ellhnas 1821

Για το δίτομο μυθιστόρημα του Κονσταντίν Λεόντιεφ [Konstantin Leontiev] «Οδυσσέας Πολυχρονιάδης. Αναμνήσεις ενός Έλληνα από το Ζαγόρι» (μτφρ. Γιώργος Σ. Δημητρακόπουλος, εκδ. Αρμός)

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Συγκαιρινός του Λέων Τολστόι και του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, αλλά λιγότερο γνωστός από αυτούς τους δύο, ο Κονσταντίν Λεόντιεφ υπήρξε μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία στα ρωσικά γράμματα. Μα και ως άνθρωπος υπήρξε πολύπλευρη και αντιφατική φιγούρα. Από πρόξενος αποφάσισε να γίνει μοναχός, αφού προηγουμενώς είχε διατελέσει μέλος της Επιτροπής λογοκρισίας της Μόσχας.

armos leontiev odysseas polyxroniadis

Το πλούσιο έργο του περιλαμβάνει πλήθος φιλοσοφικών βιβλίων, αλλά και μυθιστορήματα, από τα οποία όμως δεν απουσιάζει ο στοχασμός, η ιστορική συγκυρία, αλλά και η γεοπολιτική ματιά. Όλα τούτα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του μπορούμε να τα ανιχνεύσουμε στο δίτομο μυθιστόρημά του Οδυσσέας Πολυχρονιάδης. Αναμνήσεις ενός Έλληνα από το Ζαγόρι.

Η σχέση του με την Ελλάδα

Το πολυσέλιδο μυθιστόρημα του Λεόντιεφ είναι καρπός της προσωπικής σχέσης που απέκτησε με το ελληνικό στοιχείο της περίοδο που ήταν πρόξενος στα Γιάννινα. Προηγουμένως είχε υπάρξει γραμματέας και μεταφραστής στο ρωσικό προξενείο στα Χανιά, ενώ υπήρξε για βραχύ χρονικό διάστημα και πρόξενος στη Θεσσαλονίκη.

Πάντως, μεγάλο μέρος της ζωής του το πέρασε στο Άγιο Όρος, την περίοδο μάλιστα που η υγεία του είναι κλονιστεί σοβαρά. Γιατρεύτηκε έπειτα από θαύμα (!) που το απέδωσε στην εικόνα της Παναγιάς που του έδωσε ένας μοναχός του Αγίου Όρους.

Αυτό άλλαξε άρδην την κοσμοθεωρία του και αποφάσισε να γίνει μοναχός. Εζησε δύο χρόνια στην Κωνσταντινούπολη και τη Χάλκη και μεγάλος πια επέστρεψε στη Ρωσία για να δοθεί ολοκληρωτικά στη συγγραφή.

Μια άλλη πτυχή της σχέσης του με την Ελλάδα ήταν ότι το 1861, ενώ βρισκόσταν στη Θεοδοσία της Κριμαίας, «έκλεψε» την κόρη ενός Έλληνα εμπόρου, την οποία στη συνέχεια νυμφεύτηκε.

Όλα τούτα δείχνουν ένα ανήσυχο πνεύμα που θέλησε να αποτυπώσει στον Οδυσσέα Πολυχρονιάδη όλες τις εικόνες που συνέλεξε από την Ήπειρο και συγκεκριμένα από το Ζαγώρι που ήταν μια περιοχή που τριάντα χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση ανθούσε οικονομικά.

Δεν ήταν μόνο η γεωργία και η κτηνοτροφία που προσέφεραν σημαντική βοήθεια στα οικονομικά της περιοχής. Κάμποσοι έμποροι που είχαν σχέσεις με τη Ρουμανία, την Τουρκία, αλλά και κάμποσες άλλες χώρες, πλούτισαν, απέκτησαν κύρος και έγιναν ουσιαστικά οι φορείς της ελληνικότητας στην Ευρώπη.

Mέσα από τις γραμμές του μυθιστορήματός του ξεπετάγονται ιστορικά, λαογραφικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά, αλλά και θρησκευτικά ζητήματα που εκείνη την περίοδο κυριαρχούσαν στην καθημερινότητα των κατοίκων.

Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο πατέρας του Οδυσσέα Πολυχρονιάδη. Ένας τετραπέρατος έμπορος, άνθρωπος της πιάτσας, που ήξερε να δημιουργεί σχέσεις με ανθρώπους, αλλά και να αποφεύγει τους «σκοπέλους», καίτοι τούτο δεν ήταν πάντα εύκολο εκείνη την περίοδο.

Πανσπερμία φυλών

Ο Οδυσσέας μεγάλωσε σε μια πανσπερμική κοινωνία, αυτή του Ζαγορίου, και στη συνέχεια των Ιωαννίνων. Έλληνες, Τούρκοι, Ρουμάνοι, Ρώσοι, και άλλες φυλές της ευρύτερης περιοχής ζούσαν άλλοτε αρμονικά κι άλλοτε σε καθεστώς σύγκρουσης.

Ο Λεόντιεφ, με τρόπο καλειδοσκοπικό δεν μάς δίνει μόνο την πορεία ενηλικίωσης του Οδυσσέα (με έμφαση σε μια συγκεκριμένη χρονιά της ζωής του), αλλά πλάθει τον διάκοσμο με λεπτομερή τρόπο. Θα έλεγε κανείς προς μέσα από τις γραμμές του μυθιστορήματός του ξεπετάγονται ιστορικά, λαογραφικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά, αλλά και θρησκευτικά ζητήματα που εκείνη την περίοδο κυριαρχούσαν στην καθημερινότητα των κατοίκων.

Βλέπουμε το ρόλο του κλήρου στα δημόσια πράγματα, τη σχέση των προξένων των τριών μεγάλων δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία), την αμφίθυμη σχέση με το τουρκικό στοιχείο (από πασάδες και αγάδες έως τον απλό πολίτη), αλλά και το ρόλο που έπαιζαν οι γιατροί, οι έμποροι και οι διανοούμενοι.

Leontiev

Ο Κονσταντίν Νικολάγεβιτς Λεόντιεφ (1831-1891) υπήρξε ένας ακατάτακτος στοχαστής, αξιόλογος συγγραφέας και κρατικός λειτουργός. Το δοκίμιό του "Ο βυζαντινισμός και οι Σλάβοι" είναι το πιο εμβληματικό από τα φιλοσοφικά του έργα και αποδείχτηκε ένα από τα σημαντικότερα στην ιστοριοσοφική παράδοση της Ρωσίας κατά τους δύο τελευταίους αιώνες. Συμμετείχε στον Κριμαϊκό Πόλεμο (1854-57) και εν συνεχεία υπηρέτησε ως διπλωμάτης (1863-73) σε πολλά διαφορετικά μέρη της τουρκοκρατούμενης τότε Ελλάδας, η οποία έγινε η δεύτερη πνευματική του πατρίδα. Ως λογοτέχνης αξιώθηκε της υψηλής εκτίμησης του Ιβάν Τουργκένιεφ. Ως προς την ιδιότυπη σκέψη του, ορισμένες φορές συγκρίνεται με χρονολογικά μεταγενέστερα δυτικά ανάλογά του, όπως ο Νίτσε και ο Σπένγκλερ. 

Αν και στέκει ως αντικειμενικός κριτής των πάντων, ο Λεόντιεφ, δεν κρύβει τη συμπάθειά του προς τους Έλληνες, καθώς βρίσκει σ’ αυτούς ηθικές καταβολές, ενώ ως κληρονόμοι της Αρχαίας Ελλάδας και του Βυζαντίου υπερτερούν έναντι των άλλων λαών. Αυτό, φυσικά, δεν του αφαιρεί το δικαίωμα να δείχνει και την κουτοπονηριά, αλλά και τις ίντριγκες των Ελλήνων.

Ενα μυθιστόρημα ενηλικίωσης

Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο σε μορφή διήγησης του Οδυσσέα προς έναν διανοούμενο φίλο του στην Αθήνα (του στέλνει τα τετράδια του ημερολογίου του). Χρονικά κινούμαστε στο 1862-1863, τότε που ο Οδυσσέας μεταβαίνει στα Γιάννινα.

Ένα παιδί που δεν δείχνει να έχει κληρονομήσει την τυχοδιωκτική φύση του πατέρα του γι’ αυτό και όλοι θεωρούν ότι το καλύτερο επάγγελμα που είναι σε θέση να ακολουθήσει είναι αυτό του δασκάλου.

Μεγαλώνοντας όμως κι ενώ μπλέκεται σε διάφορες περιπέτειες που θα αλλάξουν τη ρότα της ζωής του, τον βρίσκουμε δις παντρεμένο να βγάζει το… παντεσπάνι του ως έμπορος στο Δούναβη.

Ο Οδυσσέας Πολυχρονιάδης ήταν η ολοκλήρωση που οραματιζόταν ο Ρώσος συγγραφέας για τον κύκλο των έργων του «Από τη ζωή των χριστιανών στην Τουρκία».

Αν υπήρξε ο Οδυσσέας Πολυχρονιάδης; Οι μελετητές του έργου του Λεόντιεφ αποφαίνονται πως, ναι, υπήρξε. Ακόμη κι αν δεν ήταν αυτό το όνομά του, στην ουσία αυτός ο άνθρωπος και η ιστορία του είναι αληθινή. Ωσαύτως αληθινή (αλλά και παραλλαγμένα λόγω της μυθοπλασίας) είναι και η πλειάδα των ατόμων που παρελαύνουν από το βιβλίο.

Ο Οδυσσέας Πολυχρονιάδης ήταν η ολοκλήρωση που οραματιζόταν ο Ρώσος συγγραφέας για τον κύκλο των έργων του «Από τη ζωή των χριστιανών στην Τουρκία». Μια πλήρης πραγματεία για τον ελληνοσλαβικό κόσμο της ευρύτερης περιοχής, έτσι όπως τον έζησε από κοντά ως διπλωμάτης.

Σημαντικό έργο

Ο Λεόντιεφ θεωρούσε το συγκεκριμένο έργο, μαζί με το «Βυζαντινισμός και Σλαβισμός», δύο από τα σημαντικότερα της ογκώδους εργογραφίας του. Κι όμως, δεν κατάφερε ποτέ να το ολοκληρώσει. Ωστόσο, οι κριτικές που έλαβε την εποχή που εκδόθηκε (ξεκίνησε να το γράφει 1873 και η δημοσίεση ήταν σε συνέχειες μεταξύ 1875-1888), ήταν πραγματικά θετικές.

Η αξία του έργου είναι διττή. Η μεν λογοτεχνική είναι εμφανής, καθώς παρουσιάζει έναν συγγραφέα που ξέρει να παρατηρεί τους ανθρώπους και τα πλοκάμια των σχέσεών τους, αλλά και ιστορική, από τη στιγμή που μάς αποκαλύπτει το πανόρμα των σχέσεων που αναπτύσσονταν μεταξύ διαφορετικών λαών (άρα και συμφερόντων).

Το όνειρό του ήταν να το μεταφράσει και στα ελληνικά, κάτι που συμβαίνει τώρα, ενάμιση αιώνα από τότε που γράφτηκε, χάρη στην άρτια δουλειά του μεταφραστή Γιώργου Σ. Δημητρακόπουλου. Ένα μυθιστόρημα που φωτίζει μια περίοδο της Ιστορίας για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα, τα οποία η λογοτεχνία μάς βοηθάει να τα κατανοήσουμε.

 Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.  

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Βασιλιάς», του Τζο Νέσμπο − Τύψεις, αβάσταχτοι οικογενειακοί δεσμοί, εκδίκηση

«Ο Βασιλιάς», του Τζο Νέσμπο − Τύψεις, αβάσταχτοι οικογενειακοί δεσμοί, εκδίκηση

Για το νέο μυθιστόρημα του Τζο Νέσμπο [Jo Nesbo] «Ο Βασιλιάς» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Μεταίχμιο) − «από την αρχή της αφήγησης προβάλουν καθαρά τα βασικά θέματα του βιβλίου: οι τύψεις, οι αβάσταχτοι οικογενειακοί δεσμοί, η εκδίκηση».

Γράφει η Χίλντα Παπαδημη...

«Τα άπαντα» του Φραντς Κάφκα (κριτική) – Ταξικό στοιχείο και εξουσία στο έργο του Κάφκα

«Τα άπαντα» του Φραντς Κάφκα (κριτική) – Ταξικό στοιχείο και εξουσία στο έργο του Κάφκα

Για την έκδοση του τόμου του Φραντς Κάφκα [Franz Kafka] «Τα Άπαντα: Πρόζες – Διηγήματα – Παραβολές – Στοχασμοί» (μτφρ. Χρίστος Αγγελακόπουλος, εκδ. Οξύ). Σκίτσα © Φραντς Κάφκα.

Γράφει η Λαμπριάνα Οικονόμου

Η τάξη και η λογ...

«Στάχτη στο στόμα» της Μπρέντα Ναβάρο (κριτική) – Ένας χειμαρρώδης μονόλογος για το πένθος και την τρωτότητα

«Στάχτη στο στόμα» της Μπρέντα Ναβάρο (κριτική) – Ένας χειμαρρώδης μονόλογος για το πένθος και την τρωτότητα

Για το βιβλίο της Μπρέντα Ναβάρο [Brenda Navarro] «Στάχτη στο στόμα» (μτφρ. Ασπασία Καμπύλη, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Στάχτες» [1895], του Edvard Munch.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Με μια πτώση ε...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Εκδόσεις Καπόν: Χριστουγεννιάτικο bazaar βιβλίου 2024

Εκδόσεις Καπόν: Χριστουγεννιάτικο bazaar βιβλίου 2024

Οι Εκδόσεις Καπόν σας προσκαλούν στο καθιερωμένο τους Bazaar για ένα εορταστικό τετραήμερο, με εξαιρετικούς τίτλους σε ξεχωριστές τιμές.

Επιμέλεια: Book Press

Από την Πέμπτη 12/12 έως και την Κυριακή 15/12 θα βρείτε βιβλία για μικρούς και μεγάλους.

...
Για πρώτη φορά Έλληνας θα αναλάβει το 2026 Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ευρωπαίων Εκδοτών

Για πρώτη φορά Έλληνας θα αναλάβει το 2026 Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ευρωπαίων Εκδοτών

Ο Φαίδων Κυδωνιάτης (στα αριστερά), του εκδοτικού οίκου Ευρασία, εξελέγη Αντιπρόεδρος στην Ομοσπονδία Ευρωπαίων Εκδοτών, κι έτσι, σε δύο χρόνια, θα είναι ο νέος Πρόεδρος της Ομοσπονδίας. 

Επιμέλεια: Book Press

Στις πρόσφατες εκλογές της Ομοσπ...

«Ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms): 15 βιβλία για… ένοχες απολαύσεις

«Ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms): 15 βιβλία για… ένοχες απολαύσεις

Τα «ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms) έχουν πλέον διακριτή παρουσία στην ελληνική εκδοτική παραγωγή και πολύ εντονότερη στην παγκόσμια. Τι τα διακρίνει, πού απευθύνονται και για τι μιλάει ένα επιτυχημένο rom-com; Επιλέξαμε 15 ρομαντικά μυθιστορήματα που ξεχώρισαν το 2024.

Γράφει η Φανή Χατζή ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Ανταρκτική» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 3 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΟΙ ...

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», το οποίο κυκλοφορεί στις 2 Δεκεμβρίου από τος εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κεφάλαιο 2ο

Εκείνη την εποχή καταπιανόμουν με την κατα...

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Μάριν Ντρζιτς [Marin Držić] «Μπάρμπα Μάρογιε» (μτφρ. Irena Bogdanović), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΡΙΤΗ ΠΡΑΞΗ


...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms): 15 βιβλία για… ένοχες απολαύσεις

«Ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms): 15 βιβλία για… ένοχες απολαύσεις

Τα «ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms) έχουν πλέον διακριτή παρουσία στην ελληνική εκδοτική παραγωγή και πολύ εντονότερη στην παγκόσμια. Τι τα διακρίνει, πού απευθύνονται και για τι μιλάει ένα επιτυχημένο rom-com; Επιλέξαμε 15 ρομαντικά μυθιστορήματα που ξεχώρισαν το 2024.

Γράφει η Φανή Χατζή ...

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρία μυθιστορήματα που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Βακχικόν με τα οποία οι συγγραφείς τους συστήνονται στο αναγνωστικό κοινό με σύγχρονες και ιδιαίτερες ιστορίες.

Επιμέλεια: Book Press

Γιούλη Γιανναδάκη ...

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, προτείνουμε πέντε σύγχρονα βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που καταπιάνονται με τη λεκτική, σωματική και σεξουαλική έμφυλη βία. «Σήκω από πάνω μου» (Μεταίχμιο) της Λίνας Βαρότση, «Μια γυναίκα απολογείται» (Τόπος) της Μαρίας Λούκα, «Διήγημας (Ακυ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ