the queens gambit 2

Για το μυθιστόρημα του Walter Tevis «Το γκαμπί της Βασίλισσας» (μτφρ. Αριάδνη Μοσχονά, εκδ. Ψυχογιός). Στην κεντρική εικόνα, η Anya Taylor-Joy στον ρόλο της Beth Harmon στην εξαιρετικά επιτυχημένη σειρά που βασίστηκε στο βιβλίο. 

Της Χριστίνας Μουκούλη

Η οκτάχρονη Μπεθ, ορφανή από πατέρα, χάνει και τη μητέρα της σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Η Πρόνοια αναθέτει τη φροντίδα της στο Ίδρυμα Μεθούεν. Το πρόγραμμα του ιδρύματος περιλαμβάνει καθημερινά μαθήματα και μελέτη, κάθε Κυριακή εκκλησιασμό, και συχνή λήψη χαπιών, τα οποία ονομάζονται βιταμίνες, αλλά στην ουσία είναι ηρεμιστικά που έχουν ως στόχο να καταπραΰνουν τις αντιδραστικές συμπεριφορές των ορφανών.

Δεν γνωρίζουμε πώς ήταν η Μπεθ, πριν μείνει ορφανή. Αν ήταν χαρούμενη, γελαστή, εξωστρεφής. Από τον θάνατο της μητέρας της και μετά, τα συναισθήματά της παγώνουν. Είναι ανέκφραστη, μοναχική και ακοινώνητη. Μια μέρα, κατεβαίνοντας στο υπόγειο του ιδρύματος για κάποια δουλειά που της ανέθεσαν, η Μπεθ βλέπει τον επιστάτη του ιδρύματος να παίζει σκάκι. Δεν έχει ιδέα τι παιχνίδι είναι αυτό, ούτε ξέρει πώς παίζεται. Όμως μαγνητίζεται από την εικόνα των εξήντα τεσσάρων ασπρόμαυρων τετραγώνων, από τις άπειρες επιλογές κινήσεων και από τους κινδύνους που κρύβει κάθε κίνηση. Τη συνεπαίρνει το πώς λειτουργεί το μυαλό της την ώρα που παίζει. Πάει στο υπόγειο ξανά και ξανά, μαθαίνει να παίζει σκάκι και ανακαλύπτει έναν καινούργιο κόσμο, έναν κόσμο στον οποίο νιώθει πολύ καλά. Παίζει με τον επιστάτη, αλλά, ξαναπαίζει το παιχνίδι από μνήμης, όταν πάει να κοιμηθεί. Με κλειστά μάτια, αναπαριστά τις παρτίδες, θυμάται τις κινήσεις, ελέγχει λάθη και παραλείψεις. Και, πάντα, εκτός από τις λίγες πρώτες φορές, ξέρει ποιες κινήσεις μπορούν να φέρουν τη νίκη.

Μαγεμένη από τις περίτεχνες γεωμετρικές κινήσεις

Χωρίς να παραμελεί τα μαθήματά της –εξακολουθεί να είναι άριστη μαθήτρια– δίνεται ψυχή τε και σώματι στο σκάκι, και αποδεικνύει την εξαιρετική ευφυΐα της. Το παιχνίδι αυτό γίνεται το αντίδοτό της στα ηρεμιστικά. Μόνο εκεί νιώθει πλήρης, σίγουρη γι’ αυτό που κάνει. Μόνο εκεί έχει τον έλεγχο. Οι ικανότητές της γίνονται γνωστές και παίρνει μέρος σε παιχνίδια εκτός ιδρύματος. Πάντα επιστρέφει νικήτρια. Σε ηλικία δεκατριών ετών την υιοθετεί ένα άτεκνο ζευγάρι, ο κύριος και η κυρία Ουίτλεϊ. Ο κύριος Ουίτλεϊ όμως τις εγκαταλείπει και μένουν μόνο οι δυο γυναίκες, οι οποίες συγκατοικούν, κρατώντας τις απαραίτητες αποστάσεις. Στη σχέση τους υπάρχει σεβασμός αλλά λείπει η οικειότητα. Δεν καταφέρνουν ποτέ να έρθουν πολύ κοντά, παρά το γεγονός ότι με τον καιρό γίνεται απαραίτητη η μία στην άλλη.

Κάποιες φορές η μοναξιά την ενοχλεί, προσπαθεί να μπει σε παρέες, αλλά δεν βρίσκει τίποτε το ενδιαφέρον στις συζητήσεις των συνομηλίκων της.

Τώρα το σκάκι αποτελεί την κύρια ενασχόληση της Μπεθ. Παίρνει μέρος σε τουρνουά και σε αγώνες, διαβάζει σκακιστικά βιβλία, μελετά στρατηγικές και παρτίδες άλλων παικτών. Συμμετέχει σε όλο και πιο μεγάλες διοργανώσεις, κερδίζει χρήματα από τις νίκες της. Κάνει ταξίδια, αποκτά δόξα και δημοσιότητα. Όμως είναι πολύ μικρή η αλληλεπίδραση με τους γύρω της. Κάποιες φορές η μοναξιά την ενοχλεί, προσπαθεί να μπει σε παρέες, αλλά δεν βρίσκει τίποτε το ενδιαφέρον στις συζητήσεις των συνομηλίκων της. Ερωτεύεται αλλά δεν δημιουργεί ουσιαστικές σχέσεις, δεν έχει πραγματική επαφή με κανέναν. Συχνά καταλήγει στα ηρεμιστικά για να καταλαγιάσει την ένταση μέσα της. Για ένα διάστημα εθίζεται στο ποτό. Νιώθει πιεσμένη, απομονωμένη ξανά, θέλει να αποδράσει, να χαλαρώσει. Παρά τα όσα έχει καταφέρει, δεν παύει να είναι το μοναχικό κορίτσι που προσπαθεί να πιαστεί από κάπου για να μην βουλιάξει. Μέχρι που φτάνει σε ένα σημείο στο οποίο πρέπει να διαλέξει. Ή θα αξιοποιήσει το ταλέντο της, ή θα βουλιάξει στο ποτό και στα χάπια και θα αφήσει το χάρισμά της να πάει χαμένο. Ετοιμάζεται να παίξει με τους Ρώσους πρωταθλητές, και είναι η ώρα να θέσει τις προτεραιότητές της.

walter tavis

Ο Γουόλτερ Τέβις γεννήθηκε το 1928 στον Σαν Φρανσίσκο. Έγινε γνωστός για τα έργα του The Hustler (1959) και The color of money (1984), τα οποία μεταφέρθηκαν με μεγάλη επιτυχία στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστή, και στα δύο, τον Πολ Νιούμαν. Έγραψε επίσης τα έργα: The Man Who Fell to Earth (1963) και Mockingbird (1980), που θεωρούνται αριστουργήματα στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας. Πέθανε στη Νέα Υόρκη το 1984, ένα χρόνο από την κυκλοφορία του βιβλίου Το γκαμπί της Βασίλισσας.

Η στρατηγική, προϋπόθεση της νίκης

Ο τίτλος του βιβλίου παραπέμπει σε άνοιγμα παρτίδας, είναι μια κίνηση κατά την οποία τα λευκά θυσιάζουν ένα πιόνι από την πλευρά της βασίλισσας, για να αποκτήσουν στρατηγικό πλεονέκτημα. Οι υψηλοί στόχοι απαιτούν θυσίες. Αντίστοιχης βαρύτητας. Οι απαιτήσεις που συνοδεύουν τη συμμετοχή της Μπεθ σε κορυφαίους αγώνες, έχουν υψηλό τίμημα. Όμως όλα είναι θέμα στόχων και στρατηγικής. Και στα δύσκολα φαίνεται αυτός που τη διαθέτει.

Απλότητα λόγου, ψυχογραφική ικανότητα, ρεαλιστικές περιγραφές και κλιμάκωση της αγωνίας, είναι τα στοιχεία με τα οποία το βιβλίο κερδίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Το βιβλίο γυρίστηκε σε σειρά και προβλήθηκε από το Netflix, σε σκηνοθεσία του Σκοτ Φρανκ, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Έπειτα από την προβολή της σειράς, παρατηρήθηκε σκακιστική έκρηξη. Εκτοξεύτηκαν οι αναζητήσεις που αφορούν το σκάκι και αυξήθηκαν πολύ οι φίλοι του συγκεκριμένου παιχνιδιού. Του παιχνιδιού που σχετίζεται με τον υψηλό δείκτη ευφυΐας και στη συγκεκριμένη σειρά –όπως σημειώνει ο Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος στο εκτενές επίμετρο στο τέλος του βιβλίου–, «κατάφερε να αποτυπώσει στην οθόνη τη μαγική ιδιότητα του σκακιού: να φέρει τον θεατή, ως εν δυνάμει παίκτη, αντιμέτωπο με τον εαυτό του και τον καθρέφτη της ψυχής του και των μυστικών δυνάμεών του ώστε ως σύμμαχος και αντίπαλος ταυτόχρονα να κινείται από τετράγωνο σε τετράγωνο, νοερά και ρεαλιστικά, υπολογίζοντας ενδελεχώς τα βήματά του προς τον ουσιαστικό θρόνο, με τα μάτια και το μυαλό στραμμένα σε ένα έπαθλο που είναι μοναδικό και διαφορετικό για τον καθένα».

Αυτοαναφορικότητα

psichogios tivis to gkabi tis vasilissasΤο βιβλίο περιλαμβάνει πληθώρα αυτοβιογραφικών στοιχείων. Ο συγγραφέας καταφέρνει να μπει βαθιά στον ψυχισμό της Μπεθ, γιατί η Μπεθ Χάρμον είναι το alter ego του. Η Μπεθ υπήρξε τρόφιμος ορφανοτροφείου, εκείνος νοσηλεύτηκε για έναν χρόνο σε παιδιατρικό νοσοκομείο, μακριά από τους γονείς του, εξαιτίας μιας καρδιολογικής πάθησης. Και οι δύο λάμβαναν ειδική φαρμακευτική αγωγή. Και οι δύο απέφευγαν τις κοινωνικές επαφές και ζούσαν απομονωμένοι. Και οι δύο γνώρισαν την απόρριψη και γύρεψαν στο σκάκι μια σανίδα σωτηρίας.

Η αφήγηση γίνεται σε τρίτο πρόσωπο και έχει σταθερή και μόνιμη εστίαση στη Μπεθ. Στο πανέξυπνο κορίτσι που δεν διαθέτει ιδιαίτερες κοινωνικές δεξιότητες και προχωρά προς την ενηλικίωση, επικεντρωμένη μόνο στο σκάκι. Μέσα από αυτό αναζητά μια θέση στην κοινωνία και στη ζωή, ένα σημείο σύνδεσης με τους ανθρώπους. Απλότητα λόγου, ψυχογραφική ικανότητα, ρεαλιστικές περιγραφές και κλιμάκωση της αγωνίας, είναι τα στοιχεία με τα οποία το βιβλίο κερδίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Όσοι αγαπούν το σκάκι, το συγκεκριμένο βιβλίο θα το λατρέψουν. Εκείνοι που δεν έχουν καμιά επαφή με το συγκεκριμένο παιχνίδι, ίσως κουραστούν λίγο στην ανάγνωση των σελίδων όπου περιγράφονται οι παρτίδες της Μπεθ και οι κινήσεις των δύο αντιπάλων. Το πιθανότερο όμως είναι ότι πολλοί θα παρακινηθούν να γνωρίσουν το ζατρίκιον και να εξασκήσουν τις στρατηγικές τους ικανότητες.


* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Τον προηγούμενο χρόνο είχαν υπάρξει κάποιες φορές που είχε ξανανιώσει έτσι, με το μυαλό όχι μόνο ζαλισμένο αλλά σχεδόν και τρομοκρατημένο από την απεραντοσύνη του σκακιού. Η Μπεθ έμεινε καθισμένη στην πράσινη πολυθρόνα για ώρες, με την αίσθηση πως θα μπορούσε να πέσει από έναν γκρεμό, πως έτσι καθισμένη μπροστά στη σκακιέρα που είχε αγοράσει από το Πέρσελ στο Κεντάκι βρισκόταν στην πραγματικότητα μετέωρη πάνω από μια άβυσσο, και πως το μόνο που τη συγκρατούσε ήταν αυτά τα αλλόκοτα πνευματικά εφόδια που την είχαν καταστήσει κατάλληλη για τούτο το κομψό και θανάσιμο παιχνίδι. Πάνω στη σκακιέρα υπήρχε παντού κίνδυνος. Δεν μπορούσες να χαλαρώσεις ούτε στιγμή».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

Για το εκτενές διήγημα του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (Walter de la Mare) «Η θεία του Σίτον» (μτφρ. Ευαγγελία Κουλιζάκη, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Από την ταινία «The witch in the window» (2018).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ