Σύλβια Λιούλιου: «Οι Παραβάσεις, το θεατρικό αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ, είναι ευκαιρία για γνωριμία με σημαντικά λογοτεχνικά κείμενα»

Οι ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ / Αναγνώσεις που οργανώνει το Κέντρου Πολιτισμού, χάρη στη Δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), είναι κάτι παραπάνω από ένα θεατρικό αναλόγιο. Εδώ και επτά χρόνια έχουν λάβει τον χαρακτήρα θεσμού που έχει αγκαλιάσει το κοινό. 

Η αρχή φέτος ήταν άκρως εκδεικτική και επιτυχημένη. Ο ηθοποιός Νίκος Κουρής ανάγνωσε αποσπάσματα από την «Ιογενή Πνευμονία» του Ζήσιμου Λορεντζάτου σε σκηνοθετική επιμέλεια Μάριο Μπανούσι και οι θεατές έζησαν μια σπάνια εμπειρία. 

Ο Νίκος Κουρής, με φόντο το ηλιοβασίλεμα, στην πρώτη Ανάγνωση της σειράς Παραβάσεις / Αναγνώσεις στο ΚΠΙΣΝ.

Ποια είναι, λοιπόν, η φιλοσοφία πίσω από αυτά τα αναλόγια; Γιατί υπάρχει φέτος η Καβαφική χροιά με τις «ιδανικές φωνές κι αγαπημένες» και πώς αντιδράει ο κόσμος που συρρέει στις παραστάσεις; Η υπεύθυνη Προγραμματισμού και Παραγωγής του ΚΠΙΣΝ, Σύλβια Λιούλιου, μας εξήγησε διεξοδικά τη λογική του άκρως επιτυχημένου εγχειρήματος. 

Στόχος της σειράς είναι να φέρει -με λιτά θεατρικά μέσα- το κοινό σε επαφή με σημαντικά κείμενα του θεάτρου και της λογοτεχνίας ευρύτερα.

Έπειτα από επτά χρόνια που παρουσιάζονται στο κοινό τα θεατρικά αναλόγια πιστεύετε πως έχουν επιτελέσει τον αρχικό τους σκοπό και ποιος ήταν αυτός;

Οι ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ, το θεατρικό αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ, που παρουσιάζεται σταθερά στο πλαίσιο του προγραμματισμού των εκδηλώσεων του Κέντρου Πολιτισμού χάρη στη Δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), είναι μια σειρά που θέτει στον πυρήνα της το λόγο. Στόχος της είναι να φέρει -με λιτά θεατρικά μέσα- το κοινό σε επαφή με σημαντικά κείμενα του θεάτρου και της λογοτεχνίας ευρύτερα. Αλλά και κάτι ακόμη: να δημιουργήσει την κατάλληλη συνθήκη διαμεσολάβησης για το κείμενο, με την επιλογή των σκηνοθετών και των ηθοποιών που κάθε φορά καλούνται να το υπηρετήσουν με τους όρους μιας «σκηνικής ανάγνωσης». Αν η σειρά επιτελεί το σκοπό της; Κάθε φορά, με κάθε παράσταση, ελπίζουμε πως ναι. Είναι, πάντως, τα σχόλια του κοινού, αλλά και των συνεργατών μας, ενθαρρυντικά.

Ο ηθοποιός Νίκος Κουρής διαβάζει αποσπάσματα από την «Ιογενή πνευμονία» του Ζήσιμου Λορεντζάτου. Το δειλινό λειτούργησε ως το ιδανικό σκηνικό.

Μέσα στα χρόνια υπήρξαν διαφοροποιήσεις ή ακολουθήσατε εξαρχής την ίδια φιλοσοφία;

Υπήρξε μια κίνηση μέσα στις θεματικές που κάθε φορά ορίζονταν. Λέγαμε για παράδειγμα, φέτος έμφαση στον ποιητικό λόγο, στη «μικρή φόρμα» ή κείμενα με επίκεντρο τη Γυναίκα. Ύστερα οι Παραβάσεις τέθηκαν κάτω από μεγαλύτερες ομπρέλες του Προγραμματισμού του ΚΠΙΣΝ, «Τα Πρόσωπα του Ήρωα» ήταν μια τέτοια ευκαιρία, όπου παρουσιάστηκαν συγκλονιστικά κείμενα: από την Ιλιάδα, ως τον Θερβάντες ή τον Μπέρνχαρντ. Οι περσινές ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ ήταν, τέλος, για εμάς μια στιγμή που νιώσαμε ότι κάτι ολοκληρώθηκε. Με τον γενικό τίτλο «Αγάπης Αγώνες» παρουσιάσαμε τέσσερις κωμωδίες του Σαίξπηρ - εκλεκτές μεταφράσεις, ένα διευρυμένο ensemble νέων ηθοποιών, τέσσερις νέοι σκηνοθέτες και με την καλλιτεχνική επιμέλεια του Έκτορα Λυγίζου. Αυτή τη σειρά, τη γιορτάσαμε το καλοκαίρι με μια παράσταση του «Ονείρου Καλοκαιρινής Νύχτας» στον Θόλο του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος. Ένα δικό μας όνειρο έγινε πραγματικότητα, όταν ο θίασος βγήκε στο Πάρκο για να παιχτεί η -του θεάτρου εν θεάτρω- παράσταση των Μαστόρων κάτω από μια ελιά του Πάρκου. Κοιταχτήκαμε, τότε, μεταξύ μας και είπαμε, «του χρόνου τι κάνουμε;».

Φέτος, μετά το μεγάλο άνοιγμα των περσινών Παραβάσεων, σε αυτό το κέντρο θελήσαμε να επιστρέψουμε και έτσι γεννήθηκε η σειρά ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ/ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ.

Φέτος, τα κείμενα συγκροτήθηκαν σε συνεργασία με τον πρόσφατα θανόντα ποιητή Νίκο Α. Παναγιωτόπουλο, στη μνήμη του οποίου αφιερώνεται η σειρά των αναγνώσεων. Επίκεινται και άλλες τέτοιες συνεργασίες;

Δεν έγινε έτσι, ακριβώς, με το Νίκο. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος μας τίμησε με τη φιλία του. Όλα τα χρόνια της εργασίας μας στις εκδηλώσεις που έχουν στον πυρήνα τους το λόγο, τον συμβουλευόμασταν. Την περίοδο ’20-’21, όταν στήναμε την σειρά των Αναγνώσεων του Κέντρου Πολιτισμού, δουλέψαμε με το Νίκο πιο συστηματικά, στήνοντας μια ραχοκοκαλιά κειμένων, από ένα ευρύ λογοτεχνικό φάσμα, που στερεώνονται, πάντως, σε ένα κέντρο. Φέτος, μετά το μεγάλο άνοιγμα των περσινών Παραβάσεων, σε αυτό το κέντρο θελήσαμε να επιστρέψουμε και έτσι γεννήθηκε η σειρά ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ/ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ. Στο μεταξύ, ο Ποιητής του «Σύσσημου» χάθηκε. Με τα λόγια του: «Σαν κατιτί που γίνεται είναι το κάθε πράγμα. Τίποτα δεν είναι αθάνατο. Πολύ σκληρή είναι η ζωή αλλά μετά είναι όλα εύκολα. Παρηγορηθείτε. Όποιος δεν είναι κέντρο του κόσμου πέφτει.»

Το «Ονειρο καλοκαιρινής νύχτας» όπως παρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 2023.

Για την επιλογή των κειμένων αντλήθηκε έμπνευση από τον Καβαφικό στίχο «ιδανικές φωνές κι αγαπημένες», και προτείνετε «κείμενα-ορόσημα». Προς τα πού σκέφτεστε να στραφείτε στον επόμενο κύκλο;

Ναι, σα να μιλά ο Καβαφικός στίχος για τις φωνές των ηθοποιών που ανέλαβαν τα κείμενα των φετινών ΠΑΡΑΒΑΣΕΩΝ, ιδανικές φωνές και αγαπημένες (πώς αλλιώς;): Ακύλλας Καραζήσης, Άννα Κοκκίνου, Νίκος Κουρής, Χρήστος Λούλης, Αμαλία Μουτούση, Ηρώ Μπέζου, Μαρία Σκουλά. Όσο για τα κείμενα που θα παρουσιαστούν: Πεντζίκης, Βιζυηνός, Λορεντζάτος, Κορνάρος, Παπαδιαμάντης, Κόντογλου, Χατζής. Είναι νωρίς να πούμε, ακόμη, για τον επόμενο κύκλο του θεατρικού αναλογίου του ΚΠΙΣΝ - έχει νόημα να ολοκληρώσουμε πρώτα μια πιο γενική κατεύθυνση για τις εκδηλώσεις μας.

Διαπιστώνετε πως ο κόσμος ανοίγεται περισσότερο στα κείμενα έπειτα από αυτές τις αναγνώσεις; Η θεατρικότητα και η ζωντανή παρουσία εξοικειώνει πιστεύετε ευκολότερα τους νέους με τη λογοτεχνία;

Θα σας απαντήσω κατευθείαν, «Ναι». Είναι μεγάλη ευκαιρία η θεατρική ανάγνωση, να γνωρίσεις κείμενα ή να ξαναγνωρίσεις τα κείμενα. Σε μια συνθήκη που οργανώνεται προς την κατεύθυνση του ιδανικού - για παράδειγμα: ένα δειλινό, ο ήλιος βασιλεύει, στο βάθος η θάλασσα ανοίγεται στα μάτια σου και το κείμενο του Ζήσιμου Λορεντζάτου διαβασμένο με τρυφερότητα και κόπο για να ακουστεί κάθε λέξη στο πλήρες νόημά της. Αυτή ήταν η πρώτη μας εμπειρία την Κυριακή 29 Οκτωβρίου στο Φάρο του ΚΠΙΣΝ. Την «Ιογενή Πνευμονία» διάβασε ο Νίκος Κουρής, ένα θεατρικό αναλόγιο σε σκηνοθετική επιμέλεια Μάριο Μπανούσι.

Aριστερά: η Ηρώ Μπέζου. Δεξιά: η Δανάη Σπηλιώτη. Τον Νοέμβριο παρουσιάζουν δύο έργα του Φώτη Κόντογλου.

Στην επόμενη ανάγνωση, τη δεύτερη για φέτος, η Ηρώ Μπέζου συνεργάζεται με τη Δανάη Σπηλιώτη και διαβάζει δύο πεζογραφήματα του Φώτη Κόντογλου. Τι σημασιοδοτεί η επιλογή μιας γυναίκας ηθοποιού ως «φωνή» του Φώτη Κόντογλου;

Όμορφο είναι που με ρωτάτε, κύριε Κατσουλάρη - εσείς, όμως, θα το ξέρετε καλύτερα, πως ο αναγνώστης, η συνείδησή μας, δηλαδή, δεν έχει φύλο. Ας δούμε, βέβαια, τι απάντηση θα μας δώσει και η ίδια η σκηνική παρουσίαση των διηγημάτων του Κόντογλου («Ο θεός Κόνανος» και «Ωσαννά!») την Κυριακή 12 Νοεμβρίου στο Φάρο του ΚΠΙΣΝ.

Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου, που παίχτηκε τον Μάρτιο του 2021 με ταυτόχρονη διαδικτυακή αναμετάδοση από το Βαλλιάνειο Μέγαρο.

Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια ξεχωρίζετε μια ανάγνωση που δημιούργησε μεγάλη αίσθηση τη στιγμή που γινόταν;

Όλες τις αγαπάμε. Μεγάλη αίσθηση, νομίζω, δημιούργησε, μια συγγενής προς τις Παραβάσεις εκδήλωση που παρουσιάστηκε τον Μάρτιο του ‘21, ήταν το έργο του Δημήτρη Καμαρωτού, «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου, που παίχτηκε με ταυτόχρονη διαδικτυακή αναμετάδοση από το Βαλλιάνειο Μέγαρο για πέντε παραστάσεις - περισσότεροι από 18.000 άνθρωποι παρακολούθησαν από την οθόνη τους τις παραστάσεις. Έπαιζαν: Αμαλία Μουτούση, Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Άννα Παγκάλου, Κατερίνα Κωνσταντούρου (πιάνο) και Χρήστος Λιάτσος (κρουστά). Μπορεί κανείς, ακόμη, να αναζητήσει αυτή τη σπάνια δουλειά στα διαδικτυακά κανάλια του ΚΠΙΣΝ.  

Ο φετινός προγραμματισμός των Παραβάσεων / Αναγνώσεων

Τον Νοέμβριο ακολουθεί η ηθοποιός Ηρώ Μπέζου και η σκηνοθέτιδα Δανάη Σπηλιώτη που θα παρουσιάσουν δύο έργα του Φώτη Κόντογλου («Ο θεός Κόνανος» και «Ωσαννά!»).

Θα ακολουθήσουν οι: Η Μαρία Σκουλά που συνεργάζεται με τον Κορνήλιο Σελαμσή και θα διαβάζει το διήγημα «Ο Ντέτεκτιβ» του Δημήτρη Χατζή (10/12/2023).

Η Αμαλία Μουτούση που συνεργάζεται με τον Εμμανουήλ Κοντό και θα διαβάσει τους «Eλαφροΐσκιωτους» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (28/01/2024).

Ο Χρήστος Λούλης που συνεργάζεται με τον Δημήτρη και τον Ορέστη Σταυρόπουλο και θα διαβάσει αποσπάσματα από τον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζου Κορνάρου (25/02/2024).

Στις 10 Μαρτίου 2024 ο Ακύλλας Καραζήσης θα συνεργαστεί με τον Ιάσονα Άλυ και θα διαβάσει αποσπάσματα από την «Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής», το έργο-τομή του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη (10/03/2024).

Η σειρά κλείνει με την Άννα Κοκκίνου που θα συνεργαστεί με το Νίκο Βελιώτη και θα διαβάζει τον «Μοσκώβ Σελήμ», το σπουδαιότερο διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού.