don delillo

Μετά από την κυκλοφορία της ταινίας «Λευκός Θόρυβος», του Νόα Μπάουμπακ [Noah Baumbach], το ενδιαφέρον για το έργο του Ντον ΝτεΛίλο αναθερμάνθηκε. Προέκυψε έτσι το ερώτημα αν είναι ο σημαντικότερος εν ζωή Αμερικανός συγγραφέας, όπως πολλοί διατείνονται. Οι πολιτιστικές σελίδες του BBC φιλοξενούν ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις και απόψεις πάνω σε αυτό το ερώτημα.

Επιμέλεια: Book Press

Ο Ιρλανδός κριτικός λογοτεχνίας John Self δημοσίευσε στο BBC Culture ένα εκτενές άρθρο για τη σημασία των μυθιστορημάτων του ΝτεΛίλο, για τις ιδιαιτερότητες της γραφής του, καθώς και για το χάρισμα του συγγραφέα να εστιάζει στα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της εποχής μας. Στο άρθρο του δίνει την απάντηση στο ερώτημα αν όντως ο Ντον ΝτεΛίλο είναι ο σημαντικότερος εν ζωή Αμερικανός συγγραφέας. 

«Μια κωμωδία, φυσικά»

Καθώς το έναυσμα για το άρθρο δόθηκε από την πρόσφατη ομότιτλη ταινία που βασίστηκε σε αυτό, και προβάλλεται στο Νέτφλιξ, ο Σελφ σημειώνει ότι πρόκειται για «μια ιδιοφυή ιστορία για τον θάνατο και για τον φόβο του θανάτου», όπως γράφει το πρώτο οπισθόφυλλο του μυθιστορήματος του Ντον ΝτεΛίλο Λευκός θόρυβος, που κυκλοφόρησε το 1985 - προσθέτοντας, στη συνέχεια, πως πρόκειται για «μια κωμωδία, φυσικά».

gutenberg americana«Έφτασε, λοιπόν, η κατάλληλη στιγμή για να μιλήσουμε ξανά για τον συγγραφέα του Λευκού θορύβου – και για να αναρωτηθούμε γιατί ο Ντον ΝτεΛίλο είναι ένας από τους σπουδαιότερους μυθιστοριογράφους της εποχής μας», αποφαίνεται ο Σελφ.

Και εξηγεί: «Ο ΝτεΛίλο δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα το 1971, και εδώ και μισό αιώνα είναι ένας συγγραφέας που μας πείθει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε με διαφορετικό τρόπο: αν διαβάσουμε αρκετά από τα έργα του, αρχίζουμε να βλέπουμε τον κόσμο με άλλο μάτι.

»Τα πρώτα μυθιστορήματα του ΝτεΛίλο μιλούν για τις διαφημίσεις (Americana, 1971), για τον αθλητισμό (End Zone, 1972), για τη ροκ μουσική (Great Jones Street, 1973). Αργότερα, στη δεκαετία του ‘70, άρχισε να εξελίσσεται και να πειραματίζεται περισσότερο: τα μυθιστορήματά του, το Ratner's Star (1976), το Players (1977) και το Running Dog, (1978) είναι πιο παιχνιδιάρικα, πιο σύνθετα, αποκλίνουν από την παραδοσιακή λογοτεχνική δομή και έτσι, δεν περιορίζουν το ταλέντο του ΝτεΛίλο: υιοθετούν στοιχεία από τα είδη της επιστημονικής φαντασίας, του θρίλερ και της παρωδίας, και ταυτοχρόνως, έχουν να κάνουν με σύνθετα θέματα (με την αστρονομία, με τα οικονομικά, με την κοινωνιολογία). Κάπως έτσι, ο ΝτεΛίλο άρχισε να αποκτά φήμη: «Υπάρχει ο Νόρμαν Μέιλερ, ο Τόμας Πίντσον, και τώρα ο Ντον ΝτεΛίλο», αναφέρει το απόσπασμα από άρθρο των Los Angeles Times στο εξώφυλλο του Running Dog.

WHITE NOISE
Το βασικό καστ της ταινίας «Λευκός Θόρυβος»: Άνταμ Ντράιβερ, Γκρέτα Γκέργκουϊκ, Σαμ Νίβολα, Μέι Νίβολα, Ράφει Κάσιντι και ένας από τους δίδυμους Χένρι ή Ντιν Μουρ που υποδύονται εναλλάξ στις σκηνές τον μικρότερο γιο της οικογένειας. 
 

«Σημαντικά θέματα, σημαντικά βιβλία» που εκτυλίσσονται σε ένα ντελιλικό κόσμο

Όμως, όπως θα παραδέχονταν και οι περισσότεροι θαυμαστές του, ο ΝτεΛίλο έγραψε τα πιο μεγαλειώδη έργα του στην αμέσως επόμενη φάση της καριέρας του. Μέχρι σήμερα, είναι ευρέως γνωστός χάρη στα πέντε βιβλία που έγραψε τη δεκαετία του ’80 και του ‘90 – Τα ονόματα (1982), Λευκός θόρυβος (1985), Ζυγός (1988), Μάο II (1991) και Υπόγειος κόσμος (1997).

don delillo onomataΑυτά τα βιβλία εξακολουθούν να πραγματεύονται σημαντικά θέματα, όμως, κατά μία έννοια, είναι από μόνα τους «σημαντικά θέματα»: είναι λογοτεχνικά έργα με δική τους συνείδηση, αναπλάθουν τη σημερινή πραγματικότητα με τρόπο ζωντανό και καινοτόμο, τον οποίο αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης - είναι έργα εξόχως ντελιλικά, που εκτυλίσσονται σε έναν ντελιλικό κόσμο.

«Τα ονόματα», όπως για παράδειγμα λέει ο Σελφ, «αποτελούν απόδειξη του πρώτου μεγάλου χαρίσματος του ΝτεΛίλο: της ικανότητάς του να θίγει θέματα που παραμένουν επίκαιρα. Πολλοί έχουν μιλήσει για την οξυδέρκειά του, πολλοί έχουν πει πως είναι ένας προφητικός συγγραφέας που προβλέπει όσα θα ακολουθήσουν, όμως, στην πραγματικότητα, αυτό που κάνει ο ΝτεΛίλο είναι να παρατηρεί πράγματα που ανέκαθεν υπήρξαν, και να εστιάζει σε αυτά.[...]

στην πραγματικότητα, αυτό που κάνει ο ΝτεΛίλο είναι να παρατηρεί πράγματα που ανέκαθεν υπήρξαν, και να εστιάζει σε αυτά. 

»Τα ονόματα μιλούν για τους Αμερικανούς του εξωτερικού, κυρίως για όσους ζουν στην Ελλάδα και στη Μέση Ανατολή. Το μυθιστόρημα παραμένει επίκαιρο, και δεν μας κάνει εντύπωση πως ο Geoff Dyer το χαρακτήρισε ως «ένα μυθιστόρημα για τον 21ο αιώνα, που δημοσιεύτηκε το 1982».

»Στα Ονόματα, ο ΝτεΛίλο μίλησε επίσης για την ανάδειξη της τρομοκρατίας ως το επίκεντρο του ενδιαφέροντος του δυτικού κόσμου: στην ιστορία εμφανίζεται μια σέχτα που σκοτώνει ανθρώπους με βάση τα ονόματά τους – και, καθώς το μυθιστόρημα παρουσιάζει τις πιο αποτρόπαιες ανθρώπινες συμπεριφορές, ένας από τους χαρακτήρες επιθυμεί να κινηματογραφήσει τις δολοφονίες που λαμβάνουν χώρα.

»Φυσικά, το 1982 δεν υπήρχαν μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όμως Τα ονόματα θίγουν και το φαινόμενο της αγελαίας σκέψης (groupthink): «Οι μάζες των ανθρώπων με τρομάζουν», λέει ένας άντρας. «Οι άνθρωποι που καθοδηγούνται από ένα κοινό, ισχυρό συναίσθημα».

Ο Ντον ΝτεΛίλο το 1977 έβλεπε τους Δίδυμους Πύργους ως εφήμερα σύμβολα

Ακόμα και στο προηγούμενο μυθιστόρημά του, στο Players του 1977, ο ΝτεΛίλο έθιξε ένα ζήτημα για το οποίο λίγοι είχαν προβληματιστεί: το ότι οι Δίδυμοι Πύργοι τού Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου της Νέας Υόρκης ήταν σύμβολα, πέρα από απλά κτήρια.

«Δεν είναι βέβαιο πως οι Πύργοι θα υπάρχουν για πάντα. Είναι περισσότερο σύμβολα, και παρά τον μεγάλο τους όγκο, είναι εξίσου εφήμεροι με τη διάθλαση μιας ακτίνας φωτός».

Τον Σεπτέμβρη του 2001, όταν η Αλ Κάιντα πράγματι αντιμετώπισε τους Διδύμους Πύργους ως σύμβολα, ο ΝτεΛίλο δήλωσε πως «σήμερα, η αφήγηση της παγκόσμιας ιστορίας ανήκει ξανά στους τρομοκράτες».

Κάθε βιβλίο του ΝτεΛίλο προσφέρει κάτι ουσιώδες σε κάθε του παράγραφο, μα ο Λευκός θόρυβος είναι το κομψότερο από όλα.

Στον Λευκό θόρυβο φαίνεται τέλεια ο τρόπος με τον οποίο ο ΝτεΛίλο βλέπει τον σύγχρονο κόσμο, κυρίως χάρη στις λίστες που γεμίζουν τις σελίδες του, που τονίζουν το πόσο ασφυχτική είναι η σημερινή ζωή:

«Τα στερεοφωνικά, τα ραδιόφωνα, οι προσωπικοί υπολογιστές... τα κουτιά με τα βινύλια και τις κασέτες, τα πιστολάκια για τα μαλλιά και τα σίδερα για τις μπούκλες... οι ελεγχόμενες ουσίες, τα αντισυλληπτικά χάπια και οι συσκευές...»

don delillo white noiseΔιαβάζοντας τον Λευκό θόρυβο (1985), αντιλαμβανόμαστε ένα ακόμα χάρισμα του ΝτεΛίλο: το εντυπωσιακό συγγραφικό του ύφος. Τα μυθιστορήματά του είναι έξυπνα, ιδιόμορφα και μερικές φορές δύσκολα, πραγματεύονται σύνθετα θέματα, μα πάνω από όλα, ενθουσιάζουν τον αναγνώστη καθώς τα διαβάζει. Κάθε βιβλίο του ΝτεΛίλο προσφέρει κάτι ουσιώδες σε κάθε του παράγραφο, μα ο Λευκός θόρυβος είναι το κομψότερο από όλα.

Η ιστορία, με πρωταγωνιστή έναν καθηγητή πανεπιστημίου που ειδικεύεται στις «χιτλερικές σπουδές» μιλά για τις ιδιαιτερότητες του σύγχρονου τρόπου ζωής: για τον καταναλωτισμό, για την παράνοια, για την τεχνολογία. Είναι γεμάτο με αυτοσχεδιασμούς και με αστεία:

«Η Καλιφόρνια αξίζει ό,τι κι αν της συμβεί. Οι πολίτες της Καλιφόρνια επινόησαν την έννοια του σύγχρονου lifestyle. Αυτό από μόνο του αρκεί για να δικαιολογηθεί η καταστροφή τους».

Σατιρίζει την εξάρτηση του ανθρώπου από την τεχνολογία και τη σημερινή γενική απάθεια:

«Ο συναγερμός του ανιχνευτή καπνού του πάνω ορόφου χτύπησε, είτε για να μας ενημερώσει πως η μπαταρία του είχε μόλις τελειώσει, είτε επειδή το σπίτι είχε πάρει φωτιά. Εμείς τελειώσαμε το γεύμα μας, παραμένοντας σιωπηλοί».

Στον Λευκό θόρυβο, οι άνθρωποι μιλούν κάνοντας αναφορές σε διαφημιστικά σλόγκαν, και απολαμβάνουν τα άσχημα νέα που τους παρουσιάζονται συνεχώς από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης:

«Μόνο μια καταστροφή τραβά την προσοχή μας πλέον. Τη χρειαζόμαστε, εξαρτόμαστε από αυτή. Αρκεί μόνο να συμβαίνει κάπου αλλού».

Ώσπου, ξαφνικά, στο βιβλίο συμβαίνει μια τοπική καταστροφή: ένα τεράστιο, τοξικό νέφος απλώνεται στον ουρανό, οι άνθρωποι εμφανίζουν πολλά, μυστηριώδη συμπτώματα («Στην αρχή, μας είπαν για ερεθισμό του δέρματος και ιδρωμένες παλάμες. Τώρα, όμως, μας προειδοποιούν για ναυτία, έμετο και δυσκολία αναπνοής»), και ως αποτέλεσμα, γεννιούνται διάφορες περίεργες θεωρίες συνωμοσίας.

[...] οι εμπειρίες μας μεταποιούνται ατελείωτα, φωτογραφίζονται, σχολιάζονται, αναδιαμορφώνονται και κοινοποιούνται.

Ο Λευκός θόρυβος -όπως και πολλά ακόμα έργα του ΝτεΛίλο- είναι ένα έργο μεταμοντέρνο: κατακερματισμοί, υποκειμενικότητα, πολυεπίπεδη πλοκή με εξωλογοτεχνικά στοιχεία. Οι λέξεις που προέρχονται από την τηλεόραση και από το ραδιόφωνο παρουσιάζονται με τη μορφή διαλόγου, σαν αυτές οι συσκευές να είναι χαρακτήρες, αγορασμένα μέλη του νοικοκυριού. («Η τηλεόραση είπε, "Ιδού κάποιες άλλες τάσεις που θα μπορούσαν να επηρεάσουν δραματικά το χαρτοφυλάκιό σας"».) Η αυτοαναφορικότητα των μέσων μαζικής ενημέρωσης του κόσμου του ΝτεΛίλο, χάρη στην οποία οι μάρκες των προϊόντων θυμίζουν ινδουιστικά μάντρα (ο αρχικός τίτλος του βιβλίου ήταν Panasonic, αλλά δεν δόθηκε άδεια χρήσης από την εταιρεία), είναι κάτι που ταιριάζει απολύτως με τον 21ο αιώνα, όπου οι εμπειρίες μας μεταποιούνται ατελείωτα, φωτογραφίζονται, σχολιάζονται, αναδιαμορφώνονται και κοινοποιούνται. Είναι ένας κόσμος στον οποίο, όπως το έθεσε ο Βρετανός συγγραφέας Gordon Burn στο βιβλίο του με τίτλο Best and Edwards, «η ηλεκτρονική κοινωνία της εικόνας, εξαιτίας της καθημερινής έκθεσής μας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, έχει αντικαταστήσει την κοινότητα του πλήθους».

Διαβάστε το ολόκληρο άρθρο εδώ.

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Λογοτεχνία σε κίνηση: μοιραζόμαστε ιστορίες του χθες, ανακαλύπτουμε ιστορίες του σήμερα

Λογοτεχνία σε κίνηση: μοιραζόμαστε ιστορίες του χθες, ανακαλύπτουμε ιστορίες του σήμερα

Λίγο πριν τον ερχομό του χειμώνα, τα βιβλία της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος αφήνουν για λίγο τα ράφια, βγαίνουν μια βόλτα στο Πάρκο και αφηγούνται τις ιστορίες τους.

Επιμέλεια: Book Press

Τέσσερα πρωινά, τέσσερις συναντήσεις στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχ...

«Public speaking, η τέχνη του να κάνεις τους άλλους να σε ακούνε» – στο Life Project 2024

«Public speaking, η τέχνη του να κάνεις τους άλλους να σε ακούνε» – στο Life Project 2024

Τι ξέρει μια υψίφωνος από Public speaking και τι σχέση έχει η σύσφιξη σχέσεων ομάδων με το τραγούδι; Πώς βοηθάει η ορθοφωνία έναν/μία CEO; Μπορούμε στ'αλήθεια να διαχειριστούμε τον σκηνικό μας φόβο (stage fright); 

Επιμέλεια: Book Press

Από τη φρά...

Life Project (16/11): Το μεγαλύτερο event αυτογνωσίας επιστρέφει

Life Project (16/11): Το μεγαλύτερο event αυτογνωσίας επιστρέφει

Το Life Project θα υλοποιηθεί στις 16 Νοεμβρίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Επιμέλεια: Book Press

Unlearning - Relearning: A never ending path to personal growth

Η γρήγορη καθημερινότητα, οι αυξημέ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη». 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Με αφορμή το βιβλίο του, «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδ. Αρμός), ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, μιλά για τη συστημική ψυχοθεραπεία, το κακό, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις, και λέει ότι  «η καλοσύνη μπορεί στην αυθεντική έκφρασή της να αποτελεί έκφραση της ψυχικής ομορφιάς».  ...

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ