alt

Για το μυθιστόρημα του Richard Powers Ο ποταμός της μνήμης (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Βέη

«Το εγώ είναι ένα πρόχειρο προσχέδιο φτιαγμένο κόψε ράψε από μια επιτροπή που θέλει να ξεγελάσει έναν άπειρο εκδότη να το δημοσιεύσει». (Από το βιβλίο, σελ. 532).

Τόπος: κάπου στην αχανή αμερικανική Δύση. Μια ασήμαντη πόλη, σχεδόν φασματική. Απρόσωπη, όπως ένας ξεβαμμένος τοίχος. Στις όχθες του ήρεμου Πλατ, του ποταμού της, ο οποίος βρίσκεται στα πρόθυρα του ανέκκλητου αφανισμού του, σταθμεύουν περιοδικά πολλά σμήνη καναδικών γερανών, κατευθυνόμενα προς την Αλάσκα. Εκεί θα γεννήσουν και θα επωάσουν τα αυγά τους, εκεί θα μεγαλώσουν τα παιδιά τους, εκεί θα τα μυήσουν πρωτίστως στην τέχνη της ξεκούραστης και ασφαλούς αεροπλοΐας. Συμμετέχοντας στις διαχρονικές διαδικασίες, οι οποίες απαιτούνται για την παραμονή τους στη σκηνή του σύμπαντος κόσμου, οι γερανοί αποκαλύπτουν τη μεγαλοπρέπεια της  αφθαρσίας τους.

Πρόκειται για ποιητική γραφή, καθαρά βουκολικής απόκλισης, η οποία κατ΄ ουσίαν προσφέρεται και ως αγωγός αυτογνωσίας.

Οι περιγραφές των συγκεκριμένων στιγμιοτύπων από τον βίο και την πολιτεία τους μαρτυρούν εξειδικευμένες γνώσεις ζωολογίας, αφοσίωση στην παραγωγή ανόθευτου αισθητικού προϊόντος, αλλά και εξαιρετικά ασκημένη, μικροσκοπική εξέταση της κάθε κρίσιμης, ζωτικής λεπτομέρειας. Πρόκειται εν ολίγοις για ποιητική γραφή, καθαρά βουκολικής απόκλισης, η οποία κατ΄ ουσίαν προσφέρεται και ως αγωγός αυτογνωσίας. Η οργανική συνοχή, η αρμονική συμβίωση του ανθρώπου με το περιβάλλον που τον γέννησε, προβάλλεται άλλωστε ως η απαραίτητη συνθήκη για την περαιτέρω διατήρηση του ίδιου μας του είδους. Μπορεί να είναι αυτονόητον για τους πολλούς, όχι όμως για όσους θέλουν να βιάσουν την δεδομένη χωροταξία, αποκομίζοντας κέρδη από την παρατήρηση των πουλιών του Πλατ εκ του σύνεγγυς.

Η οικολογική συνείδηση εν ολίγοις υπαγορεύει Παράδεισο. Το δε δίδαγμα του Αναξίμανδρου, όπως ακριβώς ακούστηκε τον 6ο π. Χ. αιώνα, περί της άμεσης δηλαδή συνάφειας ανθρώπων και ζώων, εμμέσως πλην σαφώς ανακαλείται σε όλα τα κεφάλαια του βιβλίου. Εννοώ τον περίφημο ορισμό: «Έτι φησίν, ότι κατ' αρχάς εξ αλλοειδών ζώων ο άνθρωπος εγεννήθη, εκ του τα μέν άλλα δι' εαυτών ταχύ νέμεσθαι, μόνον δε τον άνθρωπον πολυχρονίου δείσθαι τιθηνήσεως∙ διό και κατ' αρχάς ουκ άν ποτε τοιούτον όντα διασωθήναι». (Βλ. Πλούταρχος, Στρωματείς 2 (D 579, εκ του Θεοφράστου).

Χρόνος: η περίοδος της διείσδυσης των Η.Π.Α. στο Ιράκ. Ένα τυπικό αυτοκινητιστικό δυστύχημα στην άσφαλτο των συγκοινωνιακών παθών της Νεμπράσκα δίνει την ευκαιρία στον πολυβραβευμένο συγγραφέα από το Έβανσον του Ιλινόις να διερμηνεύσει πλείστα αίτια και αιτιατά κρισίμων συμπεριφορών των χαρακτήρων του.

Λογική, μνήμη, συναίσθημα

Ο έμπειρος, αλλά άτυχος οδηγός πάσχει από το σύνδρομο Κάπγκρας, σύμφωνα με το οποίο «το άτομο πιστεύει ότι οι αγαπημένοι του έχουν αντικατασταθεί με ρομπότ, σωσίες ή εξωγήινους. Tο αγαπημένο πρόσωπο διεγείρει μεν τη μνήμη, αλλά όχι το συναίσθημα.

Ο Μαρκ στην αρχή της θεραπείας του, μετά την παρ΄ολίγον θανατηφόρο ανατροπή του θηριώδους οχήματός του, που συνέβη κάτω από συνθήκες ανεξιχνίαστες, έως την πυρακτωμένη 561η σελίδα του μυθιστορήματος, δεν μπορεί, παρά τις επίμονες, άκρως βασανιστικές προσπάθειές που καταβάλλει καθημερινά, να αναγνωρίσει, την Κάριν, την αδελφή του. Στη θέση της βλέπει ένα μάλλον θλιβερό αντίγραφο, το οποίο μιμείται ή προσπαθεί να μιμηθεί την αδελφή του. Ο έμπειρος, αλλά άτυχος οδηγός πάσχει από το σύνδρομο Κάπγκρας, σύμφωνα με το οποίο «το άτομο πιστεύει ότι οι αγαπημένοι του έχουν αντικατασταθεί με ρομπότ, σωσίες ή εξωγήινους. Όλους τους άλλους τους αναγνωρίζει. Ενώ το αγαπημένο πρόσωπο διεγείρει μεν τη μνήμη, αλλά όχι το συναίσθημα. Η απουσία συναισθηματικής επιβεβαίωσης υπερτερεί αυτού που λέει η λογική της μνήμης [...] η διάνοια επινοεί περίπλοκα λεπτομερείς μεν, αλλά παράλογες εξηγήσεις για να δικαιολογήσει μια ανεπάρκεια στο συναίσθημα. Η λογική εξαρτάται από το συναίσθημα». Ο Τζέραλντ Βέμπερ, διακεκριμένος νευρολόγος και συγγραφέας βιβλίων εκλαϊκευμένης επιστήμης, καλείται να συνδράμει. Οι γνώσεις περί των μορφών π.χ. της αναδιπλασιαστικής παραμνησίας, της παλίνδρομης αμνησίας ή των τραγικών επιπτώσεων του περιώνυμου συνδρόμου Φρεγκόλι στην ατομική πορεία των μοιραίων ασθενών, τον έχουν ανεβάσει στο βάθρο της ακαταμάχητης αυθεντίας. Ώσπου ν΄ αρχίσει βέβαια και η δική του αυτοαποδόμηση στα μέσα της έκτης δεκαετίας του. Ερχόμενος από την άλλη άκρη των Η.Π.Α., τη πολύβουη, πολυεπίπεδη Νέα Υόρκη, επιχειρεί να αναστυλώσει το κατακερματισμένο εγώ του Μαρκ.

Βεβαίως το μυθικό στοιχείο συνυπάρχει με το καθαρά ψυχιατρικό υλικό. Οι εξομολογήσεις είναι φορτισμένες από πλάνες που ίσως συνιστούν κρυσταλλώματα δημιουργικού μη-ψεύδους. Οι αλληλουχίες αυτές προσδίδουν την ξεχωριστή κειμενική γοητεία. Αυτό που θεωρείται παραμυθένιο δεν αποκλείεται να είναι η πιστότερη αποτύπωση της εξ αντικειμένου πραγματικότητας. Έστω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής το εξής απόσπασμα: «Για να πραγματοποιηθεί μια ευχή, οι Ιάπωνες πρέπει να διπλώσουν χίλιους γερανούς… Οι γερανοί είναι ψυχές που κάποτε ήταν άνθρωποι και μπορεί να ξαναγίνουν σε πολλές ζωές από τώρα. Ή οι άνθρωποι είναι ψυχές που κάποτε ήταν γερανοί και θα γίνουν πάλι, όταν το σμήνος ξανασμίξει. Κάτι στο γερανό είναι μετέωρο, ανάμεσα στο τώρα και το κάποτε». Ο εαυτός ξέρει στο μεταξύ ότι είναι θρυμματισμένος. Ίσως δια βίου. Ο τρόμος τον καθηλώνει. Αναζητώντας τη χαμένη του ενότητα, αρχίζει να μαθαίνει τι περίπου συμβαίνει στην ενδοχώρα των τμημάτων, τα οποία συναπαρτίζουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο, τον γριφώδη χάρτη.

alt
    Ο Richard Powers
 

Η διηγητική σαφήνεια είναι υποδειγματική. Η επιστημονική ακριβολογία συναγωνίζεται φέρ΄ ειπείν την εικαστική διατύπωση των μεγάλων δασκάλων της φλαμανδικής σχολής. Παραθέτω ενδεικτικά από την άψογη, ευρηματική μετάφραση: «Η συνείδηση λειτουργεί λέγοντας μια ιστορία που είναι πλήρης, συνεχής και σταθερή. Όταν αυτή η ιστορία θραύεται, η συνείδηση την ξαναγράφει. Κάθε αναθεωρημένο κείμενο ισχυρίζεται ότι είναι το πρωτότυπο. Κι έτσι, όταν η αρρώστια ή ένα ατύχημα μας δημιουργούν ένα χάσμα, συχνά είμαστε οι τελευταίοι που το καταλαβαίνουμε». Ο χαρτογραφημένος εγκέφαλος είναι ο χάρτης των ορατών και των αοράτων. Τα διαμερίσματα της αντίληψης, οι βαθμίδες της νόησης, η μεθοδολογία της πρόσληψης συνιστούν για τον πολύπειρο γιατρό, αλλά και οριακά αμήχανο σε κάποια στροφή της ζωής του συγγραφέα Τζέραλντ Βέμπερ, κεφάλαια διερμηνείας της ίδιας του της λαβυρινθώδους ατομικότητας. Ο πανικός παραμονεύει την ψυχή εκεί ακριβώς που όλα φαίνονται στην κυριολεξία του όρου ρόδινα. Λαμβάνοντας κατ΄ εξοχήν υπόψιν τα τελευταία πορίσματα της νευροεπιστήμης, ο καταξιωμένος Ρίτσαρντ Πάουερς διδάσκει μυθοπλασία υψηλών αποστάξεων. Η αφήγηση αποσκοπεί δηλαδή στην ηδονική καλλιέργεια μιας στοχαστικής ανάγνωσης. Ένα ικανό μέρος του σοπενχαουερικού  κόσμου ως Βούλησης και ως Παράστασης εκτίθεται πολλαχώς. Το φάντασμα του εγώ είναι το φάντασμα που καταδιώκει τον ειδικό της νόησης, τον επιστήμονα των ένδον αδιεξόδων, ο οποίος σπεύδει παρ΄ όλα αυτά να βοηθήσει συνειδητά τον πάσχοντα, τον αξιοθρήνητο Μαρκ. Από την άποψη αυτή ο έκδηλος ανθρωπισμός του αυτοελεγχόμενου, αλλά και αυτοτιμωρούμενου Τζέραλντ Βέμπερ αποτελεί ίσως τον μόνο άριστο οιωνό της περαιτέρω λυσιτελούς, δηλαδή ηθικότερης εν προκειμένω διαχείρισης του ανθρώπινου βίου.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής. 

altΟ ποταμός της μνήμης
Richard Powers
Μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος
Εστία 2014
Σελ. 580, τιμή € 25,00

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ RICHARD POWERS

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ