1913 b 700

Για το μυθιστόρημα του Florian Illies 1913, Η χρονιά πριν από τη θύελλα (μτφρ. Ειρήνη Διάδου, εκδ. Utopia).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Παραπονιόταν, κάπως υπερβολικά, ο William S. Burroughs, στην ταραγμένη και γιορτινή δεκαετία του 1960, ότι η λογοτεχνία έχει μείνει πίσω κατά μισό αιώνα σε σύγκριση με τα τολμηρά άλματα που είχαν αναστατώσει τις εικαστικές τέχνες. Κι έτσι, με την καταλυτική βοήθεια του στεβού συνεργάτη του, του Brion Gysin, προχώρησε σε νέους τρόπους αφήγησης πειραματιζόμενος με τις μεθόδους cut-up και fold-in που επινόησαν αυτοί οι δύο φίλοι στις υγρές κάμαρες του, θρυλικού πια και τότε δεκάτης τρίτης (και τελευταίας) κατηγορίας, ξενοδοχείου Beat Hotel της Madame Rachou. Το cut-up και το fold-in είναι η μεταφορά των μεθόδων του κολλάζ και του μοντάζ στη γραφή.   

Παρεμφερής, συγγενέστατη και σχεδόν συγκαιρινή, είναι και η μέθοδος της μεταστροφής (détournement), δηλαδή η χρήση προηγούμενου, αρχειακού ή τυχαία επιλεγμένου, υλικού που έχει αποκοπεί από το περιβάλλον του, από το συγκείμενό του, και έχει τοποθετηθεί εσκεμμένα σε μια νέα σύνθεση, μια μέθοδος που επινόησε και τελειοποίησε ο Guy Debord. Έκτοτε εκατοντάδες πειραματικά βιβλία έχουν γραφτεί —έχουν κατασκευαστεί, μπορεί να πει κανείς— με τις δύο αυτές μεθόδους, ή/και με μια σύνθεσή τους. Πολλά χρησίμευσαν σαν εικαστικές χειρονομίες, πολλά λησμονήθηκαν (όπως τους άξιζε, στις περισσότερες περιπτώσεις), και κάποια έχουν φτάσει ως και να γίνουν ευπώλητα, ακόμα και διεθνή best-seller. Ανάμεσα σε αυτά και το μυθιστόρημα 1913 - Η Χρονιά πριν από τη Θύελλα (μτφρ. Ειρήνη Διάδου, εκδ. Utopia) του Γερμανού ιστορικού της τέχνης και συγγραφέα Φλόριαν Ίλις (Florian Illies, 1971).

Συνθέτει ένα μυθιστόρημα/εγκατάσταση, γεμάτο εικόνες, ιστορίες, περιστατικά, συμβάντα, αναφορές, γνώσεις και πληροφορίες, από τις σελίδες του οποίου παρελαύνει όλη η αφρόκρεμα των Γραμμάτων και των Τεχνών, αλλά και του στοχασμού και της φιλοσοφίας.

Ο Ίλις είχε τη φαεινή ιδέα να μιλήσει για ένα συγκεκριμένο έτος του παρελθόντος, σχεδόν έναν αιώνα από τώρα, σκοπώντας στο να ασκήσει κριτική στο σήμερα μέσα από το χθες, αλλά ταυτοχρόνως να ψυχαγωγήσει (πάντα επέμενε ο Thomas Mann ότι το μυθιστόρημα είναι πρωτίστως τέρψη και ψυχαγωγία), να μας θυμίσει από τι μακελειά και θύελλες καταγόμαστε, ακόμα και να μας προειδοποιήσει. Προχωρεί στη μέθοδο του κολλάζ και του μοντάζ, πειραματίζεται ηπίως και προσεκτικά με την μεταστροφή και τη συρραφή παραθεμάτων, και συνθέτει ένα μυθιστόρημα/εγκατάσταση, γεμάτο εικόνες, ιστορίες, περιστατικά, συμβάντα, αναφορές, γνώσεις και πληροφορίες, από τις σελίδες του οποίου παρελαύνει όλη η αφρόκρεμα των Γραμμάτων και των Τεχνών, αλλά και του στοχασμού και της φιλοσοφίας, μια αφρόκρεμα που, ως φαίνεται, δεν προλόγισε μόνο τον Εικοστό Αιώνα αλλά και τον Εικοστό Πρώτο.

Περιλάλητες προσωπικότητες, από την Λου Αντρέας Σαλομέ και τον Ράινερ Μαρία Ρίλκε μέχρι τον Γιόζιπ Μπροζ, γνωστού σε όλους ως Τίτο, και τους Τρότσκι και Στάλιν, και από τον Όσκαρ Κοκόσκα και τον Λούντβιχ Βιτγκενστάιν μέχρι την Άλμα Μάλερ και την Έλζε Λάσκερ-Σίλερ, συν ο Μαρσέλ Ντυσάν, ο Ίγκορ Στραβίνσκι, ο Καζιμίρ Μαλέβιτς, και ο Γκέοργκ Τρακλ, και δεκάδες άλλοι και άλλες, παρευλάνουν, ξανά και ξανά, μέσα στις σελίδες του 1913.  Με ευφυή απλότητα, ο Ίλις συναρμολογεί το μυθιστόρημά του ανά μήνα, από τον Ιανουάριο έως τον Δεκέμβριου του συγκεκριμένου έτους, προτάσσοντας έναν ζουμερό, τηλεγραφικό πρόλογο σε κάθε μήνα-κεφάλαιο, και απλώνοντας το παζλ των γεγονότων στο γραφείο του για να συνθέσει εικόνες, μνήμες, θυελλώδεις έρωτες, κρίσιμες ανατροπές. Αφηγείται σε ενεστώτα χρόνο τα όσα έκανε τον κάθε μήνα ο κάθε εκλεκτός προσκεκλημένος του —γιατί το 1913 μοιάζει με ένα πελώριο δείπνο, με μια ιστορική χοροεσπερίδα—, και ενδιαμέσως παραθέτει ποιήματα, φράσεις από μυθιστορήματα, περιγραφές πινάκων ζωγραφικής, ενώ δεν παραλείπει να σημειώσει τον αντίκτυπο που είχαν ορισμένα έργα, τον ντόρο που ξεσήκωσαν, ή το σκάνδαλο που προκάλεσε η πρώτη παρουσίασή τους. Επίσης, με αιχμηρό χιούμορ, ο Ίλις φροντίζει να σχολιάσει τα δρώμενα αλλά και να τα συνδέσει με το σήμερα (αναφέροντας, φέρ᾽ ειπείν, τίτλους σύγχρονων ταινιών, όπως Ο Πόλεμος των Ρόουζ και το Μάτια ερμητικά κλειστά, ή κάνοντας μνεία στον πρωτοπόρο εικαστικό Joseph Beuys και ένα έργο του που αφιερώνει, με επικριτική ευγνωμοσύνη, στον Μαρσέλ Ντυσάν και στην πολυσυζητημένη σιωπή του).

Ο Ίλις είναι μάστορας στη σύνθεση του αχανούς και πολύπλοκου και πλούσιου και ταραγμένου και ηρωικού και πένθιμου και εξεγερσιακού και ξέφρενου υλικού που εξερράγη στα Γράμματα και τις Τέχνες του έτους 1913.

Εν είδει λάιτ μοτίφ, τρεις ενότητες δράσης επανέρχονται στο βιβλίο: 1. Η μυστηριώδης εξαφάνιση/κλοπή του ξακουστού έργο Τζοκόντα του Λεονάρδου Ντα Βίντσι από το Λούβρο, 2. Κάποιες παρανοϊκές δολοφονίες (που θυμίζουν πολύ έντονα τους ασυνάρτητους καιρούς μας), και 3. Οι εθιμοτυπικές/τελετουργικές εξολοθρεύσεις άδολων ζώων και πτηνών σε κυνήγια οργανωμένα από μονάρχες και αριστοκράτες των αρχών του Εικοστού Αιώνα.

Ο Ίλις είναι μάστορας στη σύνθεση του αχανούς και πολύπλοκου και πλούσιου και ταραγμένου και ηρωικού και πένθιμου και εξεγερσιακού και ξέφρενου υλικού που εξερράγη στα Γράμματα και τις Τέχνες του έτους 1913. Ξέρει πώς να συνδέει το συνάχι του Ρίλκε με την ζοφερή σκέψη του Όσβαλντ Σπένγκλερ, τα ερωτικά πάθη του Γκέοργκ Τρακλ με την σκακιστικά δομημένη αμεριμνησία του Μαρσέλ Ντυσάν, την στενάχωρη αγωνία του Φραντς Κάφκα, και την επιμονή του να παραμείνει μονήρης και να μην παντρευτεί την περίφημη Φελίτσε, με την θανάσιμη μελαγχολία της Βιρτζίνια Γουλφ, και τα λιτά, αλλά απολύτως λειτουργικά, αρχιτεκτονικά επιτεύγματα του Άντολφ Λος, καθώς και την κυοφορία του ρηξικέλευθεου πονήματος Tractatus Logico-Philosophicus του Βιτγκενστάιν με τη γένεση του κορυφαίου μυθιστορήματος Ο Άνθρωπος χωρίς Ιδιότητες του Ρόμπερτ Μούζιλ και του αριστουργήματος του Μαρσέλ Προυστ Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο. 

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το γεγονός ότι ένα τέτοιο μυθιστόρημα, στα όρια του πειραματικού και του υπερμοντέρνου, να καταφέρνει —χάρη στη μαεστρία, το μαστοριλίκι και το χιούμορ του συγγραφέα του, αλλά και χάρη στη γοητεία που ασκεί σήμερα το πολλαπλό ξέσπασμα του ανατρεπτικού μοντερνισμού στις αρχές του περασμένου αιώνα— να έχει ήδη μεταφραστεί σε είκοσι δύο γλώσσες, να έχει αναχθεί σε διεθνές best-seller, και να κερδίζει, συνάμα, ακόμα και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Στο Μόναχο, ο Όσβαλντ Σπένγκλερ συνεχίζει να γράφει το κολοσσιαίων διαστάσεων έργο του Η Παρακμή της Δύσης. Το πρώτο μέρος έχει τελειώσει. Η ψυχική του κατάσταση, όμοια μ᾽ αυτή της Δύσης. Το ημερολόγιό του, μια τραγωδία. Σημειώνει: "Δεν περνά ούτε μήνας χωρίς να σκεφτώ την αυτοκτονία". Κι ακόμα. "Μέσα μου έχω βιώσει περισσότερα ίσως από οποιοδήποτε ανθρώπινο ον της εποχής μου"».


 

alt1913, Η χρονιά πριν από τη θύελλα
Florian Illies
Μτφρ. Ειρήνη Διάδου
Utopia 2016
Σελ. 416, τιμή εκδότη €18,50

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

Για το μυθιστόρημα του Ντέιβιντ Λοτζ (David Lodge) «Ανήκουστος Βλάβη», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κυψέλη σε μετάφραση Έφης Τσιρώνη.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

Στο μυθιστόρημά του Deaf Sentence (με...

«Μικρές κόκκινες γυναίκες» της Μάρτα Σανθ (κριτική) – Μια γυναίκα παλεύει για τη δικαίωση των θυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου

«Μικρές κόκκινες γυναίκες» της Μάρτα Σανθ (κριτική) – Μια γυναίκα παλεύει για τη δικαίωση των θυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα της Μάρτα Σανθ (Marta Sanz) «Μικρές κόκκινες γυναίκες», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Carnivora, σε μετάφραση Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Στη φωτογραφία, στιγμιότυπο από την ταινία «Land and Freedom» του Κεν Λόουτς (Ken Loach), με θέμα τον Ισπανικό Εμφύλιο.

...
«Σιντάρτα» & «Γερτρούδη» του Έρμαν Έσσε – Ξαναδιαβάζοντας τον Γερμανό της εσωτερικής αναζήτησης και του ρομαντικού έρωτα

«Σιντάρτα» & «Γερτρούδη» του Έρμαν Έσσε – Ξαναδιαβάζοντας τον Γερμανό της εσωτερικής αναζήτησης και του ρομαντικού έρωτα

Για τα βιβλία του Έρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Σιντάρτα» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης) και «Γερτρούδη» (μτφρ. Ρένα Γεούργα) από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η μοίρα των συγγραφέων (ακόμη και τ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

Για το «Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, στο θέατρο ΑΛΜΑ. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Άλμα» ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος επέλεξε να σκηνοθετήσει τη δύσκολη θεατρική διασκευή της κινηματογραφικής ταινίας «FESTEN» («Οικογενειακή γιορ...

Πέθανε ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης: Η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον «Πετεφρή»

Πέθανε ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης: Η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον «Πετεφρή»

Ανακοίνωση της Εταιρείας Συγγραφέων για τον θάνατο του μέλους της Πάνου Θεοδωρίδη. 

Επιμέλεια: Book Press

Με λύπη μας πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του αρχιτέκτονα και συγγραφέα Πάνου Θεοδωρίδη, σε ηλικία 77 ετών. Γνωστός και με το ψευδώνυμο «Πετεφρή...

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ