houellebecq

Για το μυθιστόρημα του Michel Houellebecq «Εκμηδένιση» (μτφρ. Γιώργος Θ. Καράμπελας, εκδ. Εστία).

Του Ηλία Καφάογλου

Με το βλέμμα στραμμένο σταθερά σε ένα κοντινό μέλλον και αναλόγως ρυθμισμένο το συγγραφικό σκόπευτρο, ο Μισέλ Ουελμπέκ, του οποίου κάθε βιβλίο –θα τολμούσα να πω, κάθε παρέμβαση– συνιστά γεγονός για τη δημόσια σφαίρα στη χώρα του και διεθνώς, τοποθετεί το ογκωδέστερο μέχρι σήμερα νέο του μυθιστόρημα Εκμηδένιση σε μια Γαλλία σε φάση ανάπτυξης, πέμπτη οικονομική δύναμη στον κόσμο, συναγωνιζόμενη με τη Γερμανία για την τέταρτη θέση, με έλλειμμα μικρότερο από 1% του ΑΕΠ και το χρέος της διαρκώς να μειώνεται. Η συμβολή του Μπρυνό Σερζ, υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, δεν κρινόταν διόλου αμελητέα σε αυτή την ευοίωνη προοπτική ανάπτυξης.

Ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος –άθλος η μετάφραση σε κρουστή γλώσσα από τον Γιώργο Καράμπελα, εξοικειωμένο με το έργο του Ουελμπέκ–, Πωλ Ραιζόν, ακριβώς ως σύμβουλος του επιτυχημένου υπουργού υπηρετεί. Ζουν με τη συμβία του σε δωμάτια ξεχωριστά, αποξενωμένοι. Ένα ξαφνικό εγκεφαλικό που υφίσταται ο πατέρας του τον οδηγεί στην πατρική εστία, στο Μποζολαί. Ο γάμος του ως φιλέταιρη ένωση εκφυλίζεται, άλλωστε, «κάθε παντρεμένο ζευγάρι είναι σχεδόν υποχρεωτικά ένα ζευγάρι σε διαδικασία διαζυγίου», η τρωτότητα του ανθρώπου ελαύνει και επελαύνει, η θνητότητα χορδίζει τη συγγραφική πένα –τα συγγραφικά… πλήκτρα, σωστότερα–, χωρίς, πάντως, να διαβάζουμε μια θανατογραφία. Το μέλλον, σε μια Γαλλία ευημερούσα, φαντάζει στομωμένο, το παρελθόν δεν μπορεί στον πρωταγωνιστή να παράσχει παραμυθία.

Με τα λόγια του Ουελμπέκ:

«Η ανθρώπινη ζωή αποτελείται από μια αλληλουχία διοικητικών και τεχνικών δυσκολιών, την οποία διακόπτουν ιατρικά προβλήματα· με την πάροδο οι ιατρικές πτυχές παίρνουν τα ηνία. Η ζωή αλλάζει τότε χαρακτήρα, αρχίζει να μοιάζει με δρόμο μετ΄ εμποδίων: ολοένα πιο συχνές κι ετερόκλητες ιατρικές εξετάσεις περνούν από κόσκινο την κατάσταση των οργάνων σου. Καταλήγουν ότι η κατάσταση είναι φυσιολογική, ή έστω αποδεκτή, μέχρι που μια εξ αυτών βγάζει διαφορετική ετυμηγορία. Η ζωή αλλάζει τότε χαρακτήρα για δεύτερη φορά, και γίνεται μια λιγότερο ή περισσότερο μακρά κι επώδυνη διαδρομή προς τον θάνατο».

Ο πατέρας καθηλώνεται σε αναπηρικό καροτσάκι, η κρίση του συζυγικού θεσμού εντείνεται –από τις βασικές θεματικές προκρίσεις του συγγραφέα της Σεροτονίνης–, η αίσθηση του παραγκωνισμένου εγκαθίσταται αναπαυτικά στον ασθενή γέροντα, ο φόβος του παραμελημένου από κοντά –έτερη συγγραφική διαπίστευση, σχεδόν σε όλα τα μυθιστορήματα του Ουελμπέκ–, η ασυλοποίηση της τρίτης ηλικίας, αυτή του πατέρα, όλα αυτά παραπέμπουν τον αναγνώστη σε έναν τυπικό Ουελμπέκ, όσο τυπικός μπορεί να χαρακτηριστεί ένας τόσο δεξιοτέχνης γραφιάς, με τις ψιλοϋφασμένες συναρπαστικές καταστάσεις να δίνουν τον τόνο και την πλοκή να ελίσσεται και να εξελίσσεται συνήθως σε επίπεδο τεχνουργημένου αστυνομικού θρίλερ. Γνωστά και τα γεγονότα και συμβάντα στο αναπεπταμένο πεδίο που συνιστά και συστήνει η κοινωνικοοικονομική και πολιτισμική πραγματικότητα σε τούτη τη Γαλλία του Ουελμπέκ.

Ο πατέρας καθηλώνεται σε αναπηρικό καροτσάκι, η κρίση του συζυγικού θεσμού εντείνεται, η αίσθηση του παραγκωνισμένου εγκαθίσταται αναπαυτικά στον ασθενή γέροντα, ο φόβος του παραμελημένου από κοντά, η ασυλοποίηση της τρίτης ηλικίας, αυτή του πατέρα, όλα αυτά παραπέμπουν τον αναγνώστη σε έναν τυπικό Ουελμπέκ...

«Μεταδημοκρατία», κατά τον τρόπο του Κόλιν Κράουτς, και ο Ουελμπέκ, με την πολιτική πράξη να έχει καταστεί αυτοαναφορική και τους θεσμούς να εδραιώνουν πρωτίστως τους μηχανισμούς αναπαραγωγής τους, ενώ η ιδιωτία υποκαθιστά το συλλογικό και το τελευταίο εκφυλίζεται σε ιδιώτευση, την ώρα που η ζωή σμικρύνεται σε βιωτή, ανεργία και πτωχοποίηση· βεβαίως, κυριαρχία των μίντια, της ψηφιακής πραγματικότητας, τρομοκρατία φυσική –ένας από τους φίλους του Πωλ είναι θύμα της επίθεσης στο Charlie Hebdo και θυμόμαστε, θαρρώ, την επίθεση στο εμβληματικό περιοδικό στις 7 Ιανουαρίου 2015, οπότε μεταξύ των νεκρών γελοιογράφων ήταν και ο φίλος του συγγραφέα της Υποταγής Μπερνάρ Μαρίς–, τρομοκρατία ψηφιακή. Συγχρόνως, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών αρχίζει να προετοιμάζει την εκλογή του στο ύπατο αξίωμα στη Γαλλία, αυτό του Προέδρου – το δίδυμο υπουργού-προέδρου εμφανώς παραπέμπει στη σημερινή γαλλική πραγματικότητα.

Σαν να μην φτάνουν αυτά, μια σειρά τρομοκρατικών χτυπημάτων δημοσιεύονται στο διαδίκτυο, συνοδεία κωδικοποιημένων μηνυμάτων. Ο Πωλ, προσπαθεί, κλονισμένος από την του πατρός συνθήκη και του γάμου τα βάσανα, να κρατηθεί μακριά από το όζον, βορβορώδες περιβάλλον. Ασχολείται, δεξί χέρι του υπουργού, με την αποκωδικοποίηση των κρυπτογραφημένων μηνυμάτων και νιώθει, στα πενήντα του, όλο και περισσότερο αποπροσανατολισμένος, αποξενωμένος, να βυθίζεται στο κενό.

Πολύ περισσότερο που την περίοδο πριν τα ψηφιακά χτυπήματα που πλήττουν όλο τον πλανήτη, βρίσκεται σε πορεία αναθέρμανσης της σχέσης με τη γυναίκα του. Αυτή και η αδελφή του, μια εκκοσμικευμένη χριστιανή, ανοίγουν την αγκαλιά τους, άμβωνας αγάπης. Εδώ, ο Ουελμπέκ, που έχει κατηγορηθεί για «ισλαμοφοβία» –η Υποταγή, θυμίζω, κυκλοφόρησε την ίδια μέρα οπότε έγινε η επίθεση στο Charlie Hebdo, ενώ στις αφίσες αναγγελίας του βιβλίου συναριθμείτο και μια που ρωτούσε: «Θα γίνει η Γαλλία ισλαμική;» και το περιοδικό τις επόμενες μέρες απάντησε με εξώφυλλο που τιτλοδοτείτο «Ο Ουελμπέκ το 2022 θα τηρήσει το Ραμαζάνι»–, έχει καταγγελθεί ως νοσταλγός του «παλαιού καθεστώτος», επιμένοντας ο ίδιος να γίνεται τρόπον τινά απόστολος της παρακμής της Δύσης, του «δυτικού μηδενισμού», κατά τον τρόπο και τόπο του Νίτσε, προφήτης δυσοίωνων εξελίξεων –θυμίζω, λόγου χάριν, ότι στην Υποταγή προέβλεπε μια Γαλλία όπου στον δεύτερο γύρο των Προεδρικών Εκλογών του 2022 οριακά μάχονται η Μαρίν Λεπέν και το Ισλαμικό Μέτωπο–, υπήρξε ο Ουελμπέκ υποστηρικτής του Τραμπ, ενώ υπερθεμάτισε υπέρ μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας και επέμεινε, συγγραφικώ τω τρόπω, για τους κώδικες της ανδροπρέπειας, στο πλαίσιο και των σεξουαλικών, εντέλει, ανάπηρων, σχέσεων.

estia houellebecq ekmidenisiΠαρότι στην Εκμηδένιση διαβάζουμε ότι «το προπατορικό αμάρτημα του χριστιανισμού είναι η ελπίδα» και ότι «η απαξίωση του παρελθόντος και του παρόντος για χάρη του γίγνεσθαι, η απαξίωση του πραγματικού για χάρη μιας δυνατότητας που τοποθετείται στο αόριστο μέλλον, είναι συμπτώματα του ευρωπαïκού μηδενισμού πολύ πιο κρίσιμα από εκείνα που εντόπισε ο Νίτσε», το χάος μέσα στο οποίο στροβιλίζεται ο Πωλ, χάος της κρατικής γραφειοκρατίας, χαώδες πλανητικό σκηνικό, έξαρση μέχρι παροξυσμού της φυσικής και ψηφιακής τρομοκρατίας, λεκτική αφωνία που δεν γυρίζει καν σε λαλέουσες σιωπές, ανθρώπινα (συν)αισθήματα εγκλωβισμένα σε έκτακτες καταστάσεις ανάγκης, αν όχι ακυρωμένα και ακυρωθέντα, η ελπίδα, η φιλέταιρη αγάπη, η ανοχή και η αλληλεγγύη, η δυνατότητα του ονείρου, ιδιαίτερα όσο ο Πωλ προς το τέλος πλησιάζει, με τον καρκίνο να τον σπαράσσει και να μας σπαράσσει σε σελίδες γεμάτες τρυφερότητα, λυρισμό, θα τολμούσα να πω, και χιούμορ, προς το τέλος της Εκμηδένισης αρχίζουν να διαστίζουν τις σελίδες, όπως, άλλωστε, και στη Σεροτονίνη είχε συμβεί. Ακόμα και πολιτικοί υπάρχουν εδώ που πιστεύουν στον ορθολογισμό και πορεύονται αναλόγως, όταν την εποχή της Υποταγής, ο Ουελμπέκ είχε δηλώσει σε συνέντευξή του: «Ο Διαφωτισμός πέθανε. Αιωνία του η μνήμη!».

...χαώδες πλανητικό σκηνικό, έξαρση μέχρι παροξυσμού της φυσικής και ψηφιακής τρομοκρατίας, λεκτική αφωνία που δεν γυρίζει καν σε λαλέουσες σιωπές, ανθρώπινα (συν)αισθήματα εγκλωβισμένα σε έκτακτες καταστάσεις ανάγκης, αν όχι ακυρωμένα και ακυρωθέντα...

Γνωστό είναι, βέβαια, ότι η πορεία προς τη θανή, ο ίδιος ο θάνατος, αυτός, κυρίως, μας εξανθρωπίζει, ανθρώπους μας ονομάζει. Γνωστό είναι, παράλληλα και συγχρόνως, ότι κάθε αγκαλιά ένας μικρός θάνατος είναι, μας σμίγει, χωρίζοντάς μας, μας ενώνει, θραύοντάς μας. Λοιπόν, οι λέξεις, θυμίζω: μαύρες κηλίδες σε λευκό χαρτί, αίμα γίνεται που κυλά στις φλέβες της ζωής μας, ώστε με αυτές να υπογράφουμε τα πρωτόκολλα των συγκινήσεών μας. Ακριβώς όπως ο Ουελμπέκ μάς μαθαίνει σε τούτο το μυθιστόρημα μαθητείας στη ζωή και στη θανή, κείμενο σπαραχτικό για την κατάδικη ελπίδα, και, από αυτή την άποψη, εντελές κείμενο-εγκώμιο του ανθρωπισμού. Κείμενο, ακόμα, ερωτογενές, γραμμένο με το σώμα σε πλήρη εγρήγορση, όπως, άλλωστε όλη η μεγάλη λογοτεχνία γράφεται, κείμενο σαν κεράκι αναμμένο, Μεγάλη Παρασκευή, μπροστά στο πρόσωπο γυναίκας με πρόσωπο θλιμμένο και το πάθος να την κεραυνοβολεί. Αυτού του πάθους της γραφής αλεξικέραυνο του Ουελμπέκ τούτο το μυθιστόρημα είναι. Αλλιώς: Διά της εκμηδενίσεως η αναναστάσιμος χαρμολύπη, και λογοτεχνικώς, τελείται.


* Ο ΗΛΙΑΣ ΚΑΦΑΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και αρθρογράφος. Τελευταίο του βιβλίο, «Η “Γυφτοπούλα” μια γυναίκα ερωτευμένη και η εποχή της» (Εκδόσεις του Φοίνικα).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ