alt

Για το βιβλίο του Τζέιμς Ντέιβιντ Βανς «Το τραγούδι του Χιλμπίλη» (μτφρ. Αριστείδης Μαλλιαρός, εκδ. Δώμα).

Του Χρήστου Αρμάντο Γκέζου

Χιλμπίληδες, μας πληροφορεί ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου, αποκαλούν στην Αμερική τους δίχως πανεπιστημιακή μόρφωση λευκούς της εργατικής τάξης με σκωτοϊρλανδική καταγωγή. Πρόκειται για έναν στερεοτυπικό χαρακτηρισμό με διπλό χρωματισμό, μιας και οι άνθρωποι αυτοί θεωρούνται από τη μία ελεύθερα και ανεξάρτητα πνεύματα που αντιστέκονται στον βάρβαρο εκμοντερνισμό της κοινωνίας, από την άλλη άξεστοι, χοντροκομμένοι, ακόμα και βίαιοι. Οι αρνητικές συνδηλώσεις του όρου ωστόσο είναι σίγουρα ισχυρότερες, οπότε η απόφαση του συγγραφέα να εντάξει τη συγκεκριμένη λέξη στον τίτλο μπορεί να κριθεί εξαρχής τολμηρή. 

Καθ’ ομολογία συντηρητικός, με υψηλό πατριωτικό αίσθημα και ανενδοίαστη περηφάνια για τη γέννησή του στη «μεγαλύτερη και σπουδαιότερη χώρα του κόσμου», δεν εξιδανικεύει ωστόσο το αμερικάνικο όνειρο.

Ο πρωτότυπος τίτλος (Hillbilly elegy: a memoir of a family and culture in crisis) είναι λιγότερο κομψός, μα περισσότερο ακριβής και δηλωτικός των πλήρων φιλοδοξιών του συγγραφέα, o οποίος μεγάλωσε σε μια μη προνομιούχα περιοχή της Αμερικής, με κοινωνικό και οικογενειακό περίγυρο που στατιστικά δεν μπορούσαν να αποτελέσουν προθάλαμο για τίποτε άλλο πέρα από την αμορφωσιά, την αβεβαιότητα και την ανέχεια. Με εξομολογητική ειλικρίνεια και άμεσο ύφος, μας αφηγείται πώς τελικά κατάφερε να αποφοιτήσει από τη νομική σχολή του Γέιλ και να γίνει μέρος μιας πραγματικότητας που μεγαλώνοντας θεωρούσε απλησίαστη, αν όχι αδιανόητη. Καθ’ ομολογία συντηρητικός, με υψηλό πατριωτικό αίσθημα και ανενδοίαστη περηφάνια για τη γέννησή του στη «μεγαλύτερη και σπουδαιότερη χώρα του κόσμου», δεν εξιδανικεύει ωστόσο το αμερικάνικο όνειρο. Αναγνωρίζει πως πολλά ευρωπαϊκά κράτη το υλοποιούν καλύτερα από τις ίδιες τις ΗΠΑ και πως ακόμα και μέσα στη χώρα υπάρχει μεγάλη ανομοιογένεια και ανισότητα ως προς την πραγμάτωσή του. 

Τη γραμμική και ρέουσα αφήγηση διανθίζουν αναφορές σε έρευνες και μελέτες για τη φτώχεια, αλλά και μεροληπτικές παρεμβάσεις του συγγραφέα που φανερώνουν μια ακόμα ζέουσα οργή για τα μειωμένα εφόδια με τα οποία αναγκάστηκε να παλέψει στον δρόμο για την επιτυχία. Συχνά, παρασυρόμενος από αυτό το συναίσθημα, εκφράζει μέχρι και αποστροφή για τα μέλη της καινούργιας του τάξης και γίνεται αφοριστικός ή απόλυτος: εντύπωση προκαλεί, για παράδειγμα, η μανιχαϊκή ευκολία με την οποία αποκαλεί τον Τόνι Σοπράνο της ομώνυμης θρυλικής σειράς «έναν βίαιο δολοφόνο, αντικειμενικά φριχτό άνθρωπο, με όποιο κριτήριο κι αν τον αξιολογήσεις» ή η απόφανσή του ότι «οι χιλμπίληδες είμαστε οι πιο σκληροτράχηλοι άνθρωποι σε αυτή τη γαμημένη γη». Αυτός ο θυμός είναι σημαντικό πως με τον καιρό εκπνέει και ο συγγραφέας αναγνωρίζει πως πρέπει και μπορεί να τον διαχειριστεί. 

Η αφήγηση ξεκινά από τα παιδικά χρόνια του Βανς στο Μιντλτάουν του Οχάιο, με τον πατέρα του απόντα και τη μητέρα του τοξικομανή, με έναν κοινωνικό περίγυρο ολότελα ξένο ή ακόμα και εχθρικό σε οτιδήποτε έχει να κάνει με πρόοδο ή μάθηση.

Η αφήγηση ξεκινά από τα παιδικά χρόνια του Βανς στο Μιντλτάουν του Οχάιο, με τον πατέρα του απόντα και τη μητέρα του τοξικομανή, με έναν κοινωνικό περίγυρο ολότελα ξένο ή ακόμα και εχθρικό σε οτιδήποτε έχει να κάνει με πρόοδο ή μάθηση. Συνεχείς μετακομίσεις, καυγάδες, καινούργιοι άνθρωποι που έπρεπε να γνωρίσει, να αγαπήσει και να ξεχάσει, αυτοί ήταν οι λόγοι, όπως μας λέει, που δεν είχε πρόσβαση σε ευκαιρίες κι όχι το κακό δημόσιο σχολείο. Καθοριστικοί στην πορεία του στάθηκαν η γιαγιά Μέμω και ο παππούς Πάπω, που με την αγάπη και την παρακίνησή τους δημιούργησαν ένα εύρυθμο περιβάλλον στο οποίο ο Βανς μπόρεσε επιτέλους να αφοσιωθεί απερίσκεπτα στην πρόοδό του, καθώς και η θητεία του συγγραφέα στους πεζοναύτες, η οποία τον δίδαξε τη σημασία της προσωπικής επιλογής και το μεγαλείο του ψυχικού αποθέματος που ενυπάρχει στον καθένα.

Ωστόσο, παρά το αδιαμφισβήτητα σκληρό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε, τη συνεχώς επικρεμάμενη αβεβαιότητα και την περιδίνηση μέσα στη δυστυχία και την έμφυτη και ολοένα τροφοδοτούμενη απαισιοδοξία, τα γεγονότα που αφορούν την παιδική ηλικία του συγγραφέα δεν μπορούμε να πούμε ότι αποκλίνουν εξαιρετικά από το (έστω θεωρητικά και φαντασιακά) γνώριμο, τουλάχιστον όχι τόσο ώστε να εντυπωσιάσουν με την πρωτοτυπία τους. Δεν είναι ανήκουστες ή πρωτόφαντες οι περιπτώσεις παιδιών που μεγάλωσαν σε ακόμη πιο βάρβαρες συνθήκες, για να ακολουθήσουν έπειτα μεγαλειώδεις και ελπιδοφόρες πορείες επιτυχίας. Αυτό που προσδίδει αξία στο βιβλίο, εκτός από την ευθύτητα του ύφους και των περιγραφών, είναι μάλλον οι ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις με τις οποίες διαπλέκει την αφήγηση ο συγγραφέας, χρωματίζοντάς τη με ενδιαφέρουσες και διαφωτιστικές συμπαραδηλώσεις.

alt
Ο Τζέιμς Ντέιβιντ Βανς

Έχει «μια καλή δουλειά, έναν ευτυχισμένο γάμο, ένα άνετο σπίτι και δύο ζωηρά σκυλιά», ψηφίδες μιας ιδανικής για αυτόν εικόνας την οποία ωστόσο ακόμα προσπαθεί να δει ως φυσική προέκταση της γέννησής του κι όχι ως ένα προνόμιο λίγων το οποίο αυτός αδίστακτα και προσωρινά οικειοποιείται.

Για παράδειγμα, αναδεικνύεται και επισημαίνεται η σκοτεινή πλευρά της κοινωνικής κινητικότητας, η οποία μπορεί, ταυτόχρονα με τις προφανείς ευεργεσίες της, να αποτελέσει και σπινθήρα για την πυροδότηση ενός ισχυρού πολιτισμικού σοκ. Οι άνθρωποι αυτοί, για καιρό κουρασμένοι και χαυνωμένοι από τη βιοπάλη, πλέον έκπληκτοι από τον θαυμαστό καινούργιο κόσμο που περίλαμπρα τους περιβάλλει, είναι πιο εύκολο να εκπέσουν εκ νέου και γι’ αυτό χρειάζονται επιπλέον μέριμνα, καθώς και μια περίοδο χάριτος, ώστε να προσαρμοστούν ομαλά και λειτουργικά στη νέα τους τάξη. Παράλληλα, η ανέλιξη αυτή ενέχει τον κίνδυνο να απορριφθούν συσσωρευτικά και αναίτια πτυχές της παλιάς ζωής (πρόσωπα, τόποι, μνήμες) με αδιαφιλονίκητη σημασία για το άτομο και την ταυτότητά του. 

Ο συγγραφέας, αυτοπροσδιοριζόμενος εν τέλει ως πολιτισμικός μετανάστης, δεν μπορεί εύκολα να πάψει να νιώθει ξένος στη νέα τάξη στην οποία με τόσο κόπο και αφοσίωση κατάφερε να εισέλθει. Αισθάνεται κατά κάποιον τρόπο στιγματισμένος από την κοινωνική καταγωγή του, με τις κακουχίες να έχουν μόνιμα ενεργοποιήσει το σημείο του στρες στον εγκέφαλό του, καθιστώντας τον έτοιμο κάθε στιγμή για φυγή και σύγκρουση. Έχει «μια καλή δουλειά, έναν ευτυχισμένο γάμο, ένα άνετο σπίτι και δύο ζωηρά σκυλιά», ψηφίδες μιας ιδανικής για αυτόν εικόνας την οποία ωστόσο ακόμα προσπαθεί να δει ως φυσική προέκταση της γέννησής του κι όχι ως ένα προνόμιο λίγων το οποίο αυτός αδίστακτα και προσωρινά οικειοποιείται. Η ιστορία του μπορεί έτσι να διαβαστεί ως μια διήγηση πείσμονος και επίπονης απόπειρας για απάρνηση του προδιαγεγραμμένου, για αμφισβήτηση της στατιστικής και της μοίρας – μια διαρκής πορεία ιχνηλάτησης των κρυφών δυνατοτήτων του ατόμου και συνταίριαξής τους σε ένα οικείο και καταπραϋντικό σχήμα.

* Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΡΜΑΝΤΟ ΓΚΕΖΟΣ είναι συγγραφέας.

altΤο τραγούδι του Χιλμπίλη
Τζέιμς Ντέιβιντ Βανς
Μτφρ. Αριστείδης Μαλλιαρός
Δώμα 2018
Σελ. 368, τιμή εκδότη €16,00

alt

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Φως τον Αύγουστο» του Ουίλιαμ Φόκνερ (κριτική) – Όταν οι ανθρώπινες σχέσεις ορίζονται από το σκοτάδι της ψυχής

«Φως τον Αύγουστο» του Ουίλιαμ Φόκνερ (κριτική) – Όταν οι ανθρώπινες σχέσεις ορίζονται από το σκοτάδι της ψυχής

Για το μυθιστόρημα του Ουίλιαμ Φόκνερ (William Faulkner) «Φως τον Αύγουστο» (μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Για τους μεγάλους συγγραφείς, εκείνους που διαστέλλουν τον χρόνο...

«Αυτό που δεν έχει όνομα» της Πιεδάδ Μπονέτ – Ύμνος στην ευθραυστότητα και αποδοχή της ασθένειας

«Αυτό που δεν έχει όνομα» της Πιεδάδ Μπονέτ – Ύμνος στην ευθραυστότητα και αποδοχή της ασθένειας

Για το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της Πιεδάδ Μπονέτ (Piedad Bonnett) «Αυτό που δεν έχει όνομα» (μτφρ. Καλυψώ Αγγελοπούλου, εκδ. Κυψέλη).

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

Θα ξεκινήσω λέγοντας πως το ...

«Άγγελος Εσμεράλντα» του Ντον ΝτεΛίλο (κριτική) – Ανατέμνοντας την κοινωνία της διακινδύνευσης

«Άγγελος Εσμεράλντα» του Ντον ΝτεΛίλο (κριτική) – Ανατέμνοντας την κοινωνία της διακινδύνευσης

Για τη συλλογή διηγημάτων του Ντον ΝτεΛίλο (Don DeLillo) «Άγγελος Εσμεράλντα – Εννέα ιστορίες» (μτφρ. Ελένη Γιαννακάκη, εκδ. Εστία).

Γράφει ο Μιχάλης Μοδινός 

Στην πρόσφατη συζήτησή μας με τον ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«ζ, η, θ, Ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο – τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας» μας φέρνουν κοντά στο «ανοίκειον»

«ζ, η, θ, Ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο – τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας» μας φέρνουν κοντά στο «ανοίκειον»

Για την παράσταση «ζ, η, θ, Ο Ξένος», που βασίζεται σε τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας», σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Μετά τη «Νέκυια» με το ιαπωνικό θέατρο ΝΟ το 2015, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επανέρχεται φέτ...

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...
Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ