«Το πορτρέτο ενός γάμου» της Μάγκι Ο’ Φάρελ (κριτική) – Το χρονικό μιας συζυγοκτονίας την εποχή των Μεδίκων

Για το μυθιστόρημα της Μάγκι Ο’ Φάρελ: «Το πορτρέτο ενός γάμου» (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Ψυχογιός). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Ένα μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στην Ιταλία, στα χρόνια των Μεδίκων, και φέρνει στο φως μια αποτρόπαιη, αν και όχι ασυνήθιστη εκείνα τα χρόνια, συζυγοκτονία. Τίτλος του, «Το πορτρέτο ενός γάμου» (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Ψυχογιός) και συγγραφέας του η βραβευμένη Ιρλανδή, Μάγκι Ο’ Φάρελ.

Συζυγοκτονία; Συνηθισμένη υπόθεση...

Θα προβληματίσει τον σημερινό αναγνώστη, αν και μάλλον δεν θα έπρεπε, η πληροφορία προς το τέλος του βιβλίου, στο σημείωμα που παραθέτει η συγγραφέας Μάγκι Ο’ Φάρελ, ότι ο βίαιος θάνατος από τα χέρια του συζύγου, ή κάποιου δικού του ανθρώπου, δεν ήταν διόλου ασυνήθιστος τα χρόνια εκείνα, στους κύκλους της Ιταλικής αριστοκρατίας – για να περιοριστούμε εκεί. Είναι χαρακτηριστικό, ότι εκτός από τη Λουκρητία ντι Κόζιμο, την ηρωίδα τούτου του μυθιστορήματος, βίαιο θάνατο βρήκε και η μεγαλύτερη αδερφή της, η Ιζαμπέλα, λίγα χρόνια αργότερα, στη διάρκεια μιας κυνηγητικής εξόρμησης με τον σύζυγό της. Και δεν ήταν οι μόνες, όπως προκύπτει από την έρευνα της συγγραφέα. Οι αριστοκράτες της εποχής, που παντρεύονταν συχνά δύο και τρεις φορές, συχνά σε αναζήτηση του αρσενικού απογόνου (όπως ο Δούκας σύζυγος της Λουκρητίας), δεν δίσταζαν να ξεφορτωθούν βιαίως τη σύζυγο, προκειμένου, σε σύντομο χρονικό διάστημα, να περάσουν στην επόμενη.

Η ζωή των γυναικών, είτε ήταν σύζυγοι, είτε ατιμασμένες αδερφές, είτε ανήθικες πόρνες, ήταν φτηνή, και η απώλειά της σπάνια ξεσήκωνε υπερβολικές αντιδράσεις και ερωτηματικά.

Κι επειδή δεν έχουμε λόγο να πιστεύουμε ότι η συζυγοκτονία ήταν προνόμιο μόνο της άρχουσας τάξης, και ό,τι στα κατώτερα και συνήθως εξαθλιωμένα κοινωνικά στρώματα, βασίλευε ο σεβασμός για τις γυναίκες, συζύγους και αδερφές, δεν θα ήταν παράτολμο να υποθέσουμε το εξής: Η ζωή των γυναικών, είτε ήταν σύζυγοι, είτε ατιμασμένες αδερφές, είτε ανήθικες πόρνες, ήταν φτηνή, και η απώλειά της σπάνια ξεσήκωνε υπερβολικές αντιδράσεις και ερωτηματικά. Περισσότερο εκλαμβανόταν ως ένα φυσικό γεγονός, όπως μια ξαφνική νεροποντή. Το γεγονός ότι αυτή η θλιβερή και απάνθρωπη παράδοση, γιατί για παράδοση πρόκειται, συνεχίζεται, με παραλλαγές, μέχρι τις μέρες μας, και βέβαια και στη χώρα μας, θα ήταν υποκριτικό να μας εκπλήσσει.

Ας επιστρέψουμε όμως στην ηρωίδα μας, στη 16χρονη την εποχή του θανάτου της Λουκρητία, και να τη συναντήσουμε τη στιγμή που έχουν αρχίσει να τη ζώνουν τα φίδια.

Πώς έφτασαν ως εκεί τα πράγματα; 

Με αυτή τη φοβερή επίγνωση, ότι ο σύζυγός της σχεδιάζει να την σκοτώσει, ξεκινάει το μυθιστόρημα. Πώς όμως έφτασαν ως εκεί τα πράγματα; Ποιος αδυσώπητος μηχανισμός λειτούργησε;

Όταν ο Αλφόνσο, μελλοντικός Δούκας της Φερράρα εκφράζει την επιθυμία να πάρει για σύζυγό του τη Λουκρητία, κόρη του Δούκα της Φλωρεντίας ντι Κόζιμο, η κοπέλα δεν έχει ακόμη κλείσει τα δεκατρία της, ενώ εκείνος είναι ήδη είκοσι τεσσάρων. Λιγότερο από έναν χρόνο πριν, ήταν όλα συμφωνημένα για να παντρευτεί τη μεγαλύτερή της αδερφή, τη Μαρία, η οποία όμως πέθανε αιφνιδίως, πιθανότατα από πνευμονία, χαλώντας τα σχέδια τα δικά του αλλά και του πατέρα της.

Τώρα όμως έχουν ήδη περάσει δύο χρόνια από τον γάμο τους, και παρά τις προγραμματικά τακτικές, αν και ψυχρές, συνευρέσεις τους, η Λουκρητία δεν έχει ακόμη μείνει έγκυος [...]

Ο Αλφόνσο, δεν έχασε το χρόνο του. Ήθελε οπωσδήποτε μία από τις κόρες του Δούκα της Φλωρεντίας και της Ισπανίδας Ελεωνόρας, την οποία ο λαός αποκαλούσε «Η Γονιμοτάτη», χάρη στα τρία κορίτσια και στα τρία αγόρια, όλα υγιή, που είχε ήδη φέρει στον κόσμο. Για τον Αλφόνσο η στιγμή που θα χριζόταν Δούκας πλησίαζε, μια κι ο πατέρας του ήταν βαριά άρρωστος, κι έτσι η ανάγκη να αποκτήσει το γρηγορότερο έναν διάδοχο, εξασφαλίζοντας μια σαφή γραμμή διαδοχής στο αξίωμα, ήταν επιτακτική.

Τώρα όμως έχουν ήδη περάσει δύο χρόνια από τον γάμο τους, και παρά τις προγραμματικά τακτικές, αν και ψυχρές, συνευρέσεις τους, η Λουκρητία δεν έχει ακόμη μείνει έγκυος, κι ο Δούκας έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται, ότι μια σύζυγος ελαττωματική, που δεν θα φέρει τον πολυπόθητο διάδοχο, του είναι μάλλον άχρηστη.

Η γυναίκα ως σκεύος παραγωγής διαδόχων

Το μεγαλύτερο μέρος του μυθιστορήματος αφορά τη ζωή της Λουκρητίας στο Παλάτσο Βέκιο της Φλωρεντίας, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε με την οικογένειά της, από το 1545, έως το 1578, όταν παντρεύτηκε τον Αλφόνσο και έφυγε να ζήσει μαζί του στη Φεράρα. Είναι ένα λεπτομερές και ιδιαίτερα παραστατικό φρέσκο της εποχής των Μεδίκων, εστιασμένο στους μέσα χώρους της εξουσίας του Δούκα, στους ανελέητους μηχανισμούς διατήρησης και αναπαραγωγής της εξουσίας, στους οποίους υποτασσόταν κάθε απόφαση. Οι γάμοι και των έξι παιδιών ήταν από τα πριν καθορισμένοι, με λεπτομέρειες, βασισμένοι πλήρως σε πολιτικές και οικονομικές αποφάσεις. Οι κοπέλες, που δίνονταν κατά κανόνα ανήλικες (με τα σημερινά μέτρα και σταθμά) στους συνήθως κατά πολύ μεγαλύτερους άντρες τους, εκπαιδεύονταν στα οικιακά, στη χειροτεχνία και στο κέντημα, αλλά λάμβαναν και κάποιες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, ώστε να μην ντροπιάσουν τον σύζυγο αν έτυχε να βρεθούν σε μια σοβαρή συζήτηση.

Κάθε της ενέργεια, κάθε της προσπάθεια να αποφύγει τη σφαγή της, την φέρνει όλο και κοντύτερα στο μοιραίο.

Τα αγόρια, από την άλλη, επιδίδονταν από νωρίς στις πολεμικές τέχνες, την ξιφασκία, κατά κόρον, εκείνα τα χρόνια, ενώ παράλληλα μυούνταν από τους πατεράδες τους στις αδυσώπητες πλην συχνά λεπτεπίλεπτες τεχνικές της εξουσίας – κατά προτεραιότητα, οι πρωτότοκοι. Σε αυτόν τον κόσμο, όπου η γυναίκα-σύζυγος χρησίμευε καταρχάς ως σκεύος παραγωγής διαδόχων, μια και για τις απλές χαρές της σάρκας υπήρχαν άλλες γυναίκες, πιο κατάλληλες, σε αυτόν τον κόσμο, η γυναίκα με το στίγμα της στειρότητας, στίγμα αυθαίρετο και χωρίς καμιά επιστημονική βάση προφανώς, ισοδυναμούσε με καταδίκη.

Όλα αυτά τα γνωρίζει βέβαια η Λουκρητία, κι αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι όσο περνάει ο καιρός, ο κλοιός γύρω της σφίγγει. Η αιφνίδια μετακόμισή τους, χωρίς υπηρέτες ή άλλα μάτια, σε ένα ερημικό θέρετρο, στη Φορτέτσα, κοντά στο Μποντένο, δήθεν για να πάρει καθαρό αέρα, είναι η απόφαση που πυροδοτεί την αντίστροφη μέτρηση. Κάθε της ενέργεια, κάθε της προσπάθεια να αποφύγει τη σφαγή της, την φέρνει όλο και κοντύτερα στο μοιραίο. Ή μήπως, την τελευταία στιγμή, θα καταφέρει να διαφύγει, με τη βοήθεια του καλόψυχου Τζάκομο, ενός από τους ζωγράφους που κλήθηκαν να φιλοτεχνήσουν το πορτρέτο της;

Ένας ολοζώντανος χαρακτήρας

Το πορτρέτο ενός γάμουΤην βραβευμένη Ιρλανδή συγγραφέα τη γνωρίσαμε πριν από δύο χρόνια, με το υποβλητικό μυθιστόρημά της Άμνετ, όπου με αφορμή τον πρόωρα χαμένο γιο του Σαίξπηρ, φιλοτέχνησε ένα εκπληκτικά πρωτότυπο και συγκινητικό πορτρέτο της γυναίκας του, Αν Χάθαγουεϊ.

Κι εδώ, την ίδια περίπου εποχή, αλλά στην Ιταλία, παρά τη ζοφερή ατμόσφαιρα που υποβάλλει η σταδιακή επίγνωση ότι η ηρωίδα δεν θα έχει καλό τέλος στα χέρια του αδίστακτου Δούκα συζύγου της, η συγγραφέας δημιουργεί έναν ολοζώντανο χαρακτήρα, μιας κοπέλας χαρισματικής και ιδιαίτερης, που επικοινωνεί βαθιά με τα ζώα, και που σε έναν άλλον κόσμο θα είχε λάμψει με το ταλέντο της στη ζωγραφική.

Η ειρωνεία; Ο Αλφόνσο, που όλα δείχνουν ότι φόνευσε την 16χρονη Λουκρητία και πρώτη Δούκισσα της Φεράρα, παντρεύτηκε δύο ακόμη φορές, αλλά δεν απέκτησε κανέναν απόγονο. Με βάση τα όσα γνωρίζουμε σήμερα, οι πιθανότητες να ήταν στείρος είναι συντριπτικές.


 * Ο Κ.Β. Κατσουλάρης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Αφαίας και Τελαμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο).

politeia link more

 

 

 

 

  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ