Της Ιωάννας Καρατζαφέρη
Μόλις το προηγούμενο βράδυ είχα δει από τα πλατιά παράθυρά μου το φεγγάρι, μια φέτα πεπονιού στη μέση των απέναντι πολυκατοικιών, και είχα πάρει μαζί μου, έντονα, την εικόνα, τη γεύση του και το άρωμά του, όταν πήγα για ύπνο.
Στη μέση του χειμώνα, η επόμενη μέρα ήταν γκρίζα, τα σύννεφα χαμηλά. Χωρίς να έχω ακούσει το δελτίο καιρού, περίμενα τη βροχή.
Και έβρεξε. Όσο έβρεχε είχα την αίσθηση ότι ο ελαφρός ήχος των πλήκτρων του λάπτοπ μου ταυτιζόταν με τον ήχο της βροχής στο έδαφος, που δεν μπορούσα να ακούσω από το 13ο πάτωμα, και της καρδιάς μου.
Στη μέση κάποιας σελίδας σηκώθηκα αποφασισμένη να βγω από το σπίτι για χάρη του Αρτίστα.
Τρεις και μισή το μεσημέρι και ο κινηματογράφος, στο συγκρότημα Αντζέλικα στο Σόχο της Νέας Υόρκης, ήταν στενόμακρος, αθόρυβος, σχεδόν βωβός, εντελώς υποβλητικός.
Όταν άρχισε η προβολή, και όσο οι άηχες σκηνές διαδέχονταν η μία την άλλη, τόσο πιο φανεροί γίνονταν οι ανατρεπτικοί τρόποι με τους οποίους επιχειρούσε ο σκηνοθέτης να προβάλλει διαλεκτικά τη δική του άποψη: Πέρα από πεδία μαχών και ένοπλες συρράξεις, βομβαρδισμούς, ισοπεδωμένες πόλεις και κατεστραμμένα χωριά με πλίθινες καλύβες και πισσόχαρτα για στέγες, σκοτωμένους και τραυματισμένους ανθρώπους, παιδιά, οποιουδήποτε χρώματος και ηλικίας, η Τέχνη μπορεί να είναι πρωτοπόρα και να διαμορφώνει τη σκέψη μας.
Από την αρχή του 1894, χρονιά κατά την οποία το Χόλιγουντ παρήγαγε πια ολοκληρωμένες ταινίες που αφηγούνταν ιστορίες, κάτι έλειπε: ο ήχος. Προστέθηκαν, λοιπόν, ορχήστρες που έπαιζαν κομμάτια κλασικής μουσικής ή γραμμένα ειδικά για τον κινηματογράφο. Επιπλέον, η ροή της ταινίας διακοπτόταν κατά διαστήματα από μικρές ετικέτες, στις οποίες ήταν γραμμένες μικρές φράσεις, συνήθως παρμένες από το διάλογο.
Εν αρχή ην ο λόγος.
Τα δέντρα και τα φυτά τονίζουν την ύπαρξή τους με το θρόισμα των φύλλων τους, η θάλασσα με τον ήχο των κυμάτων, ακόμα και όταν είναι γαλήνια, τα ρυάκια με το πήδημα του νερού πάνω από τα βότσαλα και την υδρόβια βλάστηση, τα ποτάμια με την πλούσια ροή τους και όσα συμπαρασύρουν, οι άνθρωποι με τη φωνή τους και το χτύπο της καρδιάς τους, τα ζώα με τις κραυγές τους, όσα κινούνται και όσα μένουν ακίνητα παράγουν το δικό τους χαρακτηριστικό ήχο.
Η γη ανασαίνει. Ο πλανήτης ζει και πάλλεται.
Ο Αρτίστας δεν είχε καμιά συμμετοχή στις έρευνες για την προσθήκη του ήχου στον κινηματογράφο. Αντίθετα, θεώρησε πως το αποτέλεσμά τους ήταν μια καινοτομία που θα αφαιρούσε τη μαγεία από τις βουβές κινούμενες εικόνες.
Το 1929, χρονιά του μεγάλου κραχ της αμερικανικής οικονομίας, υπερβαίνοντας την κρίση, πραγματοποιήθηκε το θαύμα του Ομιλούντος Κινηματογράφου.
Ο Αρτίστας, που αρνιόταν τον ήχο, ενώ τον άκουγε ακόμα και όταν ακουμπούσε ένα ποτήρι στο τραπέζι, απομονώθηκε, φτώχυνε, πούλησε τα υπάρχοντά του, έκαψε όλες τις ταινίες στις οποίες είχε πρωταγωνιστήσει και, σε πλήρη απόγνωση, έφτασε στην αυτοκτονία με το πιστόλι στο στόμα.
Ήθελε να καταστρέψει το παρελθόν και μαζί του τον εαυτό του.
Αλλά η Ιστορία διδάσκει ότι το παρελθόν, ατομικό ή συλλογικό, όταν η προσφορά του έχει κοινοποιηθεί και έχει γίνει κτήμα ενός λαού ή περισσότερων, ή αν ακόμα έχει αντίκτυπο σε παγκόσμια κλίμακα, δεν σβήνει.
Ταυτόχρονα, το Χόλιγουντ ανέδειξε το άτομο που πίστεψε στο καινούργιο, το υπηρέτησε, πλούτισε, βγήκε πάνω από την επιφάνεια της πλατιάς μάζας.
Μέσα σε μικρό διάστημα χρόνου αντιστράφηκαν οι ρόλοι: Ο Αρτίστας, ένα είδωλο που λατρεύτηκε και ξεχάστηκε το ίδιο γρήγορα, έγινε κάποιος που δεν αναγνωριζόταν από κανέναν.
Αυτή που πήρε τη θέση του εξαιτίας ενός τυχαίου περιστατικού, μιας τυχαίας λήψης της κάμερας ενός ρεπόρτερ που απρόβλεπτα εμφανίστηκε στον Τύπο, έδειξε ευγνωμοσύνη στον άνθρωπο που με την άρνησή του έγινε αιτία να ενδυναμώσει τη δική της προσαρμογή στο καινούργιο.
Ήταν αυτή που αγόρασε όλα όσα είχε πουλήσει ο Αρτίστας, εκείνος που είχε γίνει, άθελά του, η αιτία της πορείας της και του πλουτισμού της.
Οι συμβολισμοί στην ταινία διαδέχονται ο ένας τον άλλο και πιθανόν να μην είναι τυχαίο ότι γυρίστηκε και εμφανίστηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες σε μια εποχή που πολλοί παραλληλίζουν με την κρίση του 1929.
Είναι αμφίβολο αν ακόμα και οι πιο φημισμένοι οικονομολόγοι, όπως συνάγεται από τις συνεντεύξεις τους, γνωρίζουν ή έστω μπορούν να υποθέσουν, όσο και αν επιδίδονται σε χρηματοπιστωτικά ταχυδακτυλουργικά, τι θα συμβεί μετά την κρίση που μαστίζει λαούς και έθνη, σε κάθετη πτώση και οριζόντια επέκταση.
Η συνεισφορά του παλιού στο καινούριο δίνεται στο τέλος της ταινίας όταν ο παλιός Αρτίστας και η καινούργια Σταρ, η Πένι, χορεύουν σαν τον Φρεντ Αστέρ και την Τζίντζερ Ρότζερ, όχι προς μίμησή τους, αλλά σαν μια επιβεβαίωση της ιστορίας, έστω της χολιγουντιανής.
Δημιουργούμε στο παρόν αγνοώντας την αξιολόγηση του έργου μας στο μέλλον.
Κι επειδή ούτε η φύση ούτε η ιστορία επιδέχονται κενά, απλουστευτικά, ο κινηματογράφος εξακολουθεί να γεμίζει τις αίθουσες.
Περπατούσα υπό τη συντροφιά του ψιλόβροχου και σκεφτόμουν πως ποτέ δεν είχα δει μια τόσο πολιτική ταινία, χωρίς κοινοτοπίες και αλλεπάλληλες δηλώσεις πολιτικών, που έχουν ήδη άλλωστε χάσει το κύρος τους.
Το κενό του νου μου γέμιζε από την ανάμνηση των ποδιών του Φρεντ Αστέρ και των πλατινένιων μαλλιών της Τζίντζερ.
Κουνούσα τα πόδια μου μπροστά στον καθρέφτη της ντουλάπας, αλλά δεν έβαψα τα μαλλιά μου.