the queens gambit 2

Για το μυθιστόρημα του Walter Tevis «Το γκαμπί της Βασίλισσας» (μτφρ. Αριάδνη Μοσχονά, εκδ. Ψυχογιός). Στην κεντρική εικόνα, η Anya Taylor-Joy στον ρόλο της Beth Harmon στην εξαιρετικά επιτυχημένη σειρά που βασίστηκε στο βιβλίο. 

Της Χριστίνας Μουκούλη

Η οκτάχρονη Μπεθ, ορφανή από πατέρα, χάνει και τη μητέρα της σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Η Πρόνοια αναθέτει τη φροντίδα της στο Ίδρυμα Μεθούεν. Το πρόγραμμα του ιδρύματος περιλαμβάνει καθημερινά μαθήματα και μελέτη, κάθε Κυριακή εκκλησιασμό, και συχνή λήψη χαπιών, τα οποία ονομάζονται βιταμίνες, αλλά στην ουσία είναι ηρεμιστικά που έχουν ως στόχο να καταπραΰνουν τις αντιδραστικές συμπεριφορές των ορφανών.

Δεν γνωρίζουμε πώς ήταν η Μπεθ, πριν μείνει ορφανή. Αν ήταν χαρούμενη, γελαστή, εξωστρεφής. Από τον θάνατο της μητέρας της και μετά, τα συναισθήματά της παγώνουν. Είναι ανέκφραστη, μοναχική και ακοινώνητη. Μια μέρα, κατεβαίνοντας στο υπόγειο του ιδρύματος για κάποια δουλειά που της ανέθεσαν, η Μπεθ βλέπει τον επιστάτη του ιδρύματος να παίζει σκάκι. Δεν έχει ιδέα τι παιχνίδι είναι αυτό, ούτε ξέρει πώς παίζεται. Όμως μαγνητίζεται από την εικόνα των εξήντα τεσσάρων ασπρόμαυρων τετραγώνων, από τις άπειρες επιλογές κινήσεων και από τους κινδύνους που κρύβει κάθε κίνηση. Τη συνεπαίρνει το πώς λειτουργεί το μυαλό της την ώρα που παίζει. Πάει στο υπόγειο ξανά και ξανά, μαθαίνει να παίζει σκάκι και ανακαλύπτει έναν καινούργιο κόσμο, έναν κόσμο στον οποίο νιώθει πολύ καλά. Παίζει με τον επιστάτη, αλλά, ξαναπαίζει το παιχνίδι από μνήμης, όταν πάει να κοιμηθεί. Με κλειστά μάτια, αναπαριστά τις παρτίδες, θυμάται τις κινήσεις, ελέγχει λάθη και παραλείψεις. Και, πάντα, εκτός από τις λίγες πρώτες φορές, ξέρει ποιες κινήσεις μπορούν να φέρουν τη νίκη.

Μαγεμένη από τις περίτεχνες γεωμετρικές κινήσεις

Χωρίς να παραμελεί τα μαθήματά της –εξακολουθεί να είναι άριστη μαθήτρια– δίνεται ψυχή τε και σώματι στο σκάκι, και αποδεικνύει την εξαιρετική ευφυΐα της. Το παιχνίδι αυτό γίνεται το αντίδοτό της στα ηρεμιστικά. Μόνο εκεί νιώθει πλήρης, σίγουρη γι’ αυτό που κάνει. Μόνο εκεί έχει τον έλεγχο. Οι ικανότητές της γίνονται γνωστές και παίρνει μέρος σε παιχνίδια εκτός ιδρύματος. Πάντα επιστρέφει νικήτρια. Σε ηλικία δεκατριών ετών την υιοθετεί ένα άτεκνο ζευγάρι, ο κύριος και η κυρία Ουίτλεϊ. Ο κύριος Ουίτλεϊ όμως τις εγκαταλείπει και μένουν μόνο οι δυο γυναίκες, οι οποίες συγκατοικούν, κρατώντας τις απαραίτητες αποστάσεις. Στη σχέση τους υπάρχει σεβασμός αλλά λείπει η οικειότητα. Δεν καταφέρνουν ποτέ να έρθουν πολύ κοντά, παρά το γεγονός ότι με τον καιρό γίνεται απαραίτητη η μία στην άλλη.

Κάποιες φορές η μοναξιά την ενοχλεί, προσπαθεί να μπει σε παρέες, αλλά δεν βρίσκει τίποτε το ενδιαφέρον στις συζητήσεις των συνομηλίκων της.

Τώρα το σκάκι αποτελεί την κύρια ενασχόληση της Μπεθ. Παίρνει μέρος σε τουρνουά και σε αγώνες, διαβάζει σκακιστικά βιβλία, μελετά στρατηγικές και παρτίδες άλλων παικτών. Συμμετέχει σε όλο και πιο μεγάλες διοργανώσεις, κερδίζει χρήματα από τις νίκες της. Κάνει ταξίδια, αποκτά δόξα και δημοσιότητα. Όμως είναι πολύ μικρή η αλληλεπίδραση με τους γύρω της. Κάποιες φορές η μοναξιά την ενοχλεί, προσπαθεί να μπει σε παρέες, αλλά δεν βρίσκει τίποτε το ενδιαφέρον στις συζητήσεις των συνομηλίκων της. Ερωτεύεται αλλά δεν δημιουργεί ουσιαστικές σχέσεις, δεν έχει πραγματική επαφή με κανέναν. Συχνά καταλήγει στα ηρεμιστικά για να καταλαγιάσει την ένταση μέσα της. Για ένα διάστημα εθίζεται στο ποτό. Νιώθει πιεσμένη, απομονωμένη ξανά, θέλει να αποδράσει, να χαλαρώσει. Παρά τα όσα έχει καταφέρει, δεν παύει να είναι το μοναχικό κορίτσι που προσπαθεί να πιαστεί από κάπου για να μην βουλιάξει. Μέχρι που φτάνει σε ένα σημείο στο οποίο πρέπει να διαλέξει. Ή θα αξιοποιήσει το ταλέντο της, ή θα βουλιάξει στο ποτό και στα χάπια και θα αφήσει το χάρισμά της να πάει χαμένο. Ετοιμάζεται να παίξει με τους Ρώσους πρωταθλητές, και είναι η ώρα να θέσει τις προτεραιότητές της.

walter tavis

Ο Γουόλτερ Τέβις γεννήθηκε το 1928 στον Σαν Φρανσίσκο. Έγινε γνωστός για τα έργα του The Hustler (1959) και The color of money (1984), τα οποία μεταφέρθηκαν με μεγάλη επιτυχία στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστή, και στα δύο, τον Πολ Νιούμαν. Έγραψε επίσης τα έργα: The Man Who Fell to Earth (1963) και Mockingbird (1980), που θεωρούνται αριστουργήματα στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας. Πέθανε στη Νέα Υόρκη το 1984, ένα χρόνο από την κυκλοφορία του βιβλίου Το γκαμπί της Βασίλισσας.

Η στρατηγική, προϋπόθεση της νίκης

Ο τίτλος του βιβλίου παραπέμπει σε άνοιγμα παρτίδας, είναι μια κίνηση κατά την οποία τα λευκά θυσιάζουν ένα πιόνι από την πλευρά της βασίλισσας, για να αποκτήσουν στρατηγικό πλεονέκτημα. Οι υψηλοί στόχοι απαιτούν θυσίες. Αντίστοιχης βαρύτητας. Οι απαιτήσεις που συνοδεύουν τη συμμετοχή της Μπεθ σε κορυφαίους αγώνες, έχουν υψηλό τίμημα. Όμως όλα είναι θέμα στόχων και στρατηγικής. Και στα δύσκολα φαίνεται αυτός που τη διαθέτει.

Απλότητα λόγου, ψυχογραφική ικανότητα, ρεαλιστικές περιγραφές και κλιμάκωση της αγωνίας, είναι τα στοιχεία με τα οποία το βιβλίο κερδίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Το βιβλίο γυρίστηκε σε σειρά και προβλήθηκε από το Netflix, σε σκηνοθεσία του Σκοτ Φρανκ, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Έπειτα από την προβολή της σειράς, παρατηρήθηκε σκακιστική έκρηξη. Εκτοξεύτηκαν οι αναζητήσεις που αφορούν το σκάκι και αυξήθηκαν πολύ οι φίλοι του συγκεκριμένου παιχνιδιού. Του παιχνιδιού που σχετίζεται με τον υψηλό δείκτη ευφυΐας και στη συγκεκριμένη σειρά –όπως σημειώνει ο Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος στο εκτενές επίμετρο στο τέλος του βιβλίου–, «κατάφερε να αποτυπώσει στην οθόνη τη μαγική ιδιότητα του σκακιού: να φέρει τον θεατή, ως εν δυνάμει παίκτη, αντιμέτωπο με τον εαυτό του και τον καθρέφτη της ψυχής του και των μυστικών δυνάμεών του ώστε ως σύμμαχος και αντίπαλος ταυτόχρονα να κινείται από τετράγωνο σε τετράγωνο, νοερά και ρεαλιστικά, υπολογίζοντας ενδελεχώς τα βήματά του προς τον ουσιαστικό θρόνο, με τα μάτια και το μυαλό στραμμένα σε ένα έπαθλο που είναι μοναδικό και διαφορετικό για τον καθένα».

Αυτοαναφορικότητα

psichogios tivis to gkabi tis vasilissasΤο βιβλίο περιλαμβάνει πληθώρα αυτοβιογραφικών στοιχείων. Ο συγγραφέας καταφέρνει να μπει βαθιά στον ψυχισμό της Μπεθ, γιατί η Μπεθ Χάρμον είναι το alter ego του. Η Μπεθ υπήρξε τρόφιμος ορφανοτροφείου, εκείνος νοσηλεύτηκε για έναν χρόνο σε παιδιατρικό νοσοκομείο, μακριά από τους γονείς του, εξαιτίας μιας καρδιολογικής πάθησης. Και οι δύο λάμβαναν ειδική φαρμακευτική αγωγή. Και οι δύο απέφευγαν τις κοινωνικές επαφές και ζούσαν απομονωμένοι. Και οι δύο γνώρισαν την απόρριψη και γύρεψαν στο σκάκι μια σανίδα σωτηρίας.

Η αφήγηση γίνεται σε τρίτο πρόσωπο και έχει σταθερή και μόνιμη εστίαση στη Μπεθ. Στο πανέξυπνο κορίτσι που δεν διαθέτει ιδιαίτερες κοινωνικές δεξιότητες και προχωρά προς την ενηλικίωση, επικεντρωμένη μόνο στο σκάκι. Μέσα από αυτό αναζητά μια θέση στην κοινωνία και στη ζωή, ένα σημείο σύνδεσης με τους ανθρώπους. Απλότητα λόγου, ψυχογραφική ικανότητα, ρεαλιστικές περιγραφές και κλιμάκωση της αγωνίας, είναι τα στοιχεία με τα οποία το βιβλίο κερδίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Όσοι αγαπούν το σκάκι, το συγκεκριμένο βιβλίο θα το λατρέψουν. Εκείνοι που δεν έχουν καμιά επαφή με το συγκεκριμένο παιχνίδι, ίσως κουραστούν λίγο στην ανάγνωση των σελίδων όπου περιγράφονται οι παρτίδες της Μπεθ και οι κινήσεις των δύο αντιπάλων. Το πιθανότερο όμως είναι ότι πολλοί θα παρακινηθούν να γνωρίσουν το ζατρίκιον και να εξασκήσουν τις στρατηγικές τους ικανότητες.


* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Τον προηγούμενο χρόνο είχαν υπάρξει κάποιες φορές που είχε ξανανιώσει έτσι, με το μυαλό όχι μόνο ζαλισμένο αλλά σχεδόν και τρομοκρατημένο από την απεραντοσύνη του σκακιού. Η Μπεθ έμεινε καθισμένη στην πράσινη πολυθρόνα για ώρες, με την αίσθηση πως θα μπορούσε να πέσει από έναν γκρεμό, πως έτσι καθισμένη μπροστά στη σκακιέρα που είχε αγοράσει από το Πέρσελ στο Κεντάκι βρισκόταν στην πραγματικότητα μετέωρη πάνω από μια άβυσσο, και πως το μόνο που τη συγκρατούσε ήταν αυτά τα αλλόκοτα πνευματικά εφόδια που την είχαν καταστήσει κατάλληλη για τούτο το κομψό και θανάσιμο παιχνίδι. Πάνω στη σκακιέρα υπήρχε παντού κίνδυνος. Δεν μπορούσες να χαλαρώσεις ούτε στιγμή».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
Με τον «Ντετέκτιβ» του Δημήτρη Χατζή συνεχίζονται οι «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», το αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Με τον «Ντετέκτιβ» του Δημήτρη Χατζή συνεχίζονται οι «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», το αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Τρίτη παρουσίαση για τις «Παραβάσεις / Αναγνώσεις» –το θεατρικό αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ στον Φάρο– την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου με τη Μαρία Σκουλά να διαβάζει το διήγημα «Ο Ντέτεκτιβ» του Δημήτρη Χατζή, σε επιμέλεια του συνθέτη Κορνήλιου Σελαμσή.

Επιμέλεια: ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Η εμμονή» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν ήθελε να μου πει το όνομά της.

...
«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Τσαρλς Μπουκόβσκι [Charles Bukowski] «Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» (νέα μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς), που κυκλοφορεί στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ