alt

Για το μυθιστόρημα του Richard Powers Ο ποταμός της μνήμης (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Βέη

«Το εγώ είναι ένα πρόχειρο προσχέδιο φτιαγμένο κόψε ράψε από μια επιτροπή που θέλει να ξεγελάσει έναν άπειρο εκδότη να το δημοσιεύσει». (Από το βιβλίο, σελ. 532).

Τόπος: κάπου στην αχανή αμερικανική Δύση. Μια ασήμαντη πόλη, σχεδόν φασματική. Απρόσωπη, όπως ένας ξεβαμμένος τοίχος. Στις όχθες του ήρεμου Πλατ, του ποταμού της, ο οποίος βρίσκεται στα πρόθυρα του ανέκκλητου αφανισμού του, σταθμεύουν περιοδικά πολλά σμήνη καναδικών γερανών, κατευθυνόμενα προς την Αλάσκα. Εκεί θα γεννήσουν και θα επωάσουν τα αυγά τους, εκεί θα μεγαλώσουν τα παιδιά τους, εκεί θα τα μυήσουν πρωτίστως στην τέχνη της ξεκούραστης και ασφαλούς αεροπλοΐας. Συμμετέχοντας στις διαχρονικές διαδικασίες, οι οποίες απαιτούνται για την παραμονή τους στη σκηνή του σύμπαντος κόσμου, οι γερανοί αποκαλύπτουν τη μεγαλοπρέπεια της  αφθαρσίας τους.

Πρόκειται για ποιητική γραφή, καθαρά βουκολικής απόκλισης, η οποία κατ΄ ουσίαν προσφέρεται και ως αγωγός αυτογνωσίας.

Οι περιγραφές των συγκεκριμένων στιγμιοτύπων από τον βίο και την πολιτεία τους μαρτυρούν εξειδικευμένες γνώσεις ζωολογίας, αφοσίωση στην παραγωγή ανόθευτου αισθητικού προϊόντος, αλλά και εξαιρετικά ασκημένη, μικροσκοπική εξέταση της κάθε κρίσιμης, ζωτικής λεπτομέρειας. Πρόκειται εν ολίγοις για ποιητική γραφή, καθαρά βουκολικής απόκλισης, η οποία κατ΄ ουσίαν προσφέρεται και ως αγωγός αυτογνωσίας. Η οργανική συνοχή, η αρμονική συμβίωση του ανθρώπου με το περιβάλλον που τον γέννησε, προβάλλεται άλλωστε ως η απαραίτητη συνθήκη για την περαιτέρω διατήρηση του ίδιου μας του είδους. Μπορεί να είναι αυτονόητον για τους πολλούς, όχι όμως για όσους θέλουν να βιάσουν την δεδομένη χωροταξία, αποκομίζοντας κέρδη από την παρατήρηση των πουλιών του Πλατ εκ του σύνεγγυς.

Η οικολογική συνείδηση εν ολίγοις υπαγορεύει Παράδεισο. Το δε δίδαγμα του Αναξίμανδρου, όπως ακριβώς ακούστηκε τον 6ο π. Χ. αιώνα, περί της άμεσης δηλαδή συνάφειας ανθρώπων και ζώων, εμμέσως πλην σαφώς ανακαλείται σε όλα τα κεφάλαια του βιβλίου. Εννοώ τον περίφημο ορισμό: «Έτι φησίν, ότι κατ' αρχάς εξ αλλοειδών ζώων ο άνθρωπος εγεννήθη, εκ του τα μέν άλλα δι' εαυτών ταχύ νέμεσθαι, μόνον δε τον άνθρωπον πολυχρονίου δείσθαι τιθηνήσεως∙ διό και κατ' αρχάς ουκ άν ποτε τοιούτον όντα διασωθήναι». (Βλ. Πλούταρχος, Στρωματείς 2 (D 579, εκ του Θεοφράστου).

Χρόνος: η περίοδος της διείσδυσης των Η.Π.Α. στο Ιράκ. Ένα τυπικό αυτοκινητιστικό δυστύχημα στην άσφαλτο των συγκοινωνιακών παθών της Νεμπράσκα δίνει την ευκαιρία στον πολυβραβευμένο συγγραφέα από το Έβανσον του Ιλινόις να διερμηνεύσει πλείστα αίτια και αιτιατά κρισίμων συμπεριφορών των χαρακτήρων του.

Λογική, μνήμη, συναίσθημα

Ο έμπειρος, αλλά άτυχος οδηγός πάσχει από το σύνδρομο Κάπγκρας, σύμφωνα με το οποίο «το άτομο πιστεύει ότι οι αγαπημένοι του έχουν αντικατασταθεί με ρομπότ, σωσίες ή εξωγήινους. Tο αγαπημένο πρόσωπο διεγείρει μεν τη μνήμη, αλλά όχι το συναίσθημα.

Ο Μαρκ στην αρχή της θεραπείας του, μετά την παρ΄ολίγον θανατηφόρο ανατροπή του θηριώδους οχήματός του, που συνέβη κάτω από συνθήκες ανεξιχνίαστες, έως την πυρακτωμένη 561η σελίδα του μυθιστορήματος, δεν μπορεί, παρά τις επίμονες, άκρως βασανιστικές προσπάθειές που καταβάλλει καθημερινά, να αναγνωρίσει, την Κάριν, την αδελφή του. Στη θέση της βλέπει ένα μάλλον θλιβερό αντίγραφο, το οποίο μιμείται ή προσπαθεί να μιμηθεί την αδελφή του. Ο έμπειρος, αλλά άτυχος οδηγός πάσχει από το σύνδρομο Κάπγκρας, σύμφωνα με το οποίο «το άτομο πιστεύει ότι οι αγαπημένοι του έχουν αντικατασταθεί με ρομπότ, σωσίες ή εξωγήινους. Όλους τους άλλους τους αναγνωρίζει. Ενώ το αγαπημένο πρόσωπο διεγείρει μεν τη μνήμη, αλλά όχι το συναίσθημα. Η απουσία συναισθηματικής επιβεβαίωσης υπερτερεί αυτού που λέει η λογική της μνήμης [...] η διάνοια επινοεί περίπλοκα λεπτομερείς μεν, αλλά παράλογες εξηγήσεις για να δικαιολογήσει μια ανεπάρκεια στο συναίσθημα. Η λογική εξαρτάται από το συναίσθημα». Ο Τζέραλντ Βέμπερ, διακεκριμένος νευρολόγος και συγγραφέας βιβλίων εκλαϊκευμένης επιστήμης, καλείται να συνδράμει. Οι γνώσεις περί των μορφών π.χ. της αναδιπλασιαστικής παραμνησίας, της παλίνδρομης αμνησίας ή των τραγικών επιπτώσεων του περιώνυμου συνδρόμου Φρεγκόλι στην ατομική πορεία των μοιραίων ασθενών, τον έχουν ανεβάσει στο βάθρο της ακαταμάχητης αυθεντίας. Ώσπου ν΄ αρχίσει βέβαια και η δική του αυτοαποδόμηση στα μέσα της έκτης δεκαετίας του. Ερχόμενος από την άλλη άκρη των Η.Π.Α., τη πολύβουη, πολυεπίπεδη Νέα Υόρκη, επιχειρεί να αναστυλώσει το κατακερματισμένο εγώ του Μαρκ.

Βεβαίως το μυθικό στοιχείο συνυπάρχει με το καθαρά ψυχιατρικό υλικό. Οι εξομολογήσεις είναι φορτισμένες από πλάνες που ίσως συνιστούν κρυσταλλώματα δημιουργικού μη-ψεύδους. Οι αλληλουχίες αυτές προσδίδουν την ξεχωριστή κειμενική γοητεία. Αυτό που θεωρείται παραμυθένιο δεν αποκλείεται να είναι η πιστότερη αποτύπωση της εξ αντικειμένου πραγματικότητας. Έστω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής το εξής απόσπασμα: «Για να πραγματοποιηθεί μια ευχή, οι Ιάπωνες πρέπει να διπλώσουν χίλιους γερανούς… Οι γερανοί είναι ψυχές που κάποτε ήταν άνθρωποι και μπορεί να ξαναγίνουν σε πολλές ζωές από τώρα. Ή οι άνθρωποι είναι ψυχές που κάποτε ήταν γερανοί και θα γίνουν πάλι, όταν το σμήνος ξανασμίξει. Κάτι στο γερανό είναι μετέωρο, ανάμεσα στο τώρα και το κάποτε». Ο εαυτός ξέρει στο μεταξύ ότι είναι θρυμματισμένος. Ίσως δια βίου. Ο τρόμος τον καθηλώνει. Αναζητώντας τη χαμένη του ενότητα, αρχίζει να μαθαίνει τι περίπου συμβαίνει στην ενδοχώρα των τμημάτων, τα οποία συναπαρτίζουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο, τον γριφώδη χάρτη.

alt
    Ο Richard Powers
 

Η διηγητική σαφήνεια είναι υποδειγματική. Η επιστημονική ακριβολογία συναγωνίζεται φέρ΄ ειπείν την εικαστική διατύπωση των μεγάλων δασκάλων της φλαμανδικής σχολής. Παραθέτω ενδεικτικά από την άψογη, ευρηματική μετάφραση: «Η συνείδηση λειτουργεί λέγοντας μια ιστορία που είναι πλήρης, συνεχής και σταθερή. Όταν αυτή η ιστορία θραύεται, η συνείδηση την ξαναγράφει. Κάθε αναθεωρημένο κείμενο ισχυρίζεται ότι είναι το πρωτότυπο. Κι έτσι, όταν η αρρώστια ή ένα ατύχημα μας δημιουργούν ένα χάσμα, συχνά είμαστε οι τελευταίοι που το καταλαβαίνουμε». Ο χαρτογραφημένος εγκέφαλος είναι ο χάρτης των ορατών και των αοράτων. Τα διαμερίσματα της αντίληψης, οι βαθμίδες της νόησης, η μεθοδολογία της πρόσληψης συνιστούν για τον πολύπειρο γιατρό, αλλά και οριακά αμήχανο σε κάποια στροφή της ζωής του συγγραφέα Τζέραλντ Βέμπερ, κεφάλαια διερμηνείας της ίδιας του της λαβυρινθώδους ατομικότητας. Ο πανικός παραμονεύει την ψυχή εκεί ακριβώς που όλα φαίνονται στην κυριολεξία του όρου ρόδινα. Λαμβάνοντας κατ΄ εξοχήν υπόψιν τα τελευταία πορίσματα της νευροεπιστήμης, ο καταξιωμένος Ρίτσαρντ Πάουερς διδάσκει μυθοπλασία υψηλών αποστάξεων. Η αφήγηση αποσκοπεί δηλαδή στην ηδονική καλλιέργεια μιας στοχαστικής ανάγνωσης. Ένα ικανό μέρος του σοπενχαουερικού  κόσμου ως Βούλησης και ως Παράστασης εκτίθεται πολλαχώς. Το φάντασμα του εγώ είναι το φάντασμα που καταδιώκει τον ειδικό της νόησης, τον επιστήμονα των ένδον αδιεξόδων, ο οποίος σπεύδει παρ΄ όλα αυτά να βοηθήσει συνειδητά τον πάσχοντα, τον αξιοθρήνητο Μαρκ. Από την άποψη αυτή ο έκδηλος ανθρωπισμός του αυτοελεγχόμενου, αλλά και αυτοτιμωρούμενου Τζέραλντ Βέμπερ αποτελεί ίσως τον μόνο άριστο οιωνό της περαιτέρω λυσιτελούς, δηλαδή ηθικότερης εν προκειμένω διαχείρισης του ανθρώπινου βίου.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής. 

altΟ ποταμός της μνήμης
Richard Powers
Μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος
Εστία 2014
Σελ. 580, τιμή € 25,00

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ RICHARD POWERS

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

Για το μυθιστόρημα του Ντέιβιντ Λοτζ (David Lodge) «Ανήκουστος Βλάβη», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κυψέλη σε μετάφραση Έφης Τσιρώνη.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

Στο μυθιστόρημά του Deaf Sentence (με...

«Μικρές κόκκινες γυναίκες» της Μάρτα Σανθ (κριτική) – Μια γυναίκα παλεύει για τη δικαίωση των θυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου

«Μικρές κόκκινες γυναίκες» της Μάρτα Σανθ (κριτική) – Μια γυναίκα παλεύει για τη δικαίωση των θυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα της Μάρτα Σανθ (Marta Sanz) «Μικρές κόκκινες γυναίκες», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Carnivora, σε μετάφραση Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Στη φωτογραφία, στιγμιότυπο από την ταινία «Land and Freedom» του Κεν Λόουτς (Ken Loach), με θέμα τον Ισπανικό Εμφύλιο.

...
«Σιντάρτα» & «Γερτρούδη» του Έρμαν Έσσε – Ξαναδιαβάζοντας τον Γερμανό της εσωτερικής αναζήτησης και του ρομαντικού έρωτα

«Σιντάρτα» & «Γερτρούδη» του Έρμαν Έσσε – Ξαναδιαβάζοντας τον Γερμανό της εσωτερικής αναζήτησης και του ρομαντικού έρωτα

Για τα βιβλία του Έρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Σιντάρτα» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης) και «Γερτρούδη» (μτφρ. Ρένα Γεούργα) από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η μοίρα των συγγραφέων (ακόμη και τ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

Για το «Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, στο θέατρο ΑΛΜΑ. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Άλμα» ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος επέλεξε να σκηνοθετήσει τη δύσκολη θεατρική διασκευή της κινηματογραφικής ταινίας «FESTEN» («Οικογενειακή γιορ...

Πέθανε ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης: Η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον «Πετεφρή»

Πέθανε ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης: Η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον «Πετεφρή»

Ανακοίνωση της Εταιρείας Συγγραφέων για τον θάνατο του μέλους της Πάνου Θεοδωρίδη. 

Επιμέλεια: Book Press

Με λύπη μας πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του αρχιτέκτονα και συγγραφέα Πάνου Θεοδωρίδη, σε ηλικία 77 ετών. Γνωστός και με το ψευδώνυμο «Πετεφρή...

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ