alt

Για το βιβλίο του Τζέιμς Ντέιβιντ Βανς «Το τραγούδι του Χιλμπίλη» (μτφρ. Αριστείδης Μαλλιαρός, εκδ. Δώμα).

Του Χρήστου Αρμάντο Γκέζου

Χιλμπίληδες, μας πληροφορεί ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου, αποκαλούν στην Αμερική τους δίχως πανεπιστημιακή μόρφωση λευκούς της εργατικής τάξης με σκωτοϊρλανδική καταγωγή. Πρόκειται για έναν στερεοτυπικό χαρακτηρισμό με διπλό χρωματισμό, μιας και οι άνθρωποι αυτοί θεωρούνται από τη μία ελεύθερα και ανεξάρτητα πνεύματα που αντιστέκονται στον βάρβαρο εκμοντερνισμό της κοινωνίας, από την άλλη άξεστοι, χοντροκομμένοι, ακόμα και βίαιοι. Οι αρνητικές συνδηλώσεις του όρου ωστόσο είναι σίγουρα ισχυρότερες, οπότε η απόφαση του συγγραφέα να εντάξει τη συγκεκριμένη λέξη στον τίτλο μπορεί να κριθεί εξαρχής τολμηρή. 

Καθ’ ομολογία συντηρητικός, με υψηλό πατριωτικό αίσθημα και ανενδοίαστη περηφάνια για τη γέννησή του στη «μεγαλύτερη και σπουδαιότερη χώρα του κόσμου», δεν εξιδανικεύει ωστόσο το αμερικάνικο όνειρο.

Ο πρωτότυπος τίτλος (Hillbilly elegy: a memoir of a family and culture in crisis) είναι λιγότερο κομψός, μα περισσότερο ακριβής και δηλωτικός των πλήρων φιλοδοξιών του συγγραφέα, o οποίος μεγάλωσε σε μια μη προνομιούχα περιοχή της Αμερικής, με κοινωνικό και οικογενειακό περίγυρο που στατιστικά δεν μπορούσαν να αποτελέσουν προθάλαμο για τίποτε άλλο πέρα από την αμορφωσιά, την αβεβαιότητα και την ανέχεια. Με εξομολογητική ειλικρίνεια και άμεσο ύφος, μας αφηγείται πώς τελικά κατάφερε να αποφοιτήσει από τη νομική σχολή του Γέιλ και να γίνει μέρος μιας πραγματικότητας που μεγαλώνοντας θεωρούσε απλησίαστη, αν όχι αδιανόητη. Καθ’ ομολογία συντηρητικός, με υψηλό πατριωτικό αίσθημα και ανενδοίαστη περηφάνια για τη γέννησή του στη «μεγαλύτερη και σπουδαιότερη χώρα του κόσμου», δεν εξιδανικεύει ωστόσο το αμερικάνικο όνειρο. Αναγνωρίζει πως πολλά ευρωπαϊκά κράτη το υλοποιούν καλύτερα από τις ίδιες τις ΗΠΑ και πως ακόμα και μέσα στη χώρα υπάρχει μεγάλη ανομοιογένεια και ανισότητα ως προς την πραγμάτωσή του. 

Τη γραμμική και ρέουσα αφήγηση διανθίζουν αναφορές σε έρευνες και μελέτες για τη φτώχεια, αλλά και μεροληπτικές παρεμβάσεις του συγγραφέα που φανερώνουν μια ακόμα ζέουσα οργή για τα μειωμένα εφόδια με τα οποία αναγκάστηκε να παλέψει στον δρόμο για την επιτυχία. Συχνά, παρασυρόμενος από αυτό το συναίσθημα, εκφράζει μέχρι και αποστροφή για τα μέλη της καινούργιας του τάξης και γίνεται αφοριστικός ή απόλυτος: εντύπωση προκαλεί, για παράδειγμα, η μανιχαϊκή ευκολία με την οποία αποκαλεί τον Τόνι Σοπράνο της ομώνυμης θρυλικής σειράς «έναν βίαιο δολοφόνο, αντικειμενικά φριχτό άνθρωπο, με όποιο κριτήριο κι αν τον αξιολογήσεις» ή η απόφανσή του ότι «οι χιλμπίληδες είμαστε οι πιο σκληροτράχηλοι άνθρωποι σε αυτή τη γαμημένη γη». Αυτός ο θυμός είναι σημαντικό πως με τον καιρό εκπνέει και ο συγγραφέας αναγνωρίζει πως πρέπει και μπορεί να τον διαχειριστεί. 

Η αφήγηση ξεκινά από τα παιδικά χρόνια του Βανς στο Μιντλτάουν του Οχάιο, με τον πατέρα του απόντα και τη μητέρα του τοξικομανή, με έναν κοινωνικό περίγυρο ολότελα ξένο ή ακόμα και εχθρικό σε οτιδήποτε έχει να κάνει με πρόοδο ή μάθηση.

Η αφήγηση ξεκινά από τα παιδικά χρόνια του Βανς στο Μιντλτάουν του Οχάιο, με τον πατέρα του απόντα και τη μητέρα του τοξικομανή, με έναν κοινωνικό περίγυρο ολότελα ξένο ή ακόμα και εχθρικό σε οτιδήποτε έχει να κάνει με πρόοδο ή μάθηση. Συνεχείς μετακομίσεις, καυγάδες, καινούργιοι άνθρωποι που έπρεπε να γνωρίσει, να αγαπήσει και να ξεχάσει, αυτοί ήταν οι λόγοι, όπως μας λέει, που δεν είχε πρόσβαση σε ευκαιρίες κι όχι το κακό δημόσιο σχολείο. Καθοριστικοί στην πορεία του στάθηκαν η γιαγιά Μέμω και ο παππούς Πάπω, που με την αγάπη και την παρακίνησή τους δημιούργησαν ένα εύρυθμο περιβάλλον στο οποίο ο Βανς μπόρεσε επιτέλους να αφοσιωθεί απερίσκεπτα στην πρόοδό του, καθώς και η θητεία του συγγραφέα στους πεζοναύτες, η οποία τον δίδαξε τη σημασία της προσωπικής επιλογής και το μεγαλείο του ψυχικού αποθέματος που ενυπάρχει στον καθένα.

Ωστόσο, παρά το αδιαμφισβήτητα σκληρό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε, τη συνεχώς επικρεμάμενη αβεβαιότητα και την περιδίνηση μέσα στη δυστυχία και την έμφυτη και ολοένα τροφοδοτούμενη απαισιοδοξία, τα γεγονότα που αφορούν την παιδική ηλικία του συγγραφέα δεν μπορούμε να πούμε ότι αποκλίνουν εξαιρετικά από το (έστω θεωρητικά και φαντασιακά) γνώριμο, τουλάχιστον όχι τόσο ώστε να εντυπωσιάσουν με την πρωτοτυπία τους. Δεν είναι ανήκουστες ή πρωτόφαντες οι περιπτώσεις παιδιών που μεγάλωσαν σε ακόμη πιο βάρβαρες συνθήκες, για να ακολουθήσουν έπειτα μεγαλειώδεις και ελπιδοφόρες πορείες επιτυχίας. Αυτό που προσδίδει αξία στο βιβλίο, εκτός από την ευθύτητα του ύφους και των περιγραφών, είναι μάλλον οι ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις με τις οποίες διαπλέκει την αφήγηση ο συγγραφέας, χρωματίζοντάς τη με ενδιαφέρουσες και διαφωτιστικές συμπαραδηλώσεις.

alt
Ο Τζέιμς Ντέιβιντ Βανς

Έχει «μια καλή δουλειά, έναν ευτυχισμένο γάμο, ένα άνετο σπίτι και δύο ζωηρά σκυλιά», ψηφίδες μιας ιδανικής για αυτόν εικόνας την οποία ωστόσο ακόμα προσπαθεί να δει ως φυσική προέκταση της γέννησής του κι όχι ως ένα προνόμιο λίγων το οποίο αυτός αδίστακτα και προσωρινά οικειοποιείται.

Για παράδειγμα, αναδεικνύεται και επισημαίνεται η σκοτεινή πλευρά της κοινωνικής κινητικότητας, η οποία μπορεί, ταυτόχρονα με τις προφανείς ευεργεσίες της, να αποτελέσει και σπινθήρα για την πυροδότηση ενός ισχυρού πολιτισμικού σοκ. Οι άνθρωποι αυτοί, για καιρό κουρασμένοι και χαυνωμένοι από τη βιοπάλη, πλέον έκπληκτοι από τον θαυμαστό καινούργιο κόσμο που περίλαμπρα τους περιβάλλει, είναι πιο εύκολο να εκπέσουν εκ νέου και γι’ αυτό χρειάζονται επιπλέον μέριμνα, καθώς και μια περίοδο χάριτος, ώστε να προσαρμοστούν ομαλά και λειτουργικά στη νέα τους τάξη. Παράλληλα, η ανέλιξη αυτή ενέχει τον κίνδυνο να απορριφθούν συσσωρευτικά και αναίτια πτυχές της παλιάς ζωής (πρόσωπα, τόποι, μνήμες) με αδιαφιλονίκητη σημασία για το άτομο και την ταυτότητά του. 

Ο συγγραφέας, αυτοπροσδιοριζόμενος εν τέλει ως πολιτισμικός μετανάστης, δεν μπορεί εύκολα να πάψει να νιώθει ξένος στη νέα τάξη στην οποία με τόσο κόπο και αφοσίωση κατάφερε να εισέλθει. Αισθάνεται κατά κάποιον τρόπο στιγματισμένος από την κοινωνική καταγωγή του, με τις κακουχίες να έχουν μόνιμα ενεργοποιήσει το σημείο του στρες στον εγκέφαλό του, καθιστώντας τον έτοιμο κάθε στιγμή για φυγή και σύγκρουση. Έχει «μια καλή δουλειά, έναν ευτυχισμένο γάμο, ένα άνετο σπίτι και δύο ζωηρά σκυλιά», ψηφίδες μιας ιδανικής για αυτόν εικόνας την οποία ωστόσο ακόμα προσπαθεί να δει ως φυσική προέκταση της γέννησής του κι όχι ως ένα προνόμιο λίγων το οποίο αυτός αδίστακτα και προσωρινά οικειοποιείται. Η ιστορία του μπορεί έτσι να διαβαστεί ως μια διήγηση πείσμονος και επίπονης απόπειρας για απάρνηση του προδιαγεγραμμένου, για αμφισβήτηση της στατιστικής και της μοίρας – μια διαρκής πορεία ιχνηλάτησης των κρυφών δυνατοτήτων του ατόμου και συνταίριαξής τους σε ένα οικείο και καταπραϋντικό σχήμα.

* Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΡΜΑΝΤΟ ΓΚΕΖΟΣ είναι συγγραφέας.

altΤο τραγούδι του Χιλμπίλη
Τζέιμς Ντέιβιντ Βανς
Μτφρ. Αριστείδης Μαλλιαρός
Δώμα 2018
Σελ. 368, τιμή εκδότη €16,00

alt

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ