Ο Αργεντινός διηγηματογράφος, ποιητής και δοκιμιογράφος Jorge Luis Borges συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους λογοτέχνες του 20ου αιώνα. Τα ευσύνοπτα μα σύνθετα διηγήματά του συχνά παρουσιάζουν στοιχεία από τη λογοτεχνία του φανταστικού. Οι ιστορίες του περιστρέφονται γύρω από τις έννοιες του χρόνου και του απείρου, γύρω από τα σύμβολα του λαβυρίνθου και του καθρέφτη. Τα έργα του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη.
Επιμέλεια: Book Press
Ακολουθούν δεκατέσσερις συμβουλές του Χόρχε Λουίς Μπόρχες προς φερέλπιδες πεζογράφους. Τα κείμενα προέρχονται από το βιβλίο του συγγραφέα Φερνάντο Σορεντίνο με τίτλο Seven Conversations with Jorge Luis Borges.
Μην γράφετε για κάποιον ιδανικό αναγνώστη:
Μια παράλογη ιδέα· πώς θα μπορούσε κανείς να γράψει καλύτερα ή χειρότερα μόνο και μόνο επειδή σκέφτεται τους αναγνώστες του;
Ο καλός συγγραφέας πρέπει να είναι και καλός αναγνώστης:
Προτού γράψω έστω μία γραμμή, ήξερα, μυστηριωδώς και επομένως αδιαμφισβητήτως, πως η λογοτεχνία ήταν το πεπρωμένο μου. Αυτό που δεν είχα συνειδητοποιήσει εξαρχής ήταν πως, πέρα από αναγνώστης, προοριζόμουν να γίνω και συγγραφέας, και δεν νομίζω πως η μία ιδιότητα είναι λιγότερο σημαντική από την άλλη.
Να επεξεργάζεστε ασταμάτητα τις ιστορίες σας:
Κάθε χρόνο, κάθε άνθρωπος ακούει τέσσερα ή πέντε ανέκδοτα που είναι πολύ καλά, ακριβώς επειδή απαιτούν πολλή δουλειά για να δημιουργηθούν. Θα ήταν λάθος να υποθέσουμε πως δεν απαιτούν δουλειά απλώς και μόνο επειδή οι δημιουργοί τους παραμένουν ανώνυμοι. Πιστεύω πως τα παραμύθια, οι θρύλοι, ακόμα και τα χυδαία ανέκδοτα που ακούει κανείς, είναι συνήθως καλά γιατί, έχοντας περάσει από στόμα σε στόμα, έχουν απογυμνωθεί από κάθε άχρηστο ή προβληματικό στοιχείο. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε πως ένα λαϊκό παραμύθι είναι πολύ πιο εκλεπτυσμένο από ένα ποίημα του Ντον ή του Góngora ή του Lugones, για παράδειγμα, αφού στη δεύτερη περίπτωση η ιστορία έχει τελειοποιηθεί από ένα μονάχα άτομο, ενώ στην πρώτη περίπτωση από εκατοντάδες.
Οι λογοτέχνες είναι σημαντικοί - τα λογοτεχνικά ρεύματα, όχι:
Πλέον, δεν πιστεύω στην αξία των Λογοτεχνικών Σχολών· πιστεύω στην αξία των ίδιων των ανθρώπων.
Μην θίγετε πολύ επίκαιρα θέματα:
Πιστεύω πως ένας συγγραφέας δεν πρέπει να θίγει επίκαιρα θέματα, ούτε να γράφει ιστορίες που εκτυλίσσονται σε συγκεκριμένους τόπους. Ειδάλλως, οι αναγνώστες θα εντοπίσουν απευθείας λάθη. Ή, αν δεν τα εντοπίσουν απευθείας, θα ψάξουν να τα βρουν, και αν ψάξουν, τότε θα τα βρουν σίγουρα. Γι' αυτό προτιμώ οι ιστορίες μου να διαδραματίζονται σε τόπους κάπως απροσδιόριστους, πριν από πολλά χρόνια.
Μην εμπιστεύεστε όλα τα μεταφρασμένα κείμενα:
Πιστεύω πως ο Σαίξπηρ είναι, πέρα από όλα τα άλλα, ένας τεχνίτης των λέξεων. Για παράδειγμα, πιστεύω πως βρίσκεται πιο κοντά στον Τζόις παρά στους μεγάλους μυθιστοριογράφους, που δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία χαρακτήρων. Αυτός είναι κι ο λόγος που είμαι καχύποπτος με τις μεταφράσεις του Σαίξπηρ, εφόσον το ουσιαστικότερο και πολυτιμότερο κομμάτι των κειμένων του είναι οι λέξεις, και αναρωτιέμαι σε ποιο βαθμό μπορούν να αποδοθούν σωστά.
Μην κυνηγάτε τα χρήματα:
Οι άνθρωποι μιλούν για «μπεστ σέλερ», οι τάσεις έχουν σημασία (κάτι που δεν συνέβαινε παλιά). Θυμάμαι πως όταν άρχισα να γράφω, δεν απασχολούσε κανέναν η εμπορική επιτυχία ή η αποτυχία ενός βιβλίου. Αυτό που πλέον ονομάζεται «επιτυχία» δεν υφίστατο εκείνη την περίοδο. Και αυτό που πλέον ονομάζεται «αποτυχία» θεωρούταν κάτι το δεδομένο. Ο καθένας έγραφε για τον εαυτό του και ίσως, όπως έλεγε ο Στίβενσον, για μια μικρή παρέα φίλων. Αντιθέτως, πλέον όλους τους απασχολούν οι πωλήσεις. Ξέρω πως υπάρχουν συγγραφείς που ανακοινώνουν δημοσίως την κυκλοφορία της πέμπτης, της έκτης ή της έβδομης έκδοσης ενός βιβλίου τους, λέγοντας πως έχουν κερδίσει πολλά χρήματα. Όλα αυτά θα έμοιαζαν εντελώς γελοία την εποχή που ήμουν νέος· θα ήταν αδιανόητα. Οι άνθρωποι θα πίστευαν πως ένας συγγραφέας που μιλάει για τα έσοδα απ’ τα βιβλία του υπονοεί στην πραγματικότητα: «Ξέρω πως αυτό που γράφω είναι κακό, αλλά το κάνω για οικονομικούς λόγους ή επειδή πρέπει να συντηρήσω την οικογένειά μου».
Θα χρειαστεί χρόνος:
Για να φτάσω στο σημείο να μπορώ να γράφω κάπως οργανωμένα, με μια κάποια ευπρέπεια, έπρεπε να πατήσω τα εβδομήντα.
Γράψτε πολύ, σβήστε πολύ:
Ο πατέρας μου μου έδωσε αυτή τη συμβουλή. Μου είπε να γράψω πολύ, να σβήσω πολύ και να μην βιαστώ να δημοσιεύσω, κι έτσι το πρώτο μου βιβλίο που εκδόθηκε, το Πυρετός του Μπουένος Άιρες, ήταν στην πραγματικότητα το τρίτο μου βιβλίο.
Ανακαλύψτε τις συγγραφικές προτιμήσεις σας:
Δεν σκέφτηκα ποτέ να γράψω μυθιστορήματα. Νομίζω πως αν προσπαθούσα ποτέ να γράψω κάποιο μυθιστόρημα, θα συνειδητοποιούσα πως δεν θα έβγαζε κανένα απολύτως νόημα και θα τα παρατούσα. Ίσως αυτή να είναι μια δικαιολογία που βρήκα λόγω της τεμπελιάς μου.
[…]
Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα που θεωρώ πως έχει το διήγημα είναι πως μπορεί να διαβαστεί με μια μόνο ματιά. Από την άλλη, στο μυθιστόρημα υπάρχει μια συνέχεια, που γίνεται αισθητή. Κι ύστερα, υπάρχει το γεγονός πως ένα έργο τριακόσιων σελίδων εξαρτάται πάντα από τις φιοριτούρες, από τις σελίδες που απλώς συνδέουν το ένα κομβικό σημείο με το άλλο. Από την άλλη πλευρά, σε μια μικρή ιστορία είναι δυνατόν όλα να είναι ουσιαστικά, ή τέλος πάντων, σχεδόν όλα να είναι ουσιαστικά, ή έστω, να φαίνονται ουσιαστικά. Νομίζω πως υπάρχουν κάποιες ιστορίες τού Κίπλινγκ που είναι τόσο πυκνές που θυμίζουν μυθιστορήματα, όπως και κάποιες ιστορίες τού Κόνραντ.
Να τεμπελιάζετε προτού γράψετε:
Το έργο ενός συγγραφέα είναι το αποτέλεσμα της τεμπελιάς του, βλέπετε. Προκειμένου να δημιουργήσει ένα έργο του, ο συγγραφέας πρέπει να είναι αφηρημένος, να έχει αλλού το μυαλό του, να ονειροπολεί, να μην βιάζεται καθόλου να κοιμηθεί και να προτιμά να φαντάζεται ιστορίες... Μετά ακολουθεί η συγγραφή, που είναι η πραγματική δουλειά του.
Διαβάστε τους κλασικούς:
Θα συμβούλευα αυτόν τον φανταστικό νεαρό να μελετήσει τους κλασικούς. Ας μην μελετήσει τους συγγραφείς της εποχής του, γιατί και ο ίδιος ζει στην εποχή του. Αρκεί να μην προσπαθήσει να γίνει άνθρωπος μιας άλλης εποχής, να γίνει κι αυτός κλασικός συγγραφέας, γιατί, αναμφίβολα, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, αφού είναι ένας νέος του εικοστού αιώνα και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει.
Μην χάνετε την ελπίδα σας:
Πιστεύω πως δεν πρέπει να χάνει κανείς την ελπίδα του, ακόμα και μετά από πενήντα χρόνια συνεχούς προσπάθειας. Άλλωστε, μαθαίνουμε χάρη στα δυνατά χτυπήματα που δεχόμαστε, έτσι δεν είναι; Πιστεύω πως έχω κάνει όλα τα πιθανά λογοτεχνικά λάθη και πως χάρη σε αυτό, θα μπορέσω να πετύχω μια μέρα.
Συνεχίστε να προχωράτε:
Δεν σκέφτομαι ποτέ τα κείμενα που έγραψα, μόνο αυτά που γράφω τώρα κι αυτά που πρόκειται να γράψω. Και νομίζω πως έτσι αισθάνεται κι ο κάθε συγγραφέας. Ο Αλφόνσο Ρέγιες είπε πως δημοσιεύουμε τα γραπτά μας για να μην περάσουμε την υπόλοιπη ζωή μας διορθώνοντάς τα: εκδίδουμε ένα βιβλίο για να το αφήσουμε πίσω μας, εκδίδουμε ένα βιβλίο για να το ξεχάσουμε.
Βρείτε τα βιβλία του συγγραφέα εδώ.
