Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Colombian Psycho» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Kεντρική εικόνα: κρατούμενοι σε κολομβιανή φυλακή © Daniel Vanderkin.
Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος
Χώρα χαμένη από καιρού, χώρα βουτηγμένη στο αίμα, τη διαφθορά, το εμπόριο ναρκωτικών και τις παραστρατιωτικές ομάδες που λειτουργούν ως οιονεί καθεστωτικοί οργανισμοί. Χώρα που η ενοχή πληρώνεται εύκολα και η ανοχή είναι ανταλλάξιμη στο καθημερινό χρηματιστήριο φτηνών αξιών (όταν πρόκειται για ανθρώπους).
Αν διαβάσει κανείς με προσοχή τα μυθιστορήματα της νέας γενιάς των Κολομβιανών συγγραφέων θα αποκτήσει μια εντελώς άλλη εικόνα από εκείνη τη μυστηριακή και ονειρική που μάς πρόσφερε για χρόνια ο μαγικός ρεαλισμός του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες.
Σκληρή αλήθεια
Ο Σαντιάγκο Γκαμπόα είναι μια τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση συγγραφέα που στα βιβλία του δεν διστάζει να φέρει τους συμπατριώτες του μπρος στον καθρέφτη της αλήθειας και να τους δείξει το πραγματικό πρόσωπο της χώρας τους.
Είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι, τα μυθιστορήματά του δεν είναι απλά πολιτικά νουάρ που προσφέρονται για αναγνωστική διασκέδαση. Αντίθετα, λειτουργούν με τη δύναμη ενός ντοκουμέντο που μπορεί να έχει ενδυθεί με το «ρούχο» της μυθοπλασίας, εντούτοις κουβαλούν πολύ μεγάλη δόση (σκληρής) αλήθειας που έχει μπολιαστεί με την κατακρήμνιση της Κολομβίας και τη μετατροπή της για χρόνια σε αγρό αίματος (αθώου και μη).
Στο νέο του μυθιστόρημα Colombian psycho (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα), τίτλος-δάνειο από το πασίγνωστο μυθιστόρημα του Μπρεντ Ίστον Έλις American Psycho που όταν είχε εκδοθεί είχε ταράξει τα νερά της αμερικανικής κοινωνίας με την ωμότητά του, ο Γκαμπόα πιάνει το νήμα από το προηγούμενο μυθιστόρημά του Η νύχτα θα είναι μεγάλη (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα) και το τεντώνει όσο δεν πάει.
Γνωστοί ήρωες
Καταρχάς ξαναφέρνει στο προσκήνιο τους δύο βασικούς ήρωες αυτού του μυθιστορήματος: τον εισαγγελέα ειδικών ερευνών Έντιλσον Χουτσινιαμούι και τη δαιμόνια δημοσιογράφο Χουλιέτα Λεζάμα.
Για άλλη μια φορά θα βρεθούν μπροστά σε έναν πυκνό ιστό αράχνης, πάνω στον οποίο έχουν παγιδευτεί θύματα, θύτες, πληρωμένοι δολοφόνοι, διεφθαρμένοι πολιτικοί, παραστρατιωτικοί που δεν επιθυμούν να κατεβάσουν τα όπλα τους, φασίζοντες ιδεολόγοι, προδότες και κάθε καρυδιάς καρύδι που συνιστά τη σύγχρονη εκδοχή της Κολομβίας.
Μπορεί επισήμως ο απηνής Εμφύλιος πόλεμος να έχει τερματιστεί, αλλά τα επίχειρά του (μαζί με το εμπόριο ναρκωτικών) συνεχίζουν να ταλανίζουν τη χώρα, που όπως λέει ο Γκαμπόα «Αυτό που χαρακτηρίζει τούτη τη βίαιη και ελεεινή δημοκρατία είναι η ορφάνια».
Μπορεί επισήμως ο απηνής Εμφύλιος πόλεμος να έχει τερματιστεί, αλλά τα επίχειρά του (μαζί με το εμπόριο ναρκωτικών) συνεχίζουν να ταλανίζουν τη χώρα, που όπως λέει ο Γκαμπόα «Αυτό που χαρακτηρίζει τούτη τη βίαιη και ελεεινή δημοκρατία είναι η ορφάνια».
Όλα ξεκινούν όταν σε μια πλούσια συνοικία, εν μέσω βροχής, βγαίνουν από το χώμα που ήταν θαμμένα κάποια ανθρώπινα άκρα. Πρόκειται για έναν φρικτό ακρωτηριασμό; Πολύ πιθανό, έως τη στιγμή που θα αποδειχθεί ότι ανήκουν σε έναν άνθρωπο που βρίσκεται στη φυλακή για επίθεση στη γυναίκα του (την έκαψε με οξύ), τον Μάρλον Χάιρο, ο οποίος έχει μετατραπεί σε ζωντανό κολόβωμα.
Μόνο που δεν αξίζει να τον λυπηθείς (ο ίδιος προσπαθεί να μεταμεληθεί μέσω της θρησκείας), καθώς στην καμπούρα του υπάρχουν κάμποσες αμαρτίες.
Λίγο καιρό μετά, βρίσκεται διαμελισμένος μέσα στο διαμέρισμά του ένας ακραίος Αργεντινός ιδεολόγος με φασίζουσες απόψεις που ονειρεύεται να ξεπαστρέψει όλα τα ακάθαρτα στοιχεία της Λατινικής Αμερικής έτσι ώστε να γίνει ξανά επίγειος παράδεισος για τους αυτόχθονες. Το όνομα αυτού: Κάρλος Μέλινγκερ.
Μόνο που οι νεκροί και οι μακάβριοι διαμελισμοί δεν τελειώνουν εδώ. Όσο ο Χουτσινιαμούι και Η Λεζάμα ψάχνουν τους αρμούς που ενώνουν αυτές τις δύο υποθέσεις ολοένα και περισσότερο πέφτουν σε ένα πηγάδι ερωτημάτων.
Ο Γκαμπόα σκοτώνει τον… Γκαμπόα
Αυτό θα βαθύνει ακόμη περισσότερο όταν στην υπόθεση θα εμπλακεί και ο… Σαντιάγκο Γκαμπόα. Ναι, ο συγγραφέας γίνεται ήρωας του βιβλίου του, καθώς όσα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στην Μπογκοτά τα είχε γράψει σε ένα παλαιότερο βιβλίο του.
Γνώριζε καταστάσεις και πρόσωπα; Είχε μαντικές ικανότητες; Έπεσε απλώς στη συγκυρία; Μαθαίνουμε ότι συναντήθηκε κάποια στιγμή με τον Μέλινγκερ στο Παρίσι κι έκτοτε αποφάσισε να βάλει μπρος ένα μυθιστόρημα που θα ήταν κυρίως μυθοπλασία. Φευ, αυτού θα του στοιχίσει τη ζωή.
Ο Σαντιάγκο Γκαμπόα γεννήθηκε το 1965 στην Μπογκοτά. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα «Paginas de vuelta, Perder es cue-ction de metodo» –γυρίστηκε σε ταινία από τον σκηνοθέτη Σέρχιο Καμπρέρα και έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά με τον τίτλο «Το να χάνεις είναι ζήτημα μεθόδου», εκδ. Opera). Tο μυθιστόρημα «El sindrome de Ulises» ήταν φιναλίστ για το βραβείο Romulo Gallegos, για το βραβείο Medicis για το καλύτερο ξένο μυθιστόρημα στη Γαλλία και για το βραβείο Casino de Povoa στην Πορτογαλία), «Hotel Pekin» και «Necropolis» (βραβείο La Otra Orilla). Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε δεκαεπτά γλώσσες. |
Ο μεταμοντέρνος θάνατος του συγγραφέα συμβαίνει στο μυθιστόρημα του Γκαμπόα και είναι άγριος και αιματηρός. Τα φαντάσματα έχουν βγει έξω και κυκλοφορούν στους δρόμους της Μπογκοτά. Ανάμεσα σ’ αυτούς και ένας καθηγητής ονόματι Χουάν Λουίς Γκόμεζ που χρησιμοποιεί ως προκάλυμμα το πραγματικό όνομα του ποιητή Πάμπλο Νερούδα (Λόμπσανγκ Γκουατάμα Νεφταφλί).
Ένας, ας πούμε, ιδεολόγος και προστάτης του Αμαζονίου που με τη σειρά του κρύβει κάμποσες κρυφές πτυχές που θα αποδειχθούν στο τέλος.
Ο εγκέφαλος
Ποιος εγκέφαλος ενορχηστρώνει όλους αυτούς τους θανάτους; Ποιος σκότωσε μια φυλακισμένη με διπλή προσωπικότητα που γνώριζε πράγματα; Ποιος αποπειράθηκε να σκοτώσει την Χουλιέτα Λεζάμα; Ποιος κυνηγάει, πλέον, τον Γκόμεζ που προσπαθεί να ξεφύγει στις ΗΠΑ μέσω Παναμά με ένα εκατομμύριο δολάρια ανά χείρας;
Ο Γκαμπόα δεν αποστρέφει το βλέμμα από τη σκληρή πραγματικότητα της χώρας του, όπως δεν το έκανε και στο μυθιστόρημα Η νύχτα θα είναι μεγάλη όπου ενέπλεξε τις τοπικές εκκκλησίες για τη μάχη χαρακωμάτων που δίνουν έτσι ώστε να διατηρήσουν την εξουσία τους και κατ’ επέκταση να έχουν πρόσβαση σε ναρκωτικά και χρήματα.
Εδώ εμπλέκονται πολιτικοί ταγοί που λειτουργούν ως μαφιόζοι, υψηλόβαθμα στελέχη της εκκλησίας που μετέχουν ενεργά σε παράνομες δραστηριότητες και παραστρατωτικοί που με τη δύναμη των όπλων και τις στυγνές δολοφονίες αναλαμβάνουν το δύσκολο έργο των «εκκαθαρίσεων».
Πρόκειται για μια κοινωνία που νοσεί βαθύτατα, μάς λέει ευθέως ο Γκαμπόα, με εξαίρεση τους απλούς ανθρώπους που πληρώνουν τους φόρους, δουλεύουν καθημερινά, φοβούνται για τη ζωή τους και μοιάζουν ανίσχυροι να τα βάλουν με τα καρτέλ, τις σφαίρες και την ανυποληψία της πολιτικής ηγεσίας.
Χρειάζεται να έχει κανείς σθένος και εσωτερική δύναμη για να γράψει ένα τέτοιο επικό και συνάμα σκοτεινό μυθιστόρημα κι ως φαίνεται ο Γκαμπόα διαθέτει σε πλησμονή και τα δύο χαρακτηριστικά.
Χρειάζεται να έχει κανείς σθένος και εσωτερική δύναμη για να γράψει ένα τέτοιο επικό και συνάμα σκοτεινό μυθιστόρημα κι ως φαίνεται ο Γκαμπόα διαθέτει σε πλησμονή και τα δύο χαρακτηριστικά. Το βιβλίο είναι ένα ηχηρό χαστούκι και δεν χρειάζεται να είναι κανείς Κολομβιανός για να το αισθανθεί, καθώς βλέπει μπροστά στα μάτια του να ξεδιπλώνεται το φαιό ποτάμι που καλύπτει μια ολόκληρη χώρα με την αποφορά του.
Όσο για τους δύο κεντρικούς ήρωες, με το δονκιχωτικό τους έργο μάς υπενθυμίζουν πως όχι μόνο μπορεί κανείς να σωθεί αν πέσει στον λάκκο των λεόντων, αλλά είναι σε θέση (με τη δύναμη της αλήθειας και της δικαιοσύνης) να βάλει τα άγρια θηρία στο κλουβί. Είναι πολύ πιθανό (και ευκταίο) να τους ξαναδούμε σε κάποια μελλοντική περιπέτεια που θα σκαρώσει ο Γκαμπόα. Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στην Δήμητρα Σταυρίδου).
*Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.