Alexander Alekhine 728

Για το μυθιστόρημα του Αρτίρ Λαρί [Arthur Larrue] «Η διαγώνιος Αλιέχιν» (μτφρ. Κάλλια Ταβουλάρη, εκδ. Μεταίχμιο), μυθιστόρημα που υπήρξε φαβορί για το Βραβείο Γκονκούρ, το οποίο κινείται ανάμεσα στη βιογραφία, τη μυθοπλασία και την Ιστορία, με πρωταγωνιστή μια μεγάλη μορφή του σκακιού, έναν παγκόσμιο πρωταθλητή, τον περίφημο Αλεξάντρ Αλιέχιν.

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Ο Αλεξάντρ Αλεξάντροβιτς Αλιέχιν υπήρξε μυθιστορηματική μορφή. Γεννήθηκε στη Μόσχα στα τέλη του 19ου αιώνα, από πολύ εύπορους γονείς. Ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης μεγάλων εκτάσεων γης και η μητέρα του κόρη βιομηχάνου. Σε εκείνη οφείλει την αγάπη του για το σκάκι, στο οποίο δεν άργησε να διακριθεί, κερδίζοντας το πρώτο του τουρνουά στα δεκαπέντε του. Όταν έγινε η Επανάσταση των μπολσεβίκων ήταν ήδη κορυφαίος παίκτης στη Ρωσία – το 1920 μάλιστα κέρδισε το Ρωσικό Πρωτάθλημα.

Όταν έγινε η Επανάσταση των μπολσεβίκων ήταν ήδη κορυφαίος παίκτης στη Ρωσία – το 1920 μάλιστα κέρδισε το Ρωσικό Πρωτάθλημα.

Τα πράγματα όμως στη χώρα είχαν πλέον γίνει δύσκολα για έναν γόνο αριστοκρατών: την επόμενη χρονιά, παντρεύτηκε την Ελβετή δημοσιογράφο Ανελιέζ Ρουέγκ, έφυγε μαζί της για ταξίδι αναψυχής στη Δύση, απ’ όπου δεν επέστρεψε ποτέ. Μέσα σε λίγα χρόνια, το 1927, πολιτογραφήθηκε Γάλλος ενώ την ίδια χρονιά στέφθηκε παγκόσμιος Πρωταθλητής, νικώντας τον αήττητο ως τότε Κουβανό Χοσέ Ραούλ Καπαπλάνκα, τίτλο που κράτησε, με νύχια και με δόντια, και πλην ενός μικρού διαστήματος, μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1946.

Αυτό είναι το κέλυφος της ιστορίας του Αλεξάντρ Αλιέχιν. Όσο για το ποιος πραγματικά ήταν και πώς κατάφερε να παραμείνει για τόσα χρόνια στην κορυφή, αυτό διερευνά, μεταξύ άλλων, τούτο το συναρπαστικό μυθιστόρημα.

Alexander Alekhine fb

Είπαμε και νωρίτερα ότι ο βίος και η πολιτεία του Αλεξάντρ Αλιέχιν είναι από μόνα τους ολόκληρο μυθιστόρημα. Τούτο το βιβλίο, όμως, Η Διαγώνιος Αλιέχιν, είναι επικεντρωμένο σε μια πολύ συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του, στα χρόνια της σωματικής και πνευματικής παρακμής του, που συνέπεσαν με τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Όχι τυχαία, η αφήγηση ξεκινάει με την επιστροφή του Αλιέχιν και της αγαπημένης του Γκρέις από το Μπουένος Άιρες, μέσω Πορτογαλίας, προς την Ευρώπη, κι ενώ ο Χίτλερ έχει ήδη εισβάλει στην Πολωνία. Από εκείνη τη μέρα και μετά, δεν θα είναι ποτέ ξανά πραγματικά ελεύθερος. Θα βρεθεί στο Παρίσι, που κι αυτό λίγους μήνες μετά θα πέσει στα νύχια των Ναζί. Στο τρένο που τον μεταφέρει προς την κατακτημένη από τους Γερμανούς Ευρώπη, ο Αλιέχιν αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι μπροστά σε ένα νέο ξεκίνημα, αλλά σε ένα ήδη προδιαγεγραμμένο τέλος.

Μυθιστόρημα για την παραφροσύνη του πολέμου

Μέχρι τώρα μιλήσαμε για τη Διαγώνιο Αλιέχιν σαν να πρόκειται για τη βιογραφία ενός μεγάλου σκακιστή, που απλώς εστιάζει στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Και πράγματι, η προσωπικότητα του Αλιέχιν, που βυθίζεται σταδιακά στο αλκοόλ και στην τρέλα, συνιστά τον πυρήνα του μυθιστορήματος. Η σχέση του με την κατά 16 χρόνια μεγαλύτερή του Γκρέις, την τέταρτη γυναίκα του που ως εύπορη Αμερικανίδα τον φρόντιζε τα δύσκολα χρόνια του πολέμου, ήταν σχέση σημαντική, κι αναπτύσσεται επαρκώς στο βιβλίο. Και, βεβαίως, η παγίδευσή του από τους Ναζί και η διολίσθησή του στον αντισημιτισμό, που υπήρξε το ναδίρ της ζωής και της καριέρας του, μια βαθιά προδοσία που διαπερνά όλο το βιβλίο, προδοσία όχι μονάχα ανθρώπων αλλά και του ίδιου του παιχνιδιού που ήταν το παν γι’ αυτόν – προδοσία από την οποία ο ήρωας θα ήταν αδύνατον να βγει αλώβητος.

Η σχέση του με την κατά 16 χρόνια μεγαλύτερή του Γκρέις, την τέταρτη γυναίκα του που ως εύπορη Αμερικανίδα τον φρόντιζε τα δύσκολα χρόνια του πολέμου, ήταν σχέση σημαντική, κι αναπτύσσεται επαρκώς στο βιβλίο.

Κι όμως: Η Διαγώνιος Αλιέχιν είναι πρωτίστως ένα μυθιστόρημα για την παραφροσύνη του πολέμου, για την φλόγα του θανάτου και της διαστροφής που έκαιγε πρωτίστως τους ίδιους τους Ναζί, πριν αρχίσει να καίει και τα πάντα γύρω τους. Για τη μαύρη τρύπα που άνοιξε στην καρδιά της Ευρώπης και που έκτοτε δεν λέει να κλείσει. Η πρωτοτυπία του έχει να κάνει με το πώς συνδέει το θέμα του πολέμου με το πάθος για το σκάκι, πώς το ίδιο το σκάκι γίνεται πόλεμος, κι ο πόλεμος ενίοτε ένα παιχνίδι με μοναδικό σκοπό την απόλυτη επικράτηση. Στο τέλος αυτού του στροβιλισμού, ο Αλιέχιν θα βρεθεί αναπότρεπτα μόνος, στο στρατόπεδο των ηττημένων, με τη ρετσινιά του συνοδοιπόρου των Ναζί να τον ακολουθεί μέχρι το τέλος – και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο την πλήρωσε με τη ζωή του.

Στη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης διάνοιας

metaixmio alieckinΗ διαγώνιος Αλιέχιν, ένα μυθιστόρημα με εκλεκτικές συγγένειες τόσο με τη Σκακιστική Νουβέλα του Τσβάιχ όσο και με την Άμυνα Λούζιν, του Ναμπόκοφ, χρησιμοποιεί το σκάκι σαν μια διπλή μεταφορά: Για τη μεγαλοσύνη του ανθρώπινου πνεύματος, από τη μία, που αγγίζει ύψη δυσθεώρητα αν υπάρχει ταλέντο και μεγάλη θέληση. Για τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης διάνοιας, από την άλλη, που προδίδει τη χαρά του παιχνιδιού και της ζωής για την απόλυτη εξουσία και τον θάνατο.

Στις σελίδες του βρίσκουμε μερικά από τα πιο γλαφυρά πορτρέτα ιδιόρρυθμων ναζί αξιωματικών, με τα βίτσια, τον εθισμό σε ουσίες και τη θανατολαγνεία να δίνουν τον τόνο. Ενώ η καλειδοσκοπική δομή του μυθιστορήματος επιτρέπει να παρακολουθούμε μια μεγάλη ποικιλία αφηγήσεων και χαρακτήρων, με πολλές λεπτομέρειες για την εποχή, γνωστά ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα.


* Ο Κ.Β. ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ είναι συγγραφέας.

politeia link more

 

 

 

 


 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

Για την τριλογία «Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ [Hermann Broch] (μτφρ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Έρμα). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Χέρμαν Μπροχ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Εάν δεχτούμε ότι είμαστε περιφερόμενες σκιές ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ