underwater museum turns ocean floor into art gallery and doubles as artificial ree fb

Για τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Ρίζου Ικετηρία (εκδ. Παπαδόπουλος).

Της Έλενας Μαρούτσου

Ο Παναγιώτης Ρίζος έδωσε το πρώτο στίγμα της γραφής του το 2014 με τις Τηγανητές Γοργόνες, μια συλλογή από σύντομα αφηγήματα με κυρίαρχα χαρακτηριστικά το χιούμορ, την παραδοξολογία, το λογοπαίγνιο, τη λοξή ματιά πάνω στην καθημερινότητα. Όπως είθισται μάλιστα στις πρώτες συγγραφικές απόπειρες πολλών από εμάς, η συλλογή εκείνη, παρότι ελπιδοφόρα και αρκετά απολαυστική, ήταν άνιση ως προς την λογοτεχνική αξία των μικροδιηγημάτων που την αποτελούσαν, αλλά και ανομοιογενής, καθώς συστέγαζε κείμενα από μια ευρεία θεματική και υφολογική γκάμα.

Τις παραπάνω αδυναμίες έρχεται τώρα να εξαλείψει το δεύτερο, ώριμο πλέον βιβλίο του, μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο Ικετηρία. Όπως στην αρχαιότητα το μαλλί του προβάτου περιτύλιγε ένα κλαδί ελιάς, ως σύμβολο επίκλησης βοήθειας από μέρους κυνηγημένων ανθρώπων που προσέτρεχαν σε μια ξένη χώρα για να βρουν σωτηρία, έτσι κι εδώ τα δώδεκα αφηγήματα περιτυλίγουν έναν βασικό θεματικό κορμό, αυτόν του προσφυγικού ζητήματος. Συγκεκριμένα, στο στόχαστρο της γραφής του Ρίζου βρίσκονται οι Σύροι πρόσφυγες που διακομίζονται από τα παράλια της Τουρκίας στα δικά μας εδάφη, τα οποία πολύ συχνά δεν κατορθώνουν να πατήσουν.

Η καυτή πατάτα του προσφυγικού ζητήματος

Στο στόχαστρο της γραφής του Ρίζου βρίσκονται οι Σύροι πρόσφυγες που διακομίζονται από τα παράλια της Τουρκίας στα δικά μας εδάφη, τα οποία πολύ συχνά δεν κατορθώνουν να πατήσουν.

Ομολογώ πως όταν συνειδητοποίησα το θέμα που πραγματευόταν το βιβλίο, ένιωσα αμήχανα – μια αμηχανία που προέρχεται από την συγγραφική μου ιδιότητα∙ ως συγγραφέας, δηλαδή, θα δίσταζα να αγγίξω ένα θέμα τόσο καυτό ως προς την κοινωνική του βαρύτητα αλλά και την επικαιρότητά του. Θα ένιωθα κοντολογίς σαν να έβαζα τα χέρια μου σε νερό που κοχλάζει για να πιάσω μια πατάτα. Κι ως γνωστόν, η συγκεκριμένη καυτή πατάτα, όχι μόνο μπορεί να σου τσουρουφλίσει τα δάχτυλα, αλλά ενδέχεται να κυλήσει στο βρώμικο πάτωμα του διδακτισμού, της καταγγελίας και της «εύκολης» κοινωνικής ευαισθητοποίησης. Σύντομα όμως κατάλαβα πως ο Ρίζος έχει καταφέρει να πιάσει αυτό το φλέγον και πολυδιάστατο ζήτημα φορώντας τα γάντια του μαύρου χιούμορ, και πρόκειται για γάντια εξαιρετικά προστατευτικά, τόσο για τον συγγραφέα όσο και για τον αναγνώστη.

Ο συγγραφέας της Ικετηρίας ανεβάζει στη σκηνή ένα πλήθος προσώπων άλλοτε βγαλμένων από τα συρτάρια της πραγματικότητας κι άλλοτε από το ντουλάπι της φαντασίας: πρόσφυγες, διακινητές προσφύγων, ψαράδες, παπάδες, αξιωματικούς φύλαξης των θαλάσσιων συνόρων, αλλά και Παναγίες που μεταμορφώνονται σε γοργόνες, ξυλουργούς που μετατρέπουν βάρκες σε πλωτά φέρετρα για αυτοσχέδιες κηδείες, ξεναγούς και επισκέπτες ενός πλωτού Μουσείου Προσφύγων, όπου τα εκθέματα είναι πνιγμένοι πρόσφυγες στο βυθό.

Από το ρεαλισμό στην υπέρβασή του

Ξεκινώντας τη συλλογή του από μια κατά βάσιν ρεαλιστική ιστορία ενός ζευγαριού στην Κρήτη, όπου η σύντομη φιλοξενία μιας οικογένειας Σύρων προσφύγων γίνεται ο μοχλός αποκάλυψης του συναισθηματικού χάσματος ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα και πυροδοτεί στο τέλος τον χωρισμό τους, ο Ρίζος σιγά σιγά τραβάει τις ιστορίες σε όλο και πιο υπερρεαλιστικά ύδατα, χρησιμοποιώντας στοιχεία δραματικής υπερβολής ώστε να ξεγυμνώσει την πραγματικότητα από κάθε συμβατικό ένδυμα και να αναδείξει την κρυμμένη φρίκη με τρόπο συμβολικό, αλλά άκρως αποτελεσματικό.

underwater museum turns ocean floor into art gallery and doubles as artificial ree2

Ο πόνος ως έκθεμα και ως θέαμα

Ο συγγραφέας αγγίζει με τον δικό του φαρσικό τρόπο, ένα ζήτημα που είναι εξαιρετικά λεπτό και ενδιαφέρον: την αναπόφευκτη σχεδόν μετατροπή ενός φλέγοντος κοινωνικού ζητήματος σε θέαμα.

Κατά τη γνώμη μου, οι ιστορίες που έχουν στηθεί ως ιλαροτραγωδία, ως γκροτέσκα φάρσα, είναι αυτές που παρουσιάζουν και μεγαλύτερο ενδιαφέρον: για παράδειγμα το διήγημα με τίτλο «Ταρίκ» όπου αφηγητής είναι ένα πτώμα-έκθεμα στο μουσείο Προσφύγων, καθώς και το τελευταίο, με τίτλο «Ουβερτούρα για ένα φινάλε», όπου παρακολουθούμε την βύθιση των φουσκωτών πλοιαρίων που μεταφέρουν πρόσφυγες ως σκηνικό δράμα ανεβασμένο προς τέρψιν μιας ελίτ θεατών, οι οποίοι το παρακολουθούν από την παραλία με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής.

Ο συγγραφέας αγγίζει με τον δικό του φαρσικό τρόπο ένα ζήτημα που είναι εξαιρετικά λεπτό και ενδιαφέρον: την αναπόφευκτη σχεδόν μετατροπή ενός φλέγοντος κοινωνικού ζητήματος σε θέαμα. Η επαφή του δυτικού ανθρώπου με τις σύγχρονές του τραγωδίες διαμεσολαβείται τις περισσότερες φορές από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αλλά και αυτά της κοινωνικής δικτύωσης, ώστε εν τέλει ο πόνος να γίνεται είδηση και η είδηση εικόνα, ένας ακόμα τρόπος δηλαδή να τρέφεται ο θεατής με συγκίνηση εκ του ασφαλούς.

Κλείνοντας το βιβλίο ένιωσα πως ο συγγραφέας είχε φέρει εις πέρας μια δύσκολη αποστολή: να διαπλεύσει πάνω στο φουσκωτό μαύρο πλοιάριο του χιούμορ τα τρικυμισμένα νερά ενός ευαίσθητου θέματος πετυχαίνοντας να μας κάνει συνοδοιπόρους σε αυτό το ταξίδι, δείχνοντας, νιώθοντας, σχολιάζοντας, ταρακουνώντας μας, χωρίς όμως να βυθιστούμε αύτανδροι στον πόνο και την ενοχή.

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

** Οι εικόνες είναι από το Υποθαλάσσιο Μουσείο της Ισπανίας, στο νησί Λανθαρότε. 


Απόσπασμα από το διήγημα «Οβερτούρα για ένα φινάλε»

Οι βάρκες πάλευαν στο ρυθμό και στα κύματα. Σε κάθε μουσικό κύμα, σε κάθε μουσικό μοτίβο της ουβερτούρας, χανόταν κι από μία μέσα στα βαθιά μανιασμένα νερά. «Α!» έκαναν οι θεατές απέναντι, που κάθονταν στις πολυθρόνες τους πίνοντας ζεστή σοκολάτα και παρακολουθώντας από τις τεράστιες οθόνες ή με τα κυάλια τους, που βλέπαν στο σκοτάδι. «Α!» κάθε φορά που τα κύματα καταβρόχθιζαν κι άλλη μια βάρκα. Δεκαπέντε «Α!», όσα και οι βάρκες. Η παράσταση ήταν πριβέ και δεν υπήρχε διάδραση. Εκείνη τη νύχτα δεν υπήρχαν ούτε ναυαγοσώστες, ούτε σκάφη της ΥΠΑΤΗΣ ή του Λιμενικού. Διότι η παράσταση ήταν πριβέ. Κι η θάλασσα πριβέ. Και ο θάνατος πριβέ.


altΙκετηρία
Παναγιώτης Ρίζος
Παπαδόπουλος 2016
Σελ. 96, τιμή εκδότη €10,99

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΡΙΖΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 10ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει ο συγγραφέας και πανεπιστημιακός Παναγής Παναγιωτόπουλος. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά, την Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου, στις 7μμ.

Επιμέλεια: Book Press

Βίος ...

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

Για το βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ [Michel Houellebecq] «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Προβοκάτορας, φίλεχθρος, άνθρωπος που ζει από τις αντιπαραθέσεις και...

«Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα» του Εμμανουήλ Ροΐδη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη, στο Θέατρο Σταθμός

«Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα» του Εμμανουήλ Ροΐδη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη, στο Θέατρο Σταθμός

Το έργο «Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα», βασισμένο στη νουβέλα του Εμμανουήλ Ροΐδη, ανεβαίνει στο Θέατρο Σταθμός σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη, από 4 Οκτωβρίου έως 29 Νοεμβρίου.

Επιμέλεια: Book Press

Μετά από δύο επι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ