vasilias lir

Ο «Βασιλιάς Ληρ» του Ουίλιαμ Σάιξπηρ, ένα από τα πιο γνωστά έργα του, παρουσιάζεται στο θέατρο Arroyo σε μια φλαμένκο εκδοχή. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο Σταύρος Λίτινας -που επανειλημμένα έχει μεταφέρει κλασικά κείμενα στο ιδιόλεκτο του φλαμένκο, και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία- φαίνεται πως βρήκε στον «Βασιλιά Ληρ» του Σαίξπηρ το έργο που ιδιοσυγκρασιακά τον εκφράζει περισσότερο: δεν είναι τυχαίο που η παράσταση του χοροθεάτρου Arroyo αξιοπoιεί τους κυρίαρχους χαρακτήρες του έργου συγκεφαλαιώνοντας σε αυτούς μια πλειάδα ρόλων.

Ο Βασιλιάς Ληρ είναι η απόλυτη θεατρική έκφραση της τραγικότητας- ο φυσικός διάδοχος του Οιδίποδα. Κάθε απόπειρα ερμηνείας του οφείλει να υπολογίσει τις τιτανικές διαστάσεις που έχει προσλάβει στην ιστορία του θεάτρου, τον αμιγή αγγλοσαξονικό του χαρακτήρα και τις ιστορικές του συνιστώσες. Είναι άθλος για έναν καλλιτέχνη να καταφέρει να προσαρμόσει ένα τέτοιο κείμενο στα μέτρα της σύγχρονης εποχής, να το αποδομήσει, να ανιχνεύσει τα συστατικά του στοιχεία και να το επανασυνθέσει, χωρίς τον κίνδυνο να προσκρούσει στις στερεοτυπικές εκδοχές που έχουν καθιερώσει τον σαιξπηρικό λόγο στο συλλογικό ασυνείδητο.

vasilias lir 2

Ο Ληρ νιώθει άτρωτος, απρόσβλητος από τα ανθρώπινα προβλήματα (τα γεράματα, την αρρώστια, την εγκατάλειψη, τη φτώχεια), είναι ο απόλυτος εξουσιαστής που καθιερώνει κάθε ιεραρχία στην αυλή και στο βασίλειό του: ο εκπρόσωπος της παλαιάς, φεουδαρχικής τάξης πραγμάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη έκδοση της τραγωδίας ονομάστηκε: «Μια αληθινή ιστορία-χρονικό για τη ζωή και τον θάνατο του Βασιλιά Ληρ». Αντίθετα, το ανεπίληπτο του χαρακτήρα της Κορντέλια είναι η πρώτη κρυμμένη αιχμή για την ευαλωτότητα, την τρωτή φύση του βασιλιά, είναι μια ρωγμή στην κυριαρχία του, ένα «φίδι στον κόρφο του», κάπως όπως η Αντιγόνη είναι επικίνδυνη για την αυταρχική εξουσία του Κρέοντα στο σοφόκλειο δράμα. Ο Ληρ παίζει ένα παιχνίδι λέξεων με τη λεκτική απόδειξη της αγάπης που επιζητά. Αυτή η (λεκτική) περφόρμανς που απαιτεί θέλει να είναι εγκωμιαστική, κολακευτική, επαινετική για την εξουσία του.

Η ευφράδεια με την οποία επιδεικνύουν την αγάπη τους οι δυο πρώτες κόρες του, η Γκόνεριλ και η Ρέγκαν, κατ’ ουσίαν τις τοποθετεί στη θέση για την οποία προορίζονται οι γυναίκες και οι υπήκοοι (υπάκουοι) στο καθεστώς που επιβάλλει ο Ληρ: τον ματαιόδοξο, ρηχό δυνάστη δεν τον απασχολεί η ειλικρινής λεκτική διατύπωση των συναισθημάτων, αρκείται (μέσα στη γενικότερη τύφλωσή του) στα μεγαλόσχημα λόγια και κωφεύει στο μέτρο και στην ευθύτητα που χαρακτηρίζουν την Κορντέλια.

Στη φοβερή νύχτα της καταιγίδας, ο Ληρ στέκει, συντετριμμένος, ανάμεσα στις αστραπές, τις βροντές και τη θύελλα, ανίκανος να υποτάξει τη μανία της φύσης και αποκτώντας τελεσίδικα συνείδηση της αδυναμίας και της τρωτότητάς του.

Στην παράσταση του Arroyo οι αρχετυπικές διαστάσεις του σαιξπηρικού έργου τηρούνται κατά γράμμα, καθώς ως ερμηνευτής ο Λίτινας ενσαρκώνει την υπαρξιακή δίνη με στιβαρό τρόπο, πάνω σ’ ένα ικρίωμα αριστερόστροφης περιδίνησης όπου λαμβάνουν χώρα τα πάντα: η ματαιόδοξη αναζήτηση του αέναου της εξουσίας, η άδικη κατανομή της, η παρεννόηση των προθέσεων των παιδιών του, η Θεία Δίκη, η προσωπική του, παιγνιώδης αναμέτρηση με το alter ego του, τον Γελωτοποιό (the king’s fool), η τρέλα, η τελική του κατάρρευση. Στη φοβερή νύχτα της καταιγίδας, ο Ληρ στέκει, συντετριμμένος, ανάμεσα στις αστραπές, τις βροντές και τη θύελλα, ανίκανος να υποτάξει τη μανία της φύσης και αποκτώντας τελεσίδικα συνείδηση της αδυναμίας και της τρωτότητάς του. Η περιστροφή του Λίτινα πάνω στη σκηνή παραπέμπει ως εύρημα στους δερβίσηδες και δίνει την αίσθηση ενός αθύρματος, ενός «παιχνιδιού» που διεξάγεται ανάμεσα στον Ληρ και την Τρέλα του.

vasilias lir 3

Η Μαρία Μανδραγού καθιερώνει έναν χορευτικό και θεατρικό τύπο πολύ δυναμικό στον ρόλο του Γελωτοποιού δίνοντας με χιούμορ και ευελιξία το σχολιαστικό του στίγμα στη διάρκεια όλης της παράστασης. Η Ηλέκτρα Χρυσάνθου ως Γκόνεριλ και η Φανή Δεμέστικα ως Ρέγκαν είναι συγκλονιστικές, δεινές ερμηνεύτριες και ώριμες σκηνικά στην απόδοση της πλεονεξίας και της ενδοοικογενειακής έριδας. Η Βάσια Κατσιγιάννη ως Κορντέλια επιβάλλει την ευαίσθητη, τρυφερή της παρουσία, ενώ η Τζέσικα Καϊμπαλή ως Έντμοντ αναμετράται επάξια με την αιχμηρή περσόνα που υποδύεται, διατηρώντας σκηνική συμμετρία προς το πρόσωπο του Έντγκαρ (Άνια Βασιλείου).

Ένας αναγεννησιακός βάρδος, τζαζ, φλαμένκο και ανδαλουσιανή μουσική

Θεωρώ πως ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας της παράστασης οφείλεται στην επιλογή της Δανάης Κατσαμένη στον ρόλο του Σχολιαστή/Χορού: εν είδει αναγεννησιακού βάρδου τραγουδά σύγχρονη αγγλοσαξονική μουσική υπογραμμίζοντας και σχολιάζοντας τα τεκταινόμενα επί σκηνής, ενώ ανοίγει και κλείνει την παράσταση με την αισθαντική, τζαζ φωνή της συνοδευόμενη από την πιανιστική δεινότητα της Αλίνας Αναστασιάδη. Είναι αξιοπρόσεκτο το πώς ένα arpegio του φλαμένκο αποδίδει μια τρίλια του κλασικού οργάνου, πώς οι κορυφώσεις του zapateado (των χτυπημάτων των ποδιών) ανοίγουν διάλογο μεταξύ τους, πώς οι χορεύτριες παραδίνονται στη γλυκειά λιποθυμία μιας συγχορδίας του πιάνου ενώ παράλληλα ολοκληρώνουν ένα compás (μουσική φράση της ανδαλουσιανής μουσικής), πώς το φλαμένκο μπορεί να είναι μια ανάσα κι ένα μέτρο που χωρά πολιτισμικά σ’ ένα τόσο διαφορετικό ηχητικό τοπίο.

Φυσικά, κορυφαίος παράγοντας επιτυχίας της παράστασης είναι τα έξοχα κοστούμια του Σταύρου Λίτινα και το απόλυτα αφαιρετικό σκηνικό, με τους πολύσημους θρόνους/καθρέφτες και την κυλινδρική υπερυψωμένη σκηνή, ενώ τα palmas και τα pitos (τα χτυπήματα των χεριών και των δακτύλων) καταργούν τις αποστάσεις και εισάγουν μια πρωτοφανή διαδραστικότητα. Έπαινος αξίζει επίσης στην πρωτότυπη χορογραφική δουλειά του Σταύρου Λίτινα, της Φανής Δεμέστιχα, της Τζέσικα Καϊμπαλή, της Μαρίας Μανδραγού, του Τάσου Μπεκιάρη και της Ηλέκτρας Χρυσάνθου. Πρέπει, τέλος, να υπογραμμιστεί η υψηλή αισθητική της παράστασης και η επιλογή πρωτότυπης μουσικής επένδυσης.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

Για τους «Τσέντσι», του Π. Μπ. Σέλλεϋ, σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου που ανέβηκε στην αίθουσα «Ω» του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Kεντρική εικόνα: © Μαρίζα Καψαμπέλη.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Την τραγωδία «ήρεμ...

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδέα της Μαρίζας Θεοφυλακτοπού...

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

Για τις παραστάσεις «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» στο θέατρο «Χώρος» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα», στο Θέατρο Μπέλλος, και τα δύο του Γαλλορουμάνου θεατρικού συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφου Ματέι Βίσνιεκ. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το σώμα της γυναί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ