1913 b 700

Για το μυθιστόρημα του Florian Illies 1913, Η χρονιά πριν από τη θύελλα (μτφρ. Ειρήνη Διάδου, εκδ. Utopia).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Παραπονιόταν, κάπως υπερβολικά, ο William S. Burroughs, στην ταραγμένη και γιορτινή δεκαετία του 1960, ότι η λογοτεχνία έχει μείνει πίσω κατά μισό αιώνα σε σύγκριση με τα τολμηρά άλματα που είχαν αναστατώσει τις εικαστικές τέχνες. Κι έτσι, με την καταλυτική βοήθεια του στεβού συνεργάτη του, του Brion Gysin, προχώρησε σε νέους τρόπους αφήγησης πειραματιζόμενος με τις μεθόδους cut-up και fold-in που επινόησαν αυτοί οι δύο φίλοι στις υγρές κάμαρες του, θρυλικού πια και τότε δεκάτης τρίτης (και τελευταίας) κατηγορίας, ξενοδοχείου Beat Hotel της Madame Rachou. Το cut-up και το fold-in είναι η μεταφορά των μεθόδων του κολλάζ και του μοντάζ στη γραφή.   

Παρεμφερής, συγγενέστατη και σχεδόν συγκαιρινή, είναι και η μέθοδος της μεταστροφής (détournement), δηλαδή η χρήση προηγούμενου, αρχειακού ή τυχαία επιλεγμένου, υλικού που έχει αποκοπεί από το περιβάλλον του, από το συγκείμενό του, και έχει τοποθετηθεί εσκεμμένα σε μια νέα σύνθεση, μια μέθοδος που επινόησε και τελειοποίησε ο Guy Debord. Έκτοτε εκατοντάδες πειραματικά βιβλία έχουν γραφτεί —έχουν κατασκευαστεί, μπορεί να πει κανείς— με τις δύο αυτές μεθόδους, ή/και με μια σύνθεσή τους. Πολλά χρησίμευσαν σαν εικαστικές χειρονομίες, πολλά λησμονήθηκαν (όπως τους άξιζε, στις περισσότερες περιπτώσεις), και κάποια έχουν φτάσει ως και να γίνουν ευπώλητα, ακόμα και διεθνή best-seller. Ανάμεσα σε αυτά και το μυθιστόρημα 1913 - Η Χρονιά πριν από τη Θύελλα (μτφρ. Ειρήνη Διάδου, εκδ. Utopia) του Γερμανού ιστορικού της τέχνης και συγγραφέα Φλόριαν Ίλις (Florian Illies, 1971).

Συνθέτει ένα μυθιστόρημα/εγκατάσταση, γεμάτο εικόνες, ιστορίες, περιστατικά, συμβάντα, αναφορές, γνώσεις και πληροφορίες, από τις σελίδες του οποίου παρελαύνει όλη η αφρόκρεμα των Γραμμάτων και των Τεχνών, αλλά και του στοχασμού και της φιλοσοφίας.

Ο Ίλις είχε τη φαεινή ιδέα να μιλήσει για ένα συγκεκριμένο έτος του παρελθόντος, σχεδόν έναν αιώνα από τώρα, σκοπώντας στο να ασκήσει κριτική στο σήμερα μέσα από το χθες, αλλά ταυτοχρόνως να ψυχαγωγήσει (πάντα επέμενε ο Thomas Mann ότι το μυθιστόρημα είναι πρωτίστως τέρψη και ψυχαγωγία), να μας θυμίσει από τι μακελειά και θύελλες καταγόμαστε, ακόμα και να μας προειδοποιήσει. Προχωρεί στη μέθοδο του κολλάζ και του μοντάζ, πειραματίζεται ηπίως και προσεκτικά με την μεταστροφή και τη συρραφή παραθεμάτων, και συνθέτει ένα μυθιστόρημα/εγκατάσταση, γεμάτο εικόνες, ιστορίες, περιστατικά, συμβάντα, αναφορές, γνώσεις και πληροφορίες, από τις σελίδες του οποίου παρελαύνει όλη η αφρόκρεμα των Γραμμάτων και των Τεχνών, αλλά και του στοχασμού και της φιλοσοφίας, μια αφρόκρεμα που, ως φαίνεται, δεν προλόγισε μόνο τον Εικοστό Αιώνα αλλά και τον Εικοστό Πρώτο.

Περιλάλητες προσωπικότητες, από την Λου Αντρέας Σαλομέ και τον Ράινερ Μαρία Ρίλκε μέχρι τον Γιόζιπ Μπροζ, γνωστού σε όλους ως Τίτο, και τους Τρότσκι και Στάλιν, και από τον Όσκαρ Κοκόσκα και τον Λούντβιχ Βιτγκενστάιν μέχρι την Άλμα Μάλερ και την Έλζε Λάσκερ-Σίλερ, συν ο Μαρσέλ Ντυσάν, ο Ίγκορ Στραβίνσκι, ο Καζιμίρ Μαλέβιτς, και ο Γκέοργκ Τρακλ, και δεκάδες άλλοι και άλλες, παρευλάνουν, ξανά και ξανά, μέσα στις σελίδες του 1913.  Με ευφυή απλότητα, ο Ίλις συναρμολογεί το μυθιστόρημά του ανά μήνα, από τον Ιανουάριο έως τον Δεκέμβριου του συγκεκριμένου έτους, προτάσσοντας έναν ζουμερό, τηλεγραφικό πρόλογο σε κάθε μήνα-κεφάλαιο, και απλώνοντας το παζλ των γεγονότων στο γραφείο του για να συνθέσει εικόνες, μνήμες, θυελλώδεις έρωτες, κρίσιμες ανατροπές. Αφηγείται σε ενεστώτα χρόνο τα όσα έκανε τον κάθε μήνα ο κάθε εκλεκτός προσκεκλημένος του —γιατί το 1913 μοιάζει με ένα πελώριο δείπνο, με μια ιστορική χοροεσπερίδα—, και ενδιαμέσως παραθέτει ποιήματα, φράσεις από μυθιστορήματα, περιγραφές πινάκων ζωγραφικής, ενώ δεν παραλείπει να σημειώσει τον αντίκτυπο που είχαν ορισμένα έργα, τον ντόρο που ξεσήκωσαν, ή το σκάνδαλο που προκάλεσε η πρώτη παρουσίασή τους. Επίσης, με αιχμηρό χιούμορ, ο Ίλις φροντίζει να σχολιάσει τα δρώμενα αλλά και να τα συνδέσει με το σήμερα (αναφέροντας, φέρ᾽ ειπείν, τίτλους σύγχρονων ταινιών, όπως Ο Πόλεμος των Ρόουζ και το Μάτια ερμητικά κλειστά, ή κάνοντας μνεία στον πρωτοπόρο εικαστικό Joseph Beuys και ένα έργο του που αφιερώνει, με επικριτική ευγνωμοσύνη, στον Μαρσέλ Ντυσάν και στην πολυσυζητημένη σιωπή του).

Ο Ίλις είναι μάστορας στη σύνθεση του αχανούς και πολύπλοκου και πλούσιου και ταραγμένου και ηρωικού και πένθιμου και εξεγερσιακού και ξέφρενου υλικού που εξερράγη στα Γράμματα και τις Τέχνες του έτους 1913.

Εν είδει λάιτ μοτίφ, τρεις ενότητες δράσης επανέρχονται στο βιβλίο: 1. Η μυστηριώδης εξαφάνιση/κλοπή του ξακουστού έργο Τζοκόντα του Λεονάρδου Ντα Βίντσι από το Λούβρο, 2. Κάποιες παρανοϊκές δολοφονίες (που θυμίζουν πολύ έντονα τους ασυνάρτητους καιρούς μας), και 3. Οι εθιμοτυπικές/τελετουργικές εξολοθρεύσεις άδολων ζώων και πτηνών σε κυνήγια οργανωμένα από μονάρχες και αριστοκράτες των αρχών του Εικοστού Αιώνα.

Ο Ίλις είναι μάστορας στη σύνθεση του αχανούς και πολύπλοκου και πλούσιου και ταραγμένου και ηρωικού και πένθιμου και εξεγερσιακού και ξέφρενου υλικού που εξερράγη στα Γράμματα και τις Τέχνες του έτους 1913. Ξέρει πώς να συνδέει το συνάχι του Ρίλκε με την ζοφερή σκέψη του Όσβαλντ Σπένγκλερ, τα ερωτικά πάθη του Γκέοργκ Τρακλ με την σκακιστικά δομημένη αμεριμνησία του Μαρσέλ Ντυσάν, την στενάχωρη αγωνία του Φραντς Κάφκα, και την επιμονή του να παραμείνει μονήρης και να μην παντρευτεί την περίφημη Φελίτσε, με την θανάσιμη μελαγχολία της Βιρτζίνια Γουλφ, και τα λιτά, αλλά απολύτως λειτουργικά, αρχιτεκτονικά επιτεύγματα του Άντολφ Λος, καθώς και την κυοφορία του ρηξικέλευθεου πονήματος Tractatus Logico-Philosophicus του Βιτγκενστάιν με τη γένεση του κορυφαίου μυθιστορήματος Ο Άνθρωπος χωρίς Ιδιότητες του Ρόμπερτ Μούζιλ και του αριστουργήματος του Μαρσέλ Προυστ Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο. 

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το γεγονός ότι ένα τέτοιο μυθιστόρημα, στα όρια του πειραματικού και του υπερμοντέρνου, να καταφέρνει —χάρη στη μαεστρία, το μαστοριλίκι και το χιούμορ του συγγραφέα του, αλλά και χάρη στη γοητεία που ασκεί σήμερα το πολλαπλό ξέσπασμα του ανατρεπτικού μοντερνισμού στις αρχές του περασμένου αιώνα— να έχει ήδη μεταφραστεί σε είκοσι δύο γλώσσες, να έχει αναχθεί σε διεθνές best-seller, και να κερδίζει, συνάμα, ακόμα και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Στο Μόναχο, ο Όσβαλντ Σπένγκλερ συνεχίζει να γράφει το κολοσσιαίων διαστάσεων έργο του Η Παρακμή της Δύσης. Το πρώτο μέρος έχει τελειώσει. Η ψυχική του κατάσταση, όμοια μ᾽ αυτή της Δύσης. Το ημερολόγιό του, μια τραγωδία. Σημειώνει: "Δεν περνά ούτε μήνας χωρίς να σκεφτώ την αυτοκτονία". Κι ακόμα. "Μέσα μου έχω βιώσει περισσότερα ίσως από οποιοδήποτε ανθρώπινο ον της εποχής μου"».


 

alt1913, Η χρονιά πριν από τη θύελλα
Florian Illies
Μτφρ. Ειρήνη Διάδου
Utopia 2016
Σελ. 416, τιμή εκδότη €18,50

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

«Περί ανθρώπων» της Γιούλι Τσε (κριτική) – Κόντρα στις βεβαιότητες και τα στερεότυπα

«Περί ανθρώπων» της Γιούλι Τσε (κριτική) – Κόντρα στις βεβαιότητες και τα στερεότυπα

Για το μυθιστόρημα της Γιούλι Τσε [Juli Zeh] «Περί ανθρώπων» (μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Her».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Βεβαιότητες… Ποτέ δεν βρίσκονταν σε έλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο βραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, σε ηλικία 89 ετών.

Επιμέλεια: Book Press

Πέθανε σήμερα ο Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος γεννήθηκε στη Θάσο στις 18 Νοεμβρίου 1934, ήταν όμως δημότης Καβάλας.

...

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

Παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Στούπα «Η επερχόμενη αταξία – Οι πέντε παγίδες που απειλούν τις δημοκρατίες και την ευημερία της Δύσης» (εκδ. Επίκεντρο) την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου, στις 7:00 μ.μ, στο Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθήνας.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

H «Νέκυια» του Γιάννη Αγγελάκα & του Χρήστου Παπαδόπουλου με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι από τις 21 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 28 Ιανουαρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης.

Επιμέλεια: Book Press

«Ονειρεύτηκα μια υποβλητική αφήγηση της Οδύσ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ