kordonia

Για το μυθιστόρημα του Domenico Starnone «Τα κορδόνια» (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Η Alba Rohrwacher και ο Luigi Lo Cascio στην ομότιτλη κινηματογραφική ταινία που βασίστηκε στο βιβλίο του Starnone, σε σκηνοθεσία του Daniele Luchetti. «Τα κορδόνια» ήταν η ταινία έναρξης του 77ου Φεστιβάλ Ταινιών της Βενετίας.

Της Μαρίας Μαυρικάκη

Τους κλυδωνισμούς μιας σχέσης μακράς συμβίωσης, σφραγισμένης πρόωρα με τα δεσμά του γάμου, περιγράφει ο Ντομένικο Σταρνόνε στο μυθιστόρημά του Τα Κορδόνια (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Πατάκη). Ένα νεαρό ζευγάρι από τη Νάπολη, ο Άλντο και η Βάντα στήνουν κάτω από τον επαναστατικό μανδύα των σίξτις μια συμβατική τετραμελή οικογένεια, την πορεία της οποίας παρακολουθούμε στο πέρασμα των χρόνων. Θέμα φαινομενικά οικείο, που χάρη στην πρωτότυπη δομή, τους αντιπερισπασμούς και τα συνεχή ρήγματα στην αφήγηση, καταφέρνει να εγείρει αγωνία και ερωτήματα μέχρι την τελευταία σελίδα.  

Το έργο χωρίζεται σε τρία βιβλία με το πρώτο να ξεκινά όταν, μετά από δώδεκα έτη γάμου, ο Άλντο ανακοινώνει στη Βάντα ότι ερωτεύτηκε μια άλλη γυναίκα. Πρόκειται για σπαράγματα από επιστολές-εκκλήσεις της πληγωμένης συζύγου γεμάτες με χαρακτηρισμούς, απειλές, προειδοποιήσεις και ισχυρή δόση απελπισίας. Μπορεί ένας άνδρας συγγραφέας να αποδώσει τόσο εύστοχα το μαρτύριο της ψυχής μιας παρατημένης γυναίκας; αναρωτιόμαστε, ενόσω η ηρωίδα επιμένει να πολεμά να μεταπείσει τον σύζυγο. «Είσαι μια πατρική φιγούρα εντελώς ψεύτικη», διατείνεται κάποτε εξοντωμένη και παύει να τον κυνηγά. Τότε ακριβώς ο απόμακρος Άλντο ζητά να ξανασυναντήσει τα παιδιά του, οπότε αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση έως την επιστροφή του στην οικογενειακή εστία.

Πολλές δεκαετίες αργότερα, γυρνώντας από σύντομες διακοπές το ζευγάρι βρίσκει το σπίτι παραβιασμένο και το εσωτερικό του σε πλήρη διάλυση. Ανάμεσα σε σωρούς θρυμματισμένων αντικειμένων ο Άλντο ξαναδιαβάζει τα γράμματα της Βάντας, ξετυλίγοντας τη σχέση τους αλλά και τη ζωή του προς τα πίσω, στο δεύτερο μακροσκελέστερο βιβλίο του μυθιστορήματος. Οι αναφορές του στην καθημερινότητα «που πνίγει την ευτυχία σε έναν γάμο», στην εγκατάλειψη των παιδιών του, στις βασανιστικές ενοχές του, στις συγκρούσεις τα χρόνια του χωρισμού αλλά και στη γαλήνη, την ολβιότητα, την ανυπέρβλητη ευεξία που άντλησε από τη σχέση του με τη νεαρή, όμορφη Λίντια, αποτυπώνουν με ακρίβεια τις ψυχικές διεργασίες ενός υποκειμένου που μάχεται τον διχασμό του. 

Στο τελευταίο βιβλίο τον λόγο παίρνει η Άννα, η μικρότερη –μεσήλικη πλέον– κόρη, η οποία διατρέχει το ίδιο οικογενειακό αφήγημα με διαφορετική ματιά, τη δική της και του αδερφού της Σάντρο. Έτσι μαθαίνουμε τι σήμαινε για τα παιδιά ο συναισθηματικός κατακλυσμός, η απόπειρα αυτοκτονίας της μητέρας και ο μαρασμός του πατέρα στη ζωή του, μετά την παρένθεση της εξωσυζυγικής σχέσης. Αριστοτεχνικό το σκιαγράφημα του περίπλοκου ψυχισμού της μάνας και της κόρης, το εύρημα με τα κορδόνια καθώς και η ευφυέστατη ανατροπή του τέλους.

«Τα μόνα κορδόνια που είχαν σημασία για τους γονείς μας ήταν τα σκοινιά που έδεναν ο ένας τον άλλον μια ζωή»

Οι άμεσοι διάλογοι είναι σπάνιοι αλλά ιδιαίτερα ευθύβολοι, σ' ένα κείμενο που σφύζει από τσουχτερή ειρωνεία, αυτοσαρκασμό και υποδόριο χιούμορ. Σε κάθε μονόλογο, το αντικείμενο της επιθυμίας καμουφλάρεται έξυπνα με ένα πλήθος συμβολισμών: ο διακοσμητικός κύβος που προστατεύει μυστικά, ο αγαπημένος γάτος που εξαφανίζεται, η σημειολογία του ονόματος του κατοικιδίου που αποτελεί αιτία πολέμου, η βέρα που βγαίνει και ξαναμπαίνει στον παράμεσο, οι τυπωμένες φωτογραφίες που δυναμιτίζουν φαντασιωσικές φοβίες. Ιδιαίτερα διασκεδαστική η σκηνή στο αστυνομικό τμήμα όπου οι ήρωες πάνε να καταγγείλουν τη διάρρηξη του σπιτιού.

starnone exΑπό τις πιο συγκινητικές διαστάσεις του ψυχοδράματος είναι οι συνδέσεις τωρινών συναισθημάτων με παλιότερες εμπειρίες, καθώς ο Άλντο αναζητεί να ξεκαθαρίσει μέσα του το κίνητρο των πράξεων που προκάλεσαν πόνο στην οικογένειά του. Οι συχνές προβολές στην παιδική του ηλικία ξαναστήνουν τον ήρωα απέναντι στη μάνα του, βάναυσα κακοποιημένη από τον πατέρα του, και ο ρόλος των γονιών στη δική του οικογένεια δείχνει να αναπαράγεται τηρουμένων των αναλογιών. Αυτή η συνεχής ανάδευση του ασυνειδήτου τον αναγκάζει να απολαμβάνει εις βάρος της επιθυμίας του και να ζει σε αδιέξοδο, αποποιούμενος την προδοσία και δηλώνοντας στα εβδομήντα τέσσερα του: «Τα χρόνια πέρασαν ομαλά, γίναμε μια οικογένεια αξιοσέβαστη, καλοστεκούμενη». Αντιθέτως, η Βάντα εισπράττει τα γεγονότα διαχρονικά με τον δικό της νευρωτικό τρόπο, ο οποίος ξαφνιάζει καθώς ακυρώνει ανελέητα κάθε βεβαιότητα. Η αλήθεια της συζύγου καταγράφεται σε ένα «απάνθρωπο λογύδριο», στο τέλος του δεύτερου βιβλίου και προτού ακουστεί η φωνή των παιδιών. Η προοπτική των ήρεμων γηρατειών για το ζευγάρι δείχνει να απομακρύνεται. 

Πολυγραφότατος και βραβευμένος, ο Σταρνόνε καταφέρνει μέσα από τετριμμένες σκηνές οικογενειακής κόντρας να σκάβει σε βάθος και να φωτίζει τα ερέβη της ανθρώπινης φύσης, χωρίς ποτέ να κουράζει τον αναγνώστη. Τα Κορδόνια είναι ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται απνευστί. Σημαντική η συμβολή του Σταύρου Παπασταύρου στην αβίαστη, ζωντανή απόδοση της ροής του κειμένου.

* Η ΜΑΡΙΑ ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ είναι συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο της, το μυθιστόρημα «Περαστικά» (εκδ. Αίολος).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μ...

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ