triferi adiaforia

Για το μυθιστόρημα του Peter Stamm «Η τρυφερή αδιαφορία του κόσμου» (μτφρ. Μαριάννα Τσάτσου, εκδ. Καστανιώτη). Φωτογραφία © Milada Vigerova / Unsplash

Του Κυριάκου Αθανασιάδη

Δεν υπάρχει κανείς μας που να μην αναρωτιέται μια στο τόσο, «Τι θα γινόταν αν έκανα εκείνη ή την άλλη επιλογή, όταν μου είχε δοθεί η ευκαιρία; Πού θα βρισκόμουν σήμερα; Πώς θα ήταν η ζωή μου; Εάν ήταν δυνατόν να γύριζα πίσω τον χρόνο, θα έκανα άραγε πάλι τα ίδια λάθη; Ή η σημερινή μου πείρα θα με προστάτευε;» Αυτές οι σκέψεις, βέβαια, είναι άγονες και ατελέσφορες: ο χρόνος δεν μπορεί να γυρίσει πίσω. 

Ο Κρίστοφ πάλι, ο κεντρικός πρωταγωνιστής αυτού του μικρού σε μέγεθος –αλλά όχι σε αξία– μυθιστορήματος, δεν χρειάζεται να έχει τέτοιες απορίες, γιατί, υπό μία έννοια, μπορεί να γυρίσει πίσω στο παρελθόν. Ή μάλλον, το ίδιο το παρελθόν έρχεται μπροστά του, σήμερα. Και τον συνταράζει. Ξαφνικά, νιώθει πως εκείνη η κοπέλα που βλέπει ξαφνικά, μια νεαρή ηθοποιός, δεν είναι άλλη από τη Μαγκνταλένα, το κορίτσι με το οποίο ήταν ερωτευμένος πριν από είκοσι χρόνια. Αλλά σαν να μην την έχει αγγίξει ο χρόνος, όπως βέβαια άγγιξε τον ίδιο.

«Με το που είδα τη Λένα στη σκηνή τρόμαξα από την ομοιότητά της με τη Μαγκνταλένα. Όταν όμως βγήκε από το ξενοδοχείο και στάθηκε λίγα μέτρα μακριά μου, μου κόπηκε η ανάσα και για ένα λεπτό παρέλυσα. Δίστασε λιγάκι και κοίταξε αριστερά δεξιά στον δρόμο, ύστερα κατευθύνθηκε ολοφάνερα τυχαία αλλά αποφασιστικά προς το κέντρο της πόλης. Περπατούσε αρκετά γρήγορα και, χωρίς να το πολυσκεφτώ, την ακολούθησα. Ήταν ίδια ακριβώς με τη Μαγκνταλένα μου, όπως με είχε συνοδεύσει πριν από δεκαέξι χρόνια στη Στοκχόλμη. Βάδιζε αέρινα, σχεδόν χοροπηδώντας όπως εκείνη, είχε τις ίδιες εκφράσεις – ένα μείγμα έκπληξης και ευθυμίας. Μερικές φορές τέντωνε ξαφνικά τον λαιμό της και κοιτούσε προς τα επάνω, λες και είχε ακούσει ή κοιτούσε κάτι, κατόπιν σοβάρευε, και για ένα λεπτό φαινόταν σαν να αφουγκράζεται κάτι που μόνο εκείνη μπορούσε να ακούσει». 

Προφανώς, αυτή εδώ η άλλη Μαγκνταλένα δεν είναι πια μαζί του: η Λένα, που το όνομά της, όπως τα πάντα επάνω της, θυμίζει αυτό της παλιάς του αγαπημένης, ζει με τον εαυτό του (με μία εκδοχή του εαυτού του, αν είναι ποτέ δυνατόν) σε εκείνη τη νεαρή ηλικία, έναν άντρα ονόματι Κρις· είναι πιθανότατα ερωτευμένη μαζί του· κάνουν σχέδια για τη ζωή τους· και –κατά πάσα βεβαιότητα– θα χωρίσουν και πάλι. Γιατί εκείνος ο άλλος, ο νεότερος εαυτός του, δεν θα μπορέσει να αποφύγει ξανά τα ίδια λάθη. Ή μήπως όχι; 

Ξαφνικά, νιώθει πως εκείνη η κοπέλα που βλέπει ξαφνικά, μια νεαρή ηθοποιός, δεν είναι άλλη από τη Μαγκνταλένα, το κορίτσι με το οποίο ήταν ερωτευμένος πριν από είκοσι χρόνια. Αλλά σαν να μην την έχει αγγίξει ο χρόνος, όπως βέβαια άγγιξε τον ίδιο.

Ο Κρίστοφ πρέπει να το ανακαλύψει, πρέπει να το ερευνήσει. Αν μη τι άλλο, είναι απόλυτη ανάγκη να μιλήσει μ’ αυτό το κορίτσι – να την προειδοποιήσει. Και ίσως να της ζητήσει μια δεύτερη ευκαιρία. Ίσως, ακόμη-ακόμη, και για να πάρει τη θέση αυτού του Κρις.

«Τελικά σηκώθηκε, έστριψε αποφασιστικά και με γοργό βήμα διέσχισε τις αίθουσες από τις οποίες είχε περάσει νωρίτερα, βγήκε από το Μουσείο και επέστρεψε στο ξενοδοχείο. Ήμουν εντελώς εξαντλημένος, όχι από τη βιαστική πορεία μέσα στην πόλη, αλλά από τα συναισθήματά μου. Έγραψα ένα σύντομο σημείωμα στη ρεσεψιόν και παρακάλεσα τον θυρωρό να το πάει στο δωμάτιο της Λένα. “Παρακαλώ συναντήστε με αύριο στις δύο το μεσημέρι στο νεκροταφείο πλάι στο δάσος. Θα ήθελα να σας διηγηθώ μια ιστορία”».

stamm 1

Ο Πέτερ Σταμ γεννήθηκε το 1963 στην Ελβετία. Σήμερα ζει κοντά στη Ζυρίχη. Στα γράμματα εμφανίστηκε με το βιβλίο του Άγκνες (“Agnes”, 1998), που τον έκανε ευρύτερα γνωστό. Έκτοτε έχει δημοσιεύσει πολλά μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων, θεατρικά κείμενα και δοκίμια. Το 2013 διεκδίκησε το Διεθνές Βραβείο Booker για το σύνολο του έργου του. Την αμέσως επόμενη χρονιά, το 2014, τιμήθηκε με το Βραβείο Φρίντριχ Χέλντερλιν.

politeia link more

Έχουμε να κάνουμε με μία Ημέρα της Μαρμότας εδώ, αλλά όχι σε ένα μικρό, γραφικό χωριό: σε ολόκληρη τη ζωή ενός ανθρώπου. Στη ζωή του, και στη λογοτεχνία: ο Κρίστοφ γράφει, έγραφε από πάντα, και πάντα η ζωή του, ο εαυτός του, αλλά και η Μαγκνταλένα, βρίσκονταν μέσα στα βιβλία του. Ή καλύτερα σε εκείνο το ένα βιβλίο, που ήταν όλος του ο εαυτός.

«Δεν χρειαζόμουν αποδείξεις για μια ζωή που είχα ζήσει και θυμόμουν. Παρ’ όλα αυτά δεν συνέχισα τις έρευνες, ίσως γιατί ενδόμυχα φοβόμουν πως ο Κρις θα μπορούσε να έχει δίκιο και ολόκληρη η ζωή μου, η ύπαρξή μου, να ήταν απλώς ένα αποκύημα φαντασίας, ένα ψέμα. Προτιμούσα να σκέφτομαι τη γνωριμία με τη Μαγκνταλένα, την πεζοπορία μας στο βουνό, τους χαριτωμένους μας διαλόγους, ότι πήγαινα να την πάρω μετά τις παραστάσεις, το πρώτο μας φιλί, την πρώτη φορά που κοιμηθήκαμε μαζί. Στη σκέψη μου βίωνα την αρχή της σχέσης μας ακόμα μία φορά και η λαχτάρα μου για τη Μαγκνταλένα έγινε και πάλι τόσο δυνατή όπως τότε που με είχε εγκαταλείψει. Χωρίς συγκεκριμένο σκοπό, κάθισα ένα βράδυ και έγραψα την πρώτη πρόταση του βιβλίου που είχα γράψει πριν δεκαέξι χρόνια και το οποίο, όπως είχε ισχυριστεί ο Κρις, δεν είχε υπάρξει ποτέ. Ο Κρις θα συναντούσε τη Λένα, θα την ερωτευόταν και θα αγαπιόντουσαν, αλλά δεν μπορούσε να μου πάρει τη Μαγκνταλένα και το βιβλίο μου».

Έχουμε να κάνουμε με μία πολύ καλογραμμένη, ευχάριστη, απολαυστική στην ανάγνωσή της νουβέλα, που επίτηδες συγχέει σε διάφορα σημεία το τότε και το τώρα, τον Κρίστοφ/Κρις και τη Μαγκνταλένα/Λένα, τη Στοκχόλμη και τη Βαρκελώνη, την πόλη και την επαρχία· για μια ιστορία γύρω από τις εκδοχές της πραγματικότητας που μπορούμε να ζήσουμε, για το πόσο είμαστε σε θέση να επηρεάσουμε τα πράγματα, για το πόσο είμαστε έρμαια αυτού του μεγάλου ποταμού που είναι η ζωή – και για τη σημασία της καταγραφής του εαυτού μας σε μια ευρεία ιστόρηση. Ο γερμανόφωνος Ελβετός Πέτερ Σταμ αφηγείται απλά, χωρίς εξάρσεις, έχοντας σχεδιάσει με πολύ μεγάλη μαεστρία τη διπλή ιστορία του με τους σωσίες, αυτούς τους Doppelgänger, που ανησυχούν και αγχώνονται, αγαπιούνται και χωρίζουν, τσακώνονται και συναντιούνται ξανά και ξανά, σχεδιάζουν και βλέπουν τα σχέδιά τους να ματαιώνονται αέναα, σε ένα γαϊτανάκι εκδοχών που ανοίγονται η μία μετά την άλλη μπροστά τους.

stammΈνα γλυκό, μελαγχολικό βιβλίο για τις πιθανότητες στη ζωή μας (γι’ αυτό το «What if…?»), που σε βάζει διαρκώς σε σκέψεις. Από τα κείμενα εκείνα που μένουν στο μυαλό σου για μέρες μετά από το τέλος της ανάγνωσης. Ωραία λογοτεχνία, λογοτεχνία αξιώσεων.

«Ήμασταν τρία χρόνια μαζί. Κάποια στιγμή άφησα το διαμέρισμά μου και πήγα να μείνω μαζί της. Στο μεταξύ, εκείνη έπαιζε σε έναν ανεξάρτητο θίασο κι εγώ έγραφα πλέον πολύ σπάνια για τη διαφημιστική εταιρεία. Αντ’ αυτού, ξεκίνησα να εργάζομαι για εφημερίδες και περιοδικά. Δεν είχα εγκαταλείψει ποτέ τελείως την επιθυμία να γράψω λογοτεχνία, ωστόσο δεν έκανα και πολλές προσπάθειες για να την πραγματοποιήσω. Το κείμενο για τη Μαγκνταλένα και τη ζωή μου δεν είχε οδηγήσει πουθενά. Κάποια στιγμή τής είχα μιλήσει γι’ αυτό, αλλά εκείνη ισχυρίστηκε ότι συμβαίνουν τόσο λίγα στη ζωή μας ώστε να προκύψει λογοτεχνία». 

Ναι, ο χρόνος δεν μπορεί να γυρίσει πίσω – αλλά μπορεί να γίνει λογοτεχνία.

Αφού πούμε ότι η μετάφραση της Μαριάννας Τσάτσου μάς άρεσε πολύ, να κλείσουμε αυτό το σημείωμα θυμίζοντας ότι η σειρά «Συγγραφείς απ’ όλο τον κόσμο» του Καστανιώτη τοποθετείται στην πρωτοπορία της ξένης λογοτεχνίας στην Ελλάδα, μία παράδοση που κρατά πολλά χρόνια τώρα. Και πάντα, σ’ αυτή τη δεύτερη εποχή της, σε υψηλότατο επίπεδο. Είναι καλό να επενδύουν οι αναγνώστες ένα κομμάτι από το μπάτζετ τους στη σειρά, διαβάσουν δεν διαβάσουν άμεσα τα βιβλία. Ειδικά δε επιλέγοντας τις πρώτες εκδόσεις, αυτές με το σκληρό εξώφυλλο. Το αξίζουν.

* Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, «Ένα παγωτό για τον Ισίδωρο» (εκδ. Κλειδάριθμος).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

Για την τριλογία «Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ [Hermann Broch] (μτφρ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Έρμα). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Χέρμαν Μπροχ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Εάν δεχτούμε ότι είμαστε περιφερόμενες σκιές ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Δόθηκαν τα βραβεία της Εταιρίας λογοτεχνών Θεσσαλονίκης για το 2022

Δόθηκαν τα βραβεία της Εταιρίας λογοτεχνών Θεσσαλονίκης για το 2022

Χθες, Τρίτη, 21 Μαρτίου 2023, Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης, η Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης απένειμε τα πρώτα λογοτεχνικά της βραβεία. Βραβεύτηκαν οι Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, Μεγάλο Βραβείο, Ευαγγελία Τάτση, βραβείο ποίησης, και Μαριάνθη Τεντζεράκη, βραβείο πεζογραφίας. Στην κεντρική εικόνα, η στιγμή της βρά...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

Ο παγκοσμίου φήμης επιστήμονας Γκάμπορ Μάτε έρχεται στην Ελλάδα

Ο παγκοσμίου φήμης επιστήμονας Γκάμπορ Μάτε έρχεται στην Ελλάδα

Ο Δρ. Γκάμπορ Μάτε θα έρθει στην Ελλάδα για ένα διήμερο εργαστήριο με θέμα «Ενδοσκόπηση μέσω Συμπόνοιας: Για την επούλωση του τραύματος και του στρες», στις 20 και 21 Ιουνίου 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Ο παγκοσμίου φήμης ο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

«Αγκούσα» της Μαντώς Μάκκα (προδημοσίευση)

«Αγκούσα» της Μαντώς Μάκκα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Μαντώς Μάκκα «Αγκούσα», που θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Οι φωνές» ...

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ