THE HUMAN COMEDY

Για το μυθιστόρημα του William Saroyan «Η ανθρώπινη κωμωδία» (μτφρ. Νίκος Μάντης, εκδ. Gutenberg). Φωτογραφία από την ομότιτλη κινηματογραφική ταινία, του 1943 σε σκηνοθεσία Clarence Brown. Ο William Saroyan αφού έγραψε το σενάριο της ταινίας, διαφώνησε με την παραγωγή και αποχώρησε. Μετέτρεψε το σενάριό του σε μυθιστόρημα και πρόλαβε να το εκδώσει λίγο πριν από την κυκλοφορία της ταινίας στις αίθουσες.

Της Διώνης Δημητριάδου

Ποιες διαστάσεις παίρνει ο πόλεμος στα μάτια ενός παιδιού; Πώς ένα αβέβαιο μέλλον βγάζει μέσα από τη διάχυτη σκληρότητα μια φωτεινή αχτίδα αθωότητας, ικανής να μετασχηματίσει το σκοτεινό και δυσοίωνο για τους ενήλικες τοπίο σε δυνάμει ελπιδοφόρο;

Ο Όμηρος και ο Οδυσσέας στην Ίθακα: ο συμβολισμός των ονομάτων

Ο Ουίλιαμ Σάρογιαν θέλησε να συμπεριλάβει τα παραπάνω ερωτήματα στο μυθιστόρημά του, εμβληματικό για την εποχή του και στα όρια πλέον του κλασικού σήμερα, κάτω από τον εύγλωττο, εύστοχο τίτλο Η ανθρώπινη κωμωδία. Η κωμωδία, με το περιεχόμενο που της έδωσε η αρχαιοελληνική σκέψη, αποτελεί τον εύσχημο τρόπο όχι τόσο για τη διακωμώδηση των ηθών, όπως εννοείται σήμερα, όσο για την προτροπή των πολιτών να σκεφθούν με ωριμότητα τα κακώς κείμενα του κοινωνικού και πολιτικού βίου, χρησιμοποιώντας την εναλλαγή του τραγικού και του κωμικού. Θα λέγαμε, επομένως, ότι εδώ με τη λογοτεχνική φόρμα της μεγάλης αφήγησης, ο Σάρογιαν χρησιμοποιώντας τον όρο κωμωδία αποσκοπεί σε μια διαφορετική θεώρηση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εν προκειμένω, μέσα από τη ζωή μια μικρής επαρχιακής πόλης των ΗΠΑ που συνεχίζει να ζει στον μικρόκοσμό της με φόβο και αγωνία για την τύχη των στρατευμένων παιδιών της αλλά και με την καθημερινότητα που της χαρίζει μια συχνά ασυννέφιαστη ανεμελιά – ο κόσμος εξακολουθεί να γυρίζει γύρω από τον εαυτό του, και αυτό τα εξηγεί όλα.

ο Οδυσσέας, στα τέσσερα μόλις χρόνια του έχει την ιδιαίτερη οπτική ενός αρχετυπικού Οδυσσέα που με κάθε τρόπο προσπαθεί να δει αισιόδοξα τη ζωή,

Ο συμβολισμός κυρίαρχος στη δομή της ιστορίας του Σάρογιαν, ξεκινώντας από την επιλογή των ονομάτων των ηρώων του. Ο Όμηρος Μακόλι, στα δεκατέσσερά του χρόνια, έχει τον ρόλο του αγγελιαφόρου, του κομιστή των τηλεγραφημάτων στην κωμόπολη Ίθακα της Καλιφόρνιας· συχνά, βέβαια, εν μέσω πολέμου, αυτά πιστοποιούν τη ματαίωση της επιστροφής στην πατρίδα για τους στρατευμένους που άφησαν την τελευταία τους πνοή στο πεδίο της μάχης. Ο νεαρός Όμηρος, οραματίζεται τη ζωή χωρίς το βάρος του θανάτου, μέσα από τη φαντασία του που πλησιάζει ακόμη περισσότερο τον συνώνυμό του ραψωδό, καθώς έχει τη δική του Ελένη να γεμίζει τα όνειρά του, χωρίς να έχει καμία σημασία η άυλη οπτασία της· άλλωστε και η Ωραία Ελένη του μύθου κατέληξε να σημαίνει τη ματαίωση του ονείρου. Ο μικρότερος αδελφός του, ο Οδυσσέας, στα τέσσερα μόλις χρόνια του έχει την ιδιαίτερη οπτική ενός αρχετυπικού Οδυσσέα που με κάθε τρόπο προσπαθεί να δει αισιόδοξα τη ζωή, παρά τις αντιξοότητες, τις οποίες φυσικά ο μικρός αδυνατεί να συλλάβει λόγω ηλικίας στις αληθινές τους διαστάσεις, οπότε αρκείται στη σημαντική καταγραφή τους.

Ο νεαρός Όμηρος, οραματίζεται τη ζωή χωρίς το βάρος του θανάτου, μέσα από τη φαντασία του που πλησιάζει ακόμη περισσότερο τον συνώνυμό του ραψωδό, καθώς έχει τη δική του Ελένη να γεμίζει τα όνειρά του, χωρίς να έχει καμία σημασία η άυλη οπτασία της· άλλωστε και η Ωραία Ελένη του μύθου κατέληξε να σημαίνει τη ματαίωση του ονείρου.

Ποιος όμως μπορεί με το χέρι στην καρδιά να παρακάμψει την αισιοδοξία ενός μικρού παιδιού που ό,τι δεν κατανοεί το φέρνει στα δικά του μέτρα για να το ζήσει; Ποιος θα του πει ότι ο χαιρετισμός ενός νέγρου μέσα από ένα βαγόνι τρένου δεν έχει τη δύναμη να τον κάνει να ονειρεύεται; Σε τελευταία ανάλυση, το τρένο μπορεί να σημαίνει φυγή και ξεριζωμό αλλά ταυτόχρονα δηλώνει και την είσοδο στον σταθμό, το νέο ξεκίνημα, το τέλος ενός ταξιδιού, το φθάσιμο στην «Ιθάκη». Ο νέγρος που αντιχαιρετά το μικρό αγόρι δηλώνει με την απλή αυτή κίνηση πού ακριβώς βρίσκεται η αληθινή πατρίδα όλων· εκεί που η ζωή θάλλει, μακριά από ό,τι την καταστρέφει. Έτσι, ο Νόστος, και το Νόστιμον Ήμαρ παίρνουν στην ιστορία του Σάρογιαν άλλες διαστάσεις, πιο κοντά στα μέτρα του μέσου ανθρώπου. Για άλλους σημαίνουν την επιστροφή στην πατρίδα, μακριά από τον καθημερινό κίνδυνο της μάχης, για άλλους (αυτούς που μένουν πίσω) μια νέα μέρα που ξημερώνει χωρίς τον φόβο της είδησης του θανάτου να στοιχειώνει την καθημερινότητά τους.

William Saroyan 728
O William Saroyan (1908-1981), παιδί Αρμένιων μεταναστών στην Αμερική, ήταν πολύ δημοφιλής μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και είχε τιμηθεί με το βραβείο Πούλιτζερ.
 

Το μυθιστόρημα του Σάρογιαν, κάτω από αυτό το πρίσμα, είναι σαφώς αντιπολεμικό, αλλά και υπό την ευρύτερη έννοια ελπιδοφόρο. Μέσα από τη σκληρότητα και τον παραλογισμό του πολέμου διαφαίνεται η ελπίδα ενός κόσμου που θα ανατείλει καταξιώνοντας τα μικρά και ασήμαντα πράγματα της καθημερινής ζωής, τους απλούς ανθρώπους του μόχθου, πέρα από άσκοπους ηρωισμούς και άδικες θυσίες· η ζωή αναδεικνύεται ως αυταξία πάνω από οποιαδήποτε πολιτική ρητορεία.

Ο ίδιος γράφοντας στον πατέρα του για την ιστορία του (που φυσικά ποτέ δεν θα τη διαβάσει) θα πει:

«[…] έγραψα όσο πιο απλά γινόταν, με εκείνο το μείγμα του σοβαρού και του ανάλαφρου […] Η ιστορία δεν είναι χορταστική, το γνωρίζω, αλλά και τι μ’ αυτό;»

Μικρές παράλληλες ή αλληλοσυμπληρούμενες ιστορίες διαδέχονται η μία την άλλη με ήρωες ανθρώπους της Ίθακα, δημιουργώντας έναν κλοιό γύρω από τους δύο κεντρικούς άξονες: την οπτική του Όμηρου και αυτήν του Οδυσσέα. Και οι ρόλοι μοιρασμένοι πάνω στους αρχετυπικούς χαρακτήρες: ο Οδυσσέας βλέπει, αποτυπώνει, καταγράφει στη συνείδησή του, ζει την περιπέτεια, ο Όμηρος εν είδει ραψωδού θα βάλει τις εικόνες σε λέξεις, θα μιλήσει, και στην περίπτωση του συγγραφέα/επινοητή της ιστορίας θα γράψει την Ανθρώπινη Κωμωδία, αναμειγνύοντας σκόπιμα το βαρύ σώμα του θανάτου και του φόβου με το ελαφρύ (όχι όμως απλοϊκό) του καθημερινού μόχθου για ζωή, κατορθώνοντας έτσι να ωθήσει λίγο πιο πέρα τη σκέψη, να εγείρει τον προβληματισμό, να δημιουργήσει, εν τέλει, μια κωμωδία με όλη τη σημασία του όρου, σύγχρονη της εποχής του αλλά και διαχρονική στο βαθύτερο νόημά της.

Άριστα επιμελημένη έκδοση στη σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg, σε προσεγμένη, καλή μετάφραση και εισαγωγικό σημείωμα του Νίκου Μάντη.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.


Saroyan exΗ ανθρώπινη κωμωδία
WILLIAM SAROYAN
Μτφρ. ΝΙΚΟΣ ΜΑΝΤΗΣ
GUTENBERG 2021
Σελ. 256, τιμή εκδότη €14,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ WILLIAM SAROYAN



Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Ο Οδυσσέας χαιρέτησε και τον νέγρο, και τότε έγινε κάτι θαυμαστό και απρόσμενο. Τούτος ο άντρας, μαύρος και ξέχωρος απ’ όλους τους άλλους, αντιχαιρέτησε τον Οδυσσέα, φωνάζοντας: “Πηγαίνω σπίτι μου, αγόρι, πηγαίνω πίσω εκεί που ανήκω!”
Έπειτα ο Οδυσσέας κοίταξε γύρω του. Και ήταν εκεί, ολόγυρά του, παράξενος και μοναχικός, ο κόσμος ολόκληρης της ζωής του. Ο αλλόκοτος, χορταριασμένος, σαραβαλιασμένος, υπέροχος, αναίσθητος κι ωστόσο όμορφος κόσμος. […] Σταμάτησε για να τα σκεφτεί όλα τούτα, χασομερώντας κοντά σε μια μουσμουλιά και κλοτσώντας τους κατακίτρινους, μυρωδάτους καρπούς της που είχαν πέσει στο έδαφος. Έπειτα από ένα λεπτό, χαμογέλασε με το χαμόγελο των Μακόλι – το ευγενικό, σοφό, κρυφό χαμόγελο που καλωσόριζε τα πάντα».

«Ο Σπάνγκλερ ήξερε ότι είχε αποτύχει, αλλά αποφάσισε να ξαναδοκιμάσει, να επιμείνει – με ψέματα, με αλήθειες, με οτιδήποτε. “Δεν θα προσπαθήσω να σε παρηγορήσω”, είπε. “Το ξέρω ότι δεν μπορώ. Τίποτα δεν μπορεί να σε παρηγορήσει. Προσπάθησε όμως να θυμάσαι ότι ένας καλός άνθρωπος δεν θα πεθάνει ποτέ. Θα ξαναδείς τον αδερφό σου – στο δρόμο, στο σπίτι, σε όλα τα μέρη της πόλης. Η μορφή ενός ανθρώπου μπορεί να χάνεται, αλλά το καλύτερο μέρος του μένει. Μένει για πάντα”. Το ήξερε ωστόσο ότι ήταν μάταιο, και ντρεπόταν».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μιλήσαμε με την κα Μαγδαληνή Ρεμούνδου, Κοσμήτορα της Σχολής Πολιτισμού, στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο, για τη Σχολή Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Κολλεγίου, που έχει ήδη ξεχωρίσει με τα ποιοτικά της προγράμματα σε τομείς όπως η σκηνοθεσία, η δημιουργική γραφή ή η δημοσιογραφία. 

Συνέντευξη στον ...

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Ο Χάλιντ Χαλίφα [Khaled Khalifa], ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της Συρίας, έφυγε από τη ζωή στις 30 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 59 ετών, από καρδιακή ανακοπή. Το βιβλίο του «Ο θάνατος είναι ζόρικη δουλειά» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Αγγελικής Σιγούρου.

...
Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Η χώρα μας θα πάρει μέρος σε τέσσερις Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου έως το τέλος του 2023. Στην αποστολή μετέχουν συγγραφείς, μεταφραστές, κριτικοί λογοτεχνίας, πανεπιστημιακοί, εκδότες, πολιτιστικοί οργανισμοί και φορείς.

Επιμέλεια: Book Press

Μαδρίτη, Φρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ