to na eisai gynaika

Για το αφήγημα της Μέλι Κίγιακ (Mely Kiyak) «Το να είσαι γυναίκα» (μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός, εκδ. Κριτική). Κεντρική εικόνα ©  David de las Heras.

Της Χριστίνας Μουκούλη

Τι είναι αυτό που καθορίζει τη ζωή και τις επιλογές ενός ανθρώπου; Η καταγωγή, η θρησκεία, το φύλο, η οικονομική κατάσταση, ή οι βαθύτερες ανάγκες και επιθυμίες του; Ποιες συμπεριφορές συνεπάγεται το να είσαι γυναίκα; Η ιδιότητα αυτή έχει διαφορετική σημασία και συνδέεται κάθε φορά με τους αντίστοιχους χωροχρονικούς, κοινωνικούς και θρησκευτικούς παράγοντες. Είναι εντελώς διαφορετικό να είσαι γυναίκα σε ένα αυστηρό ισλαμικό κράτος, ή σε κάποιο κράτος της αφρικανικής ηπείρου και άλλο το να είσαι γυναίκα σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Όμως δεν είναι αυτό το κεντρικό θέμα του βιβλίου.

Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα η συγγραφέας θα αφηγηθεί την ιστορία μιας γυναίκας που πάσχει από μια ασθένεια των ματιών, και επειδή την αγνόησε πολύ καιρό, τώρα κινδυνεύει να τυφλωθεί. Θα χρειαστεί φάρμακα και επεμβάσεις για να μπορέσει να εξισορροπήσει κάπως την κατάσταση. Όμως ούτε και αυτό είναι το κεντρικό θέμα του βιβλίου. Το κεντρικό θέμα είναι η ιστορία μιας νέας κοπέλας που ψάχνει να βρει τον εαυτό της και τον ρόλο της μέσα στον κόσμο.

Η νέα γυναίκα είναι κόρη Κούρδων μεταναστών στη Γερμανία. Η μητέρα της είναι καθαρίστρια και ο πατέρας της εργάτης σε εργοστάσιο. Ως μετανάστρια, δεν έχει τις ίδιες ευκαιρίες με τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας της, και μεγαλώνει σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς:

«Με έμαθαν να συμμορφώνομαι. Να σιωπώ, να μην διαμαρτύρομαι. Να μη δημιουργώ προβλήματα. Να μην τραβάω την προσοχή των γύρω με τις ευαισθησίες μου, αλλά με τις επιδόσεις μου. […] Στον κόσμο απ’ όπου προερχόμουν θεωρούσαμε αυτομάτως ότι οι υποσχέσεις της ζωής προορίζονται για τους άλλους. Η ματαίωση ήταν ο κανόνας».

Όταν είσαι ξένος σε μια χώρα, διατηρείς χαμηλούς τόνους, δεν προκαλείς, δεν θέτεις όρους, ακολουθείς τους ήδη υπάρχοντες κανόνες, για να μπορέσεις να ενσωματωθείς, στο μέτρο του δυνατού.

Όταν είσαι ξένος σε μια χώρα, διατηρείς χαμηλούς τόνους, δεν προκαλείς, δεν θέτεις όρους, ακολουθείς τους ήδη υπάρχοντες κανόνες, για να μπορέσεις να ενσωματωθείς, στο μέτρο του δυνατού.

Μεγαλώνει λοιπόν σε μια οικογένεια, η οποία καλλιεργεί όνειρα και έχει προσδοκίες από εκείνη. Οι γονείς της, οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται στα στερεότυπα της καταγωγής τους, προσπαθούν να της προσφέρουν όσο το δυνατόν περισσότερες ευκαιρίες για να έχει εκείνη μια καλύτερη ζωή σε σχέση με τη δική τους. Δεν θέλουν να τη δουν καθαρίστρια ή εργάτρια. Της τονίζουν ότι είναι δυνατή και μπορεί να πετύχει τα πάντα. Εκείνη, αρχικά ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους. Είναι άριστη μαθήτρια, άλλωστε είναι από τα πρώτα παιδιά εργατών που φοιτά σε ένα κανονικό γερμανικό σχολείο, είναι η πρώτη που σπουδάζει από την οικογένειά της. Την ωθούν στις σπουδές γιατί «ο άνθρωπος που κερδίζει τα προς το ζην με το μολύβι του δεν παραμερίζεται. Δεν τον αγνοούν. Τον σέβονται». 

«Είναι εύκολο να λες ότι πρέπει να πραγματοποιείς τα όνειρά σου. Είναι όμως δύσκολο να κάνεις όνειρα αφηρημένα».

Καθοριστικό ρόλο στη ζωή της παίζουν οι ξαδέλφες της, οι οποίες της προσφέρουν τις γνώσεις τους σε σχέση με το πέρασμα από την κοριτσίστικη φάση στη γυναικεία, και τις εμπειρίες τους για τη σεξουαλική επαφή. Εκείνη δεν έχει αναρωτηθεί ποτέ για το σώμα της και τις λειτουργίες του, δεν έχει πειραματιστεί σε τίποτε. Δεν βρήκε ποτέ το θάρρος να παρατηρήσει τον εαυτό της και να ακούσει τις ανάγκες του. Υπακούει στους γονείς, υπομένει και εφαρμόζει τις επιθυμίες των άλλων μέχρι που φτάνει σε ένα σημείο κι αναρωτιέται τι είδους γυναικεία ζωή θα ήθελε κατά βάθος να έχει.

«Στην ειλικρινή ερώτηση που θέτω στον εαυτό μου, με τι είμαι πιο ευτυχισμένη και γαλήνια, η απάντηση είναι η εξής: μ’ εμένα. Απλώς και μόνο μ’ εμένα». 

Και τότε αποφασίζει να δραπετεύσει. Όχι από τις συνθήκες, αλλά από τις προσδοκίες των άλλων και από τα στερεότυπα των σχέσεων. Για εκείνη, βρίσκεται σε πρώτο πλάνο η ανάγνωση και η γραφή, και όλα τα άλλα ακολουθούν. Ποθεί να είναι αυτόνομη κι ελεύθερη χωρίς κανέναν περιορισμό. Ελεύθερη ως συγγραφέας, ως γυναίκα, ως άνθρωπος. Δεν θέλει να κάνει λίγο απ’ όλα και να γράφει. Θέλει μόνο να γράφει. Όμως, πόσο εύκολο είναι να αποχαιρετήσει τους γονείς, να αποκοπεί από τον κύκλο της, να φύγει από μια σχέση; «Πώς εγκαταλείπεις κάποιον δίχως εύλογη αιτία; Μπορείς να επικαλεστείς έναν ασαφή λόγο», όπως το να θες απλά την ελευθερία σου; Καταφέρνει να κάνει το άλμα της στη ζωή, και τώρα πλέον διαθέτει το θάρρος να σταθεί απέναντι στον εαυτό της και στα θέλω της, να τα ορίσει και να τα διεκδικήσει. Κι εκείνο που θέλει πάνω απ’ όλα, είναι να είναι μόνη και να αφιερωθεί στη γραφή, γιατί για εκείνη «το γράψιμο είναι προσπάθεια σύνδεσης με τον κόσμο», όσες αντοχές κι αν απαιτεί αυτό, όσες δυσκολίες κι αν παρουσιάζει.

Mely Kiyak

H Μέλι Κίγιακ (Mely Kiyak) γεννήθηκε το 1976 στη Γερμανία από Κούρδους μετανάστες. Είναι συγγραφέας και μαχητική δημοσιογράφος. Αρθρογραφεί και σχολιάζει στις εφημερίδες «Frankfurter Allgemeine Zeitung», «Frankfurter Rundschau» και «Die Zeit». Ζει και εργάζεται στο Βερολίνο. Το 2021 διακρίθηκε με τα λογοτεχνικά βραβεία Kurt Tucholsky και Bücher Frauen για το βιβλίο Το να είσαι γυναίκα, το πρώτο έργο της που κυκλοφορεί στα ελληνικά.

Οι σχέσεις με το άλλο φύλο

Το βιβλίο δεν μπαίνει στην υπηρεσία φεμινιστικών καταγγελιών. Η ηρωίδα δεν είναι θύμα του φύλου των ανδρών. Παρά το γεγονός ότι βρίσκεται στη θέση του θύματος για ξυλοδαρμό, από κάποιον άγνωστο σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο, και μόνο μια γυναίκα βρίσκεται να την βοηθήσει, δεν θεωρεί ότι οι άνδρες βρίσκονται σε αντίπαλο στρατόπεδο. Ίσα ίσα, τονίζει ότι έχει δεχτεί από αυτούς τρία σημαντικά δώρα: από τον πατέρα της, την ανατροφή που της έδωσε, από τον πρώτο της έρωτα, τη μύηση στη σεξουαλική ζωή, και από τον έρωτα της ζωής της, το ότι της χάρισε την ελευθερία της. Κι αν επικεντρώνεται στην επίτευξη των προσωπικών στόχων από την πλευρά μιας γυναίκας, είναι γιατί για τους άνδρες ήταν δεδομένη η επιτυχία, σε όποιον τομέα κι αν επιθυμούσαν εκείνοι να κατευθυνθούν. Κάτι που δεν ίσχυε βέβαια για τις γυναίκες.

Η συγγραφέας Μέλι Κίγιακ διαθέτει το χάρισμα να λέει μια ιστορία με τρόπο που να εξασφαλίζει την προσοχή του αναγνώστη. Αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, εξομολόγηση με λόγο ζωντανό και παραστατικό, με μια καθαρότητα στη γλώσσα εκπληκτική. Ταχύτητα στην εξέλιξη της πλοκής χωρίς περιττά στοιχεία, όπου τονίζεται μόνο την ουσία. Η συγγραφέας περιπλέκει με μεγάλη δεξιοτεχνία μυθοπλαστικά και αυτοβιογραφικά στοιχεία, και το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Ο λόγος της γίνεται ιδιαίτερα ποιητικός στα σημεία που με τα λόγια της ξαδέλφης της, περιγράφεται η ερωτική πράξη, με πλούσιες μεταφορές και παρομοιώσεις.

Αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, εξομολόγηση με λόγο ζωντανό και παραστατικό, με μια καθαρότητα στη γλώσσα εκπληκτική. Ταχύτητα στην εξέλιξη της πλοκής χωρίς περιττά στοιχεία, όπου τονίζεται μόνο την ουσία.

Στις σελίδες του βιβλίου βλέπουμε τη γυναίκα που την αγνοούν, την ξεχνάνε, τη χτυπούν, την εκμεταλλεύονται, την αγαπούν, τη βοηθούν, τη θαυμάζουν, τη χρειάζονται. Η ηρωίδα του βιβλίου παλεύει να γίνει κυρίαρχος της ζωής της και να ζήσει πέρα από τις συμβάσεις και τους καθιερωμένους κανόνες, να ζει απολύτως ελεύθερα. Ο αγώνας της αυτός παρατίθεται αναλυτικά και διεξοδικά στο κείμενο. Αφηγούμενη την προσωπική της ιστορία, καταφέρνει να της δώσει χαρακτηριστικά που αφορούν έναν μεγάλο αριθμό γυναικών. Στοχεύει σε κάθε άτομο που θέλει να ζει με ελευθερία, αξιοπρέπεια και με συνέπεια προς τις επιθυμίες του.

kritiki kiyak to na eisai gynaikaΓια να το πετύχει κανείς αυτό είναι απαραίτητο να γνωρίζει τον εαυτό του και τις ανάγκες του, να έχει άποψη, να ξέρει τη δύναμή του, να αναλαμβάνει ρόλους που του ταιριάζουν, να σπάει τα στερεότυπα που δεν τον εκφράζουν, να αφαιρεί τις ταμπέλες, να υποστηρίζει τις επιλογές του και να είναι περήφανος γι’ αυτές, να τολμά, να μπορεί να ορίζει τον εαυτό του, να αγαπά, να προσφέρει, να απολαμβάνει, να δημιουργεί, να αφήνει το στίγμα του, να ψάχνει εμπειρίες άγνωστες και συναρπαστικές, και, κυρίως, να διεκδικεί τον σεβασμό.

Ένα βιβλίο για την επανάκτηση του γυναικείου εαυτού και του εαυτού γενικότερα, για την κοινωνική, σωματική, συναισθηματική μορφή της γυναικείας φύσης, για τη φιλία μεταξύ γυναικών, για την αγάπη προς τον πατέρα, για τον αγώνα των μεταναστών, αλλά και ένα βιβλίο για τη γραφή, για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ευδοκιμεί, για τη μοναξιά, που συνήθως είναι προαπαιτούμενο αυτής της ενασχόλησης. Ένα βιβλίο για την ιδιαίτερη γραμμή που έχει την ικανότητα να χαράξει ο καθένας, ακολουθώντας τα θέλω του, για τη δύναμη, την επιμονή και τη γενναιότητα που πρέπει να διαθέτει κάποιος ο οποίος κοπιάζει για την ανεξαρτησία του.

Η μετάφραση του Απόστολου Στραγαληνού μεταφέρει τη δύναμη του κειμένου και την εσωτερική δύναμη της ηρωίδας, που προσπαθεί να ανακαλύψει τον εαυτό της και τον δρόμο της.


 Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Άρχισα να αναρωτιέμαι τι είδους γυναικεία ζωή ήθελα κατά βάθος να έχω. Κοίταξα πάλι τις γυναίκες του περιβάλλοντός μου. Γυναίκες που είχαν πετύχει. Αυτό που είδα, το βρήκα ανησυχητικό.

Θλιμμένες γυναίκες παντού. Γυναίκες καλυμμένες από θλίψη, γυναίκες που ταξιδεύουν με τους άντρες τους εδώ κι εκεί, φορτωμένες με έγνοιες, γυναίκες που το μόνο χαρακτηριστικό της συντροφικότητάς τους με τους άντρες τους είναι ότι μοιράζονται μαζί τους μια κατοικία, ένα αυτοκίνητο, έναν τραπεζικό λογαριασμό, την ανατροφή των παιδιών τους και το κύπελλο με τις οδοντόβουρτσες. Γυναίκες με τη θλίψη χαραγμένη στην ψυχή και στο πρόσωπο. Αυτές οι γυναίκες ξέρουν ότι αυτό δεν θα διορθωθεί ποτέ πια, ούτε με διακοπές ούτε με αγορές. Γυναίκες που υπομένουν τη θλίψη τους, επειδή τους είναι οικεία από τις μητέρες τους. Επειδή τα ανεκπλήρωτα όνειρα μεταφέρονται στην επόμενη γενιά».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...
100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ [Virginia Woolf] «Η κυρία Νταλογουέι» που κυκλοφόρησε σαν σήμερα, ακριβώς πριν από 100 χρόνια, στις 14 Μαΐου 1925. Με αυτή την αφορμή, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο συλλεκτική έκδοση σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τριανταφυλλόπουλου και εξώφυλλο της Μάριας Μπαχά....

«Οι κηπουροί του Μπέρναμ Γουντ» της Έλενορ Κάτον (κριτική) – Αποκάλυψη με άρωμα Σαίξπηρ

«Οι κηπουροί του Μπέρναμ Γουντ» της Έλενορ Κάτον (κριτική) – Αποκάλυψη με άρωμα Σαίξπηρ

Για το μυθιστόρημα της Έλενορ Κάτον (Eleanor Catton) «Οι κηπουροί του Μπέρναμ Γουντ» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Πατάκη). 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου 

Μπέρναμ Γουντ είναι το όνομα μιας ακτιβιστικής κολεκτίβας...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Η Πολίνα Μπαρσκόβα (Polina Barskova), Ρωσίδα συγγραφέας και ποιήτρια, μιλά με αφορμή την κυκλοφορία της συλλογής αφηγημάτων της «Ζωντανές εικόνες» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου, εκδ. Βακχικόν).

Στη Βίκυ Πορφυρίδου

Το βιβλίο σας ...

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ