to na eisai gynaika

Για το αφήγημα της Μέλι Κίγιακ (Mely Kiyak) «Το να είσαι γυναίκα» (μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός, εκδ. Κριτική). Κεντρική εικόνα ©  David de las Heras.

Της Χριστίνας Μουκούλη

Τι είναι αυτό που καθορίζει τη ζωή και τις επιλογές ενός ανθρώπου; Η καταγωγή, η θρησκεία, το φύλο, η οικονομική κατάσταση, ή οι βαθύτερες ανάγκες και επιθυμίες του; Ποιες συμπεριφορές συνεπάγεται το να είσαι γυναίκα; Η ιδιότητα αυτή έχει διαφορετική σημασία και συνδέεται κάθε φορά με τους αντίστοιχους χωροχρονικούς, κοινωνικούς και θρησκευτικούς παράγοντες. Είναι εντελώς διαφορετικό να είσαι γυναίκα σε ένα αυστηρό ισλαμικό κράτος, ή σε κάποιο κράτος της αφρικανικής ηπείρου και άλλο το να είσαι γυναίκα σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Όμως δεν είναι αυτό το κεντρικό θέμα του βιβλίου.

Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα η συγγραφέας θα αφηγηθεί την ιστορία μιας γυναίκας που πάσχει από μια ασθένεια των ματιών, και επειδή την αγνόησε πολύ καιρό, τώρα κινδυνεύει να τυφλωθεί. Θα χρειαστεί φάρμακα και επεμβάσεις για να μπορέσει να εξισορροπήσει κάπως την κατάσταση. Όμως ούτε και αυτό είναι το κεντρικό θέμα του βιβλίου. Το κεντρικό θέμα είναι η ιστορία μιας νέας κοπέλας που ψάχνει να βρει τον εαυτό της και τον ρόλο της μέσα στον κόσμο.

Η νέα γυναίκα είναι κόρη Κούρδων μεταναστών στη Γερμανία. Η μητέρα της είναι καθαρίστρια και ο πατέρας της εργάτης σε εργοστάσιο. Ως μετανάστρια, δεν έχει τις ίδιες ευκαιρίες με τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας της, και μεγαλώνει σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς:

«Με έμαθαν να συμμορφώνομαι. Να σιωπώ, να μην διαμαρτύρομαι. Να μη δημιουργώ προβλήματα. Να μην τραβάω την προσοχή των γύρω με τις ευαισθησίες μου, αλλά με τις επιδόσεις μου. […] Στον κόσμο απ’ όπου προερχόμουν θεωρούσαμε αυτομάτως ότι οι υποσχέσεις της ζωής προορίζονται για τους άλλους. Η ματαίωση ήταν ο κανόνας».

Όταν είσαι ξένος σε μια χώρα, διατηρείς χαμηλούς τόνους, δεν προκαλείς, δεν θέτεις όρους, ακολουθείς τους ήδη υπάρχοντες κανόνες, για να μπορέσεις να ενσωματωθείς, στο μέτρο του δυνατού.

Όταν είσαι ξένος σε μια χώρα, διατηρείς χαμηλούς τόνους, δεν προκαλείς, δεν θέτεις όρους, ακολουθείς τους ήδη υπάρχοντες κανόνες, για να μπορέσεις να ενσωματωθείς, στο μέτρο του δυνατού.

Μεγαλώνει λοιπόν σε μια οικογένεια, η οποία καλλιεργεί όνειρα και έχει προσδοκίες από εκείνη. Οι γονείς της, οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται στα στερεότυπα της καταγωγής τους, προσπαθούν να της προσφέρουν όσο το δυνατόν περισσότερες ευκαιρίες για να έχει εκείνη μια καλύτερη ζωή σε σχέση με τη δική τους. Δεν θέλουν να τη δουν καθαρίστρια ή εργάτρια. Της τονίζουν ότι είναι δυνατή και μπορεί να πετύχει τα πάντα. Εκείνη, αρχικά ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους. Είναι άριστη μαθήτρια, άλλωστε είναι από τα πρώτα παιδιά εργατών που φοιτά σε ένα κανονικό γερμανικό σχολείο, είναι η πρώτη που σπουδάζει από την οικογένειά της. Την ωθούν στις σπουδές γιατί «ο άνθρωπος που κερδίζει τα προς το ζην με το μολύβι του δεν παραμερίζεται. Δεν τον αγνοούν. Τον σέβονται». 

«Είναι εύκολο να λες ότι πρέπει να πραγματοποιείς τα όνειρά σου. Είναι όμως δύσκολο να κάνεις όνειρα αφηρημένα».

Καθοριστικό ρόλο στη ζωή της παίζουν οι ξαδέλφες της, οι οποίες της προσφέρουν τις γνώσεις τους σε σχέση με το πέρασμα από την κοριτσίστικη φάση στη γυναικεία, και τις εμπειρίες τους για τη σεξουαλική επαφή. Εκείνη δεν έχει αναρωτηθεί ποτέ για το σώμα της και τις λειτουργίες του, δεν έχει πειραματιστεί σε τίποτε. Δεν βρήκε ποτέ το θάρρος να παρατηρήσει τον εαυτό της και να ακούσει τις ανάγκες του. Υπακούει στους γονείς, υπομένει και εφαρμόζει τις επιθυμίες των άλλων μέχρι που φτάνει σε ένα σημείο κι αναρωτιέται τι είδους γυναικεία ζωή θα ήθελε κατά βάθος να έχει.

«Στην ειλικρινή ερώτηση που θέτω στον εαυτό μου, με τι είμαι πιο ευτυχισμένη και γαλήνια, η απάντηση είναι η εξής: μ’ εμένα. Απλώς και μόνο μ’ εμένα». 

Και τότε αποφασίζει να δραπετεύσει. Όχι από τις συνθήκες, αλλά από τις προσδοκίες των άλλων και από τα στερεότυπα των σχέσεων. Για εκείνη, βρίσκεται σε πρώτο πλάνο η ανάγνωση και η γραφή, και όλα τα άλλα ακολουθούν. Ποθεί να είναι αυτόνομη κι ελεύθερη χωρίς κανέναν περιορισμό. Ελεύθερη ως συγγραφέας, ως γυναίκα, ως άνθρωπος. Δεν θέλει να κάνει λίγο απ’ όλα και να γράφει. Θέλει μόνο να γράφει. Όμως, πόσο εύκολο είναι να αποχαιρετήσει τους γονείς, να αποκοπεί από τον κύκλο της, να φύγει από μια σχέση; «Πώς εγκαταλείπεις κάποιον δίχως εύλογη αιτία; Μπορείς να επικαλεστείς έναν ασαφή λόγο», όπως το να θες απλά την ελευθερία σου; Καταφέρνει να κάνει το άλμα της στη ζωή, και τώρα πλέον διαθέτει το θάρρος να σταθεί απέναντι στον εαυτό της και στα θέλω της, να τα ορίσει και να τα διεκδικήσει. Κι εκείνο που θέλει πάνω απ’ όλα, είναι να είναι μόνη και να αφιερωθεί στη γραφή, γιατί για εκείνη «το γράψιμο είναι προσπάθεια σύνδεσης με τον κόσμο», όσες αντοχές κι αν απαιτεί αυτό, όσες δυσκολίες κι αν παρουσιάζει.

Mely Kiyak

H Μέλι Κίγιακ (Mely Kiyak) γεννήθηκε το 1976 στη Γερμανία από Κούρδους μετανάστες. Είναι συγγραφέας και μαχητική δημοσιογράφος. Αρθρογραφεί και σχολιάζει στις εφημερίδες «Frankfurter Allgemeine Zeitung», «Frankfurter Rundschau» και «Die Zeit». Ζει και εργάζεται στο Βερολίνο. Το 2021 διακρίθηκε με τα λογοτεχνικά βραβεία Kurt Tucholsky και Bücher Frauen για το βιβλίο Το να είσαι γυναίκα, το πρώτο έργο της που κυκλοφορεί στα ελληνικά.

Οι σχέσεις με το άλλο φύλο

Το βιβλίο δεν μπαίνει στην υπηρεσία φεμινιστικών καταγγελιών. Η ηρωίδα δεν είναι θύμα του φύλου των ανδρών. Παρά το γεγονός ότι βρίσκεται στη θέση του θύματος για ξυλοδαρμό, από κάποιον άγνωστο σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο, και μόνο μια γυναίκα βρίσκεται να την βοηθήσει, δεν θεωρεί ότι οι άνδρες βρίσκονται σε αντίπαλο στρατόπεδο. Ίσα ίσα, τονίζει ότι έχει δεχτεί από αυτούς τρία σημαντικά δώρα: από τον πατέρα της, την ανατροφή που της έδωσε, από τον πρώτο της έρωτα, τη μύηση στη σεξουαλική ζωή, και από τον έρωτα της ζωής της, το ότι της χάρισε την ελευθερία της. Κι αν επικεντρώνεται στην επίτευξη των προσωπικών στόχων από την πλευρά μιας γυναίκας, είναι γιατί για τους άνδρες ήταν δεδομένη η επιτυχία, σε όποιον τομέα κι αν επιθυμούσαν εκείνοι να κατευθυνθούν. Κάτι που δεν ίσχυε βέβαια για τις γυναίκες.

Η συγγραφέας Μέλι Κίγιακ διαθέτει το χάρισμα να λέει μια ιστορία με τρόπο που να εξασφαλίζει την προσοχή του αναγνώστη. Αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, εξομολόγηση με λόγο ζωντανό και παραστατικό, με μια καθαρότητα στη γλώσσα εκπληκτική. Ταχύτητα στην εξέλιξη της πλοκής χωρίς περιττά στοιχεία, όπου τονίζεται μόνο την ουσία. Η συγγραφέας περιπλέκει με μεγάλη δεξιοτεχνία μυθοπλαστικά και αυτοβιογραφικά στοιχεία, και το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Ο λόγος της γίνεται ιδιαίτερα ποιητικός στα σημεία που με τα λόγια της ξαδέλφης της, περιγράφεται η ερωτική πράξη, με πλούσιες μεταφορές και παρομοιώσεις.

Αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, εξομολόγηση με λόγο ζωντανό και παραστατικό, με μια καθαρότητα στη γλώσσα εκπληκτική. Ταχύτητα στην εξέλιξη της πλοκής χωρίς περιττά στοιχεία, όπου τονίζεται μόνο την ουσία.

Στις σελίδες του βιβλίου βλέπουμε τη γυναίκα που την αγνοούν, την ξεχνάνε, τη χτυπούν, την εκμεταλλεύονται, την αγαπούν, τη βοηθούν, τη θαυμάζουν, τη χρειάζονται. Η ηρωίδα του βιβλίου παλεύει να γίνει κυρίαρχος της ζωής της και να ζήσει πέρα από τις συμβάσεις και τους καθιερωμένους κανόνες, να ζει απολύτως ελεύθερα. Ο αγώνας της αυτός παρατίθεται αναλυτικά και διεξοδικά στο κείμενο. Αφηγούμενη την προσωπική της ιστορία, καταφέρνει να της δώσει χαρακτηριστικά που αφορούν έναν μεγάλο αριθμό γυναικών. Στοχεύει σε κάθε άτομο που θέλει να ζει με ελευθερία, αξιοπρέπεια και με συνέπεια προς τις επιθυμίες του.

kritiki kiyak to na eisai gynaikaΓια να το πετύχει κανείς αυτό είναι απαραίτητο να γνωρίζει τον εαυτό του και τις ανάγκες του, να έχει άποψη, να ξέρει τη δύναμή του, να αναλαμβάνει ρόλους που του ταιριάζουν, να σπάει τα στερεότυπα που δεν τον εκφράζουν, να αφαιρεί τις ταμπέλες, να υποστηρίζει τις επιλογές του και να είναι περήφανος γι’ αυτές, να τολμά, να μπορεί να ορίζει τον εαυτό του, να αγαπά, να προσφέρει, να απολαμβάνει, να δημιουργεί, να αφήνει το στίγμα του, να ψάχνει εμπειρίες άγνωστες και συναρπαστικές, και, κυρίως, να διεκδικεί τον σεβασμό.

Ένα βιβλίο για την επανάκτηση του γυναικείου εαυτού και του εαυτού γενικότερα, για την κοινωνική, σωματική, συναισθηματική μορφή της γυναικείας φύσης, για τη φιλία μεταξύ γυναικών, για την αγάπη προς τον πατέρα, για τον αγώνα των μεταναστών, αλλά και ένα βιβλίο για τη γραφή, για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ευδοκιμεί, για τη μοναξιά, που συνήθως είναι προαπαιτούμενο αυτής της ενασχόλησης. Ένα βιβλίο για την ιδιαίτερη γραμμή που έχει την ικανότητα να χαράξει ο καθένας, ακολουθώντας τα θέλω του, για τη δύναμη, την επιμονή και τη γενναιότητα που πρέπει να διαθέτει κάποιος ο οποίος κοπιάζει για την ανεξαρτησία του.

Η μετάφραση του Απόστολου Στραγαληνού μεταφέρει τη δύναμη του κειμένου και την εσωτερική δύναμη της ηρωίδας, που προσπαθεί να ανακαλύψει τον εαυτό της και τον δρόμο της.


 Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Άρχισα να αναρωτιέμαι τι είδους γυναικεία ζωή ήθελα κατά βάθος να έχω. Κοίταξα πάλι τις γυναίκες του περιβάλλοντός μου. Γυναίκες που είχαν πετύχει. Αυτό που είδα, το βρήκα ανησυχητικό.

Θλιμμένες γυναίκες παντού. Γυναίκες καλυμμένες από θλίψη, γυναίκες που ταξιδεύουν με τους άντρες τους εδώ κι εκεί, φορτωμένες με έγνοιες, γυναίκες που το μόνο χαρακτηριστικό της συντροφικότητάς τους με τους άντρες τους είναι ότι μοιράζονται μαζί τους μια κατοικία, ένα αυτοκίνητο, έναν τραπεζικό λογαριασμό, την ανατροφή των παιδιών τους και το κύπελλο με τις οδοντόβουρτσες. Γυναίκες με τη θλίψη χαραγμένη στην ψυχή και στο πρόσωπο. Αυτές οι γυναίκες ξέρουν ότι αυτό δεν θα διορθωθεί ποτέ πια, ούτε με διακοπές ούτε με αγορές. Γυναίκες που υπομένουν τη θλίψη τους, επειδή τους είναι οικεία από τις μητέρες τους. Επειδή τα ανεκπλήρωτα όνειρα μεταφέρονται στην επόμενη γενιά».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ