Alexander Alekhine 728

Για το μυθιστόρημα του Αρτίρ Λαρί [Arthur Larrue] «Η διαγώνιος Αλιέχιν» (μτφρ. Κάλλια Ταβουλάρη, εκδ. Μεταίχμιο), μυθιστόρημα που υπήρξε φαβορί για το Βραβείο Γκονκούρ, το οποίο κινείται ανάμεσα στη βιογραφία, τη μυθοπλασία και την Ιστορία, με πρωταγωνιστή μια μεγάλη μορφή του σκακιού, έναν παγκόσμιο πρωταθλητή, τον περίφημο Αλεξάντρ Αλιέχιν.

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Ο Αλεξάντρ Αλεξάντροβιτς Αλιέχιν υπήρξε μυθιστορηματική μορφή. Γεννήθηκε στη Μόσχα στα τέλη του 19ου αιώνα, από πολύ εύπορους γονείς. Ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης μεγάλων εκτάσεων γης και η μητέρα του κόρη βιομηχάνου. Σε εκείνη οφείλει την αγάπη του για το σκάκι, στο οποίο δεν άργησε να διακριθεί, κερδίζοντας το πρώτο του τουρνουά στα δεκαπέντε του. Όταν έγινε η Επανάσταση των μπολσεβίκων ήταν ήδη κορυφαίος παίκτης στη Ρωσία – το 1920 μάλιστα κέρδισε το Ρωσικό Πρωτάθλημα.

Όταν έγινε η Επανάσταση των μπολσεβίκων ήταν ήδη κορυφαίος παίκτης στη Ρωσία – το 1920 μάλιστα κέρδισε το Ρωσικό Πρωτάθλημα.

Τα πράγματα όμως στη χώρα είχαν πλέον γίνει δύσκολα για έναν γόνο αριστοκρατών: την επόμενη χρονιά, παντρεύτηκε την Ελβετή δημοσιογράφο Ανελιέζ Ρουέγκ, έφυγε μαζί της για ταξίδι αναψυχής στη Δύση, απ’ όπου δεν επέστρεψε ποτέ. Μέσα σε λίγα χρόνια, το 1927, πολιτογραφήθηκε Γάλλος ενώ την ίδια χρονιά στέφθηκε παγκόσμιος Πρωταθλητής, νικώντας τον αήττητο ως τότε Κουβανό Χοσέ Ραούλ Καπαπλάνκα, τίτλο που κράτησε, με νύχια και με δόντια, και πλην ενός μικρού διαστήματος, μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1946.

Αυτό είναι το κέλυφος της ιστορίας του Αλεξάντρ Αλιέχιν. Όσο για το ποιος πραγματικά ήταν και πώς κατάφερε να παραμείνει για τόσα χρόνια στην κορυφή, αυτό διερευνά, μεταξύ άλλων, τούτο το συναρπαστικό μυθιστόρημα.

Alexander Alekhine fb

Είπαμε και νωρίτερα ότι ο βίος και η πολιτεία του Αλεξάντρ Αλιέχιν είναι από μόνα τους ολόκληρο μυθιστόρημα. Τούτο το βιβλίο, όμως, Η Διαγώνιος Αλιέχιν, είναι επικεντρωμένο σε μια πολύ συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του, στα χρόνια της σωματικής και πνευματικής παρακμής του, που συνέπεσαν με τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Όχι τυχαία, η αφήγηση ξεκινάει με την επιστροφή του Αλιέχιν και της αγαπημένης του Γκρέις από το Μπουένος Άιρες, μέσω Πορτογαλίας, προς την Ευρώπη, κι ενώ ο Χίτλερ έχει ήδη εισβάλει στην Πολωνία. Από εκείνη τη μέρα και μετά, δεν θα είναι ποτέ ξανά πραγματικά ελεύθερος. Θα βρεθεί στο Παρίσι, που κι αυτό λίγους μήνες μετά θα πέσει στα νύχια των Ναζί. Στο τρένο που τον μεταφέρει προς την κατακτημένη από τους Γερμανούς Ευρώπη, ο Αλιέχιν αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι μπροστά σε ένα νέο ξεκίνημα, αλλά σε ένα ήδη προδιαγεγραμμένο τέλος.

Μυθιστόρημα για την παραφροσύνη του πολέμου

Μέχρι τώρα μιλήσαμε για τη Διαγώνιο Αλιέχιν σαν να πρόκειται για τη βιογραφία ενός μεγάλου σκακιστή, που απλώς εστιάζει στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Και πράγματι, η προσωπικότητα του Αλιέχιν, που βυθίζεται σταδιακά στο αλκοόλ και στην τρέλα, συνιστά τον πυρήνα του μυθιστορήματος. Η σχέση του με την κατά 16 χρόνια μεγαλύτερή του Γκρέις, την τέταρτη γυναίκα του που ως εύπορη Αμερικανίδα τον φρόντιζε τα δύσκολα χρόνια του πολέμου, ήταν σχέση σημαντική, κι αναπτύσσεται επαρκώς στο βιβλίο. Και, βεβαίως, η παγίδευσή του από τους Ναζί και η διολίσθησή του στον αντισημιτισμό, που υπήρξε το ναδίρ της ζωής και της καριέρας του, μια βαθιά προδοσία που διαπερνά όλο το βιβλίο, προδοσία όχι μονάχα ανθρώπων αλλά και του ίδιου του παιχνιδιού που ήταν το παν γι’ αυτόν – προδοσία από την οποία ο ήρωας θα ήταν αδύνατον να βγει αλώβητος.

Η σχέση του με την κατά 16 χρόνια μεγαλύτερή του Γκρέις, την τέταρτη γυναίκα του που ως εύπορη Αμερικανίδα τον φρόντιζε τα δύσκολα χρόνια του πολέμου, ήταν σχέση σημαντική, κι αναπτύσσεται επαρκώς στο βιβλίο.

Κι όμως: Η Διαγώνιος Αλιέχιν είναι πρωτίστως ένα μυθιστόρημα για την παραφροσύνη του πολέμου, για την φλόγα του θανάτου και της διαστροφής που έκαιγε πρωτίστως τους ίδιους τους Ναζί, πριν αρχίσει να καίει και τα πάντα γύρω τους. Για τη μαύρη τρύπα που άνοιξε στην καρδιά της Ευρώπης και που έκτοτε δεν λέει να κλείσει. Η πρωτοτυπία του έχει να κάνει με το πώς συνδέει το θέμα του πολέμου με το πάθος για το σκάκι, πώς το ίδιο το σκάκι γίνεται πόλεμος, κι ο πόλεμος ενίοτε ένα παιχνίδι με μοναδικό σκοπό την απόλυτη επικράτηση. Στο τέλος αυτού του στροβιλισμού, ο Αλιέχιν θα βρεθεί αναπότρεπτα μόνος, στο στρατόπεδο των ηττημένων, με τη ρετσινιά του συνοδοιπόρου των Ναζί να τον ακολουθεί μέχρι το τέλος – και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο την πλήρωσε με τη ζωή του.

Στη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης διάνοιας

metaixmio alieckinΗ διαγώνιος Αλιέχιν, ένα μυθιστόρημα με εκλεκτικές συγγένειες τόσο με τη Σκακιστική Νουβέλα του Τσβάιχ όσο και με την Άμυνα Λούζιν, του Ναμπόκοφ, χρησιμοποιεί το σκάκι σαν μια διπλή μεταφορά: Για τη μεγαλοσύνη του ανθρώπινου πνεύματος, από τη μία, που αγγίζει ύψη δυσθεώρητα αν υπάρχει ταλέντο και μεγάλη θέληση. Για τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης διάνοιας, από την άλλη, που προδίδει τη χαρά του παιχνιδιού και της ζωής για την απόλυτη εξουσία και τον θάνατο.

Στις σελίδες του βρίσκουμε μερικά από τα πιο γλαφυρά πορτρέτα ιδιόρρυθμων ναζί αξιωματικών, με τα βίτσια, τον εθισμό σε ουσίες και τη θανατολαγνεία να δίνουν τον τόνο. Ενώ η καλειδοσκοπική δομή του μυθιστορήματος επιτρέπει να παρακολουθούμε μια μεγάλη ποικιλία αφηγήσεων και χαρακτήρων, με πολλές λεπτομέρειες για την εποχή, γνωστά ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα.


* Ο Κ.Β. ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ είναι συγγραφέας.

politeia link more

 

 

 

 


 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Την ώρα που το ευρύ τηλεοπτικό κοινό παρακολουθεί με ενδιαφέρον κάποιες εξαιρετικές σειρές του Netflix και της HBO, όμως δεν ενοχλείται καθόλου από τα νέα ελληνικά σήριαλ, που σταθερά θέματά τους έχουν «τη βεντέτα, την τιμή της αδερφής και την κατσίκα του γείτονα» -όπως εύγλωττα είπε σε συνέντευξή του-, ο Δημήτρης Κ...

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 11ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει η συγγραφέας και ιστορικός Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια κουβέντα εφ' όλης της ύλης, από τα παιδικά της χρόνια στην Κυψέλη μέχρι τα νεανικά της χρόνια στη Νέα Υόρκη, τη ζωή της στο Παρίσι, τα ταξίδια της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ