alt

Για το μυθιστόρημα του Frank Norris «ΜακΤιγκ» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Gutenberg).

Του Νίκου Ξένιου

Το ΜακΤιγκ - Μια ιστορία από το Σαν Φρανσίσκο είναι ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα του Φρανκ Νόρις (1870-1902) που πρωτοδημοσιεύθηκε το 1899. Θέμα του είναι η κατρακύλα ενός ζευγαριού στη φτώχεια, τη βία και το φόνο, ως απόρροια της ζήλειας και της απληστίας. Ο συγγραφέας, με ψυχρή πέννα καταγραφής, υποτάσσει τους ήρωες στην εξωτερική αναγκαιότητα, στιγματίζοντάς τους με βαρύ φορτίο ηθικών κανόνων, συμπεριφορών αλλά και μειονεκτικών γνωρισμάτων που απορρέουν από το κοινωνικό πλαίσιο που τους εξέθρεψε.

Μεταβατική εποχή, αμοραλιστές ήρωες

Ο κεντρικός ήρωας, ο ΜακΤιγκ, φοβούμενος διαρκώς την αποτυχία και τη γελοιοποίηση, προβαίνει σε ενέργειες καταστροφικές, μετατρεπόμενος σε τραγικό παράδειγμα του ανθρώπου που αδυνατεί να υπερβεί τον ταξικό του προσδιορισμό.

Στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, σ’ ένα είδος πολυκατοικίας στην οδό Πολκ του Σαν Φρανσίσκο, κατοικούν άνθρωποι με διαφορετικές καταβολές αλλά κοινή μοίρα. Ο κεντρικός ήρωας, ο ΜακΤιγκ, φοβούμενος διαρκώς την αποτυχία και τη γελοιοποίηση, προβαίνει σε ενέργειες καταστροφικές, μετατρεπόμενος σε τραγικό παράδειγμα του ανθρώπου που αδυνατεί να υπερβεί τον ταξικό του προσδιορισμό. Η κάθε λεπτομέρεια της καθημερινότητάς του ανακλά τη σύγκρουση των παραδοσιακών αντιλήψεων με το πνεύμα της νέας εποχής που έρχεται καλπάζοντας. Καταγόμενος από φτωχή οικογένεια ανθρακωρύχων, ο ΜακΤιγκ είναι ένας περιορισμένης ευφυΐας πρακτικός οδοντίατρος που ασκεί το επάγγελμα χωρίς πτυχίο.

Ο καλύτερός του φίλος, ο Μάρκους Σούλερ, του φέρνει την εξαδέλφη του, Τρίνα Σίπε, την οποία και φλερτάρει ο ίδιος, για να φτιάξει τα δόντια της. Το ειδύλλιο οδοντιάτρου και ασθενούς οδηγεί σε έρωτα και γάμο. Η Τίνα ενσαρκώνει τον τύπο γυναίκας που υποτάσσεται στον παραδοσιακό της ρόλο, όμως παράλληλα κυοφορεί και τα γνωρίσματα χειραφέτησης μιας γυναίκας του μέλλοντος. Ο Μάρκους ζηλεύει παθολογικά τον ΜακΤιγκ. Η οικογένεια της Τρίνα μετακομίζει αφήνοντας το νιόπαντρο ζευγάρι στο Σαν Φρανσίσκο, όμως η νεαρή σύζυγος αρνείται να αγγίξει τα πέντε χιλιάδες δολάρια που έχει κερδίσει στο λαχείο και βιοπορίζεται από το ιατρείο του ΜακΤιγκ και από λίγα λεφτά που κερδίζει πουλώντας μινιατούρες των ζώων της Κιβωτού του Νώε που φιλοτεχνεί η ίδια.

Η Τρίνα συνιστά το αντικείμενο πόθου των δυο ανδρών, ενώ αρχικά τείνει να μεταμορφωθεί σε υπάκουη σύζυγο και νοικοκυρά, γρήγορα υποκύπτει στον πειρασμό να δημιουργήσει κεφάλαιο με απρόσμενα κέρδη, που της γίνονται έμμονη ιδέα, της αλλάζουν τον χαρακτήρα, ή μάλλον αναδεικνύουν την απληστία της (που γλαφυρά αποδίδεται στην ταινία «Απληστία» του Έρικ φον Στρόχαϊμ, που είναι βασισμένη στο μυθιστόρημα). Ομοίως, η απόδοση του χαρακτήρα του φιλοχρήματου εβραίου δολοφόνου Ζέρκο, καθώς και μερικοί άλλοι χαρακτήρες του βιβλίου οδήγησαν κάποιους κριτικούς στο να κατηγορήσουν τον Φρανκ Νόρις για αντισημιτισμό, εφόσον τα χαρακτηριστικά που τους αποδίδει είναι αυτά του διαφθορέα του αγγλοσαξονικού ήθους και του διαιωνιστή των στερεοτύπων του Σάιλοκ και του «δολοφόνου του Ιησού».

«Ο δρόμος κοιμόταν»

Με χαρακτηριστικά κλασικού μυθιστορήματος που κορυφώνεται σε δραματικότητα, οικοδομεί σταδιακά τις εξωτερικές συνθήκες εξαθλίωσης που θα καθορίσουν τη σταδιακή έκπτωση ήθους των προσώπων του βιβλίου του μέχρι το έσχατο στάδιο του κανιβαλισμού.

Στο βιβλίο, η οδός που περνά μπροστά από το κτίριο όπου διαδραματίζεται το μεγαλύτερο μέρος της υπόθεσης μεταμορφώνεται παράλληλα με τις αλλαγές ήθους των κατοίκων. Η πόλη πρωταγωνιστεί, απλώς οι χαρακτήρες αναπνέουν τους ρυθμούς της, συνέχουν την εικόνα της, οργανώνουν τον πίνακα με τις δραστηριότητές της. Η πόλη αυτή είναι που στεγάζει τους ενδόμυχους πόθους τους για κοινωνική ανέλιξη, όπως ο συγγραφέας ζωγραφίζει με μαεστρία και κινηματογραφική ακρίβεια, περιγράφοντας ένα ένα τα αντικείμενα που συνθέτουν τον μικρόκοσμο κι ανακλούν τους πόθους και τις ψυχικές επενδύσεις τους.

Χαρακτηριστικό του νατουραλισμού στο έργο είναι πως κανένας δεν ξεφεύγει από τον ταξικό και κοινωνικό του προσδιορισμό. Όλοι είναι κατά βάθος ευτελείς, με χαλαρό αξιακό σύστημα, έτοιμοι να παραδοθούν στην αποκτήνωση της φτώχειας και στην απανθρωποποίηση που επιφέρει η πλεονεξία. Με θρησκευτική προσήλωση στη διάσταση αμαρτήματος που προσλαμβάνει η φιλαργυρία, ο Νόρις τονίζει τα χαρακτηριστικά των ηρώων του σε σημείο υπερβολής. Με χαρακτηριστικά κλασικού μυθιστορήματος που κορυφώνεται σε δραματικότητα, οικοδομεί σταδιακά τις εξωτερικές συνθήκες εξαθλίωσης που θα καθορίσουν τη σταδιακή έκπτωση ήθους των προσώπων του βιβλίου του μέχρι το έσχατο στάδιο του κανιβαλισμού.

alt
Ο Frank Norris
 

Υποσκάπτοντας το αμερικανικό όνειρο

Ο Μπέντζαμιν Φράνκλιν Νόρις (5 Μαρτίου 1870 – 25 Οκτωβρίου 1902) ανήκει στους νατουραλιστές μυθιστοριογράφους. Γεννήθηκε στο Σικάγο του Ιλλινόις και σπούδασε ζωγραφική στο Παρίσι, όπου επηρεάστηκε από τα μυθιστορήματα του Εμίλ Ζολά και του Αλφόνς Ντωντέ. Συνέχισε τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια, όπου διδάχθηκε την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου και του Σπένσερ και δημοσίευσε τις πρώτες του ιστορίες. Εργάστηκε στη Νότιο Αφρική ως ανταποκριτής της εφημερίδας «San Francisco Chronicle» και ως πολεμικός ανταποκριτής στην Κούβα, στη διάρκεια του ισπανοαμερικανικού πολέμου του 1898. Στα μυθιστορήματά του είναι φανεροί οι κοινωνικοί του προβληματισμοί σχετικά με την εξαθλίωση της εργατικής τάξης στα πλαίσια του ανερχόμενου μονοπωλιακού καπιταλισμού στην Αμερική. Ο ρόλος του χρήματος στο ΜακΤιγκ είναι τόσο διαβρωτικός, που μπορεί κανείς να διαγνώσει ενοχικά σύνδρομα στον συγγραφέα, χωρίς να αποκλείεται και η ισχυρή ταξική του συνειδητοποίηση. Το έργο του συγκρίνεται συχνά με αυτό του Στίβεν Κρέιν και της Ήντιθ Ουώρτον. Πέθανε από οξεία περιτονίτιδα δυο χρόνια μετά, στο Σαν Φρανσίσκο, αφήνοντας κάποια έργα του ημιτελή, στην ηλικία των 32 ετών.

Το πρότυπο του νατουραλισμού και το σινεμά

Στο νατουραλιστικό μυθιστόρημα, ή σε αυτό του αισθητικού ρεαλισμού, οι ήρωες έχουν συνήθως κάποια έμφυτα ελαττώματα και ζουν μέσα σε αντίξοες συνθήκες που, σε συνδυασμό με πάσης φύσεως ατυχίες, πυροδοτούν μια καταστροφική μοίρα. Ο τρόπος που αντιδρούν σε μια απρόβλεπτη αναποδιά καθορίζεται αποφασιστικά από τις ιδιότητες που έχουν κληρονομήσει και από την πολύπτυχη επίδραση που έχει, στο μεταξύ, ασκήσει πάνω τους το περιβάλλον. Φαίνεται πως το λογοτεχνικό αυτό ρεύμα είναι ο αντίποδας της κλασικής χολιγουντιανής αφήγησης, αυτής που προβλέπει πρωταγωνιστή με συγκεκριμένους στόχους, ανοδική καμπύλη δράσης και υπολογισμένη δόμηση του σασπένς. Στα τέλη της δεκαετίας του ’20 ο Έρικ φον Στρόκχαϊμ ανακοινώνει, σε συνέντευξή του στους «New York Times», το τέλος της «εποχής της υπόθεσης» στον κινηματογράφο, που κατά τη γνώμη του θα ’πρεπε να ανακλά την καθημερινή ζωή, όπως τα πεζογραφικά έργα του Ντίκενς, του Ζολά, του Μωπασάν και του Φρανκ Νόρις. Από την αρχική κόπια εννιάμιση ωρών της «Απληστίας» απέμεινε μια βωβή ταινία 133 λεπτών που συνιστά χαρακτηριστικό δείγμα νατουραλιστικής μεταφοράς του μυθιστορήματος στον κινηματογράφο. Ο μελοδραματικός τόνος της κλασικής αυτής ταινίας και ο χρυσός επιχρωματισμός κάποιων λεπτομερειών ή σκηνών δίνει εξπρεσιονιστικό τόνο στο έργο αυτό, που θυμίζει τα Docks of New York του Φον Στέρνμπεργκ (1928) και τις πρώτες αμερικανικές ταινίες του Φριτς Λανγκ.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

altΜακΤιγκ
Μια ιστορία από το Σαν Φρανσίσκο
Frank Norris
Μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος
Gutenberg 2014
Σελ. 484, τιμή € 22,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ