Η μυστική ζωή των συγγραφέων, του Γκιγιόμ Μισό

Για φανταστείτε την έκπληξη: να εμφανιζόταν μπροστά σας (σάρκινος κι όχι ως φαντασίωση ή ως ολόγραμμα) ο «πολύς» Τόμας Πίντσον. Ακριβώς, τούτος ο ακριβοθώρητος συγγραφέας για τον οποίο γνωρίζουμε ελάχιστα (ας όψονται μια-δύο εφηβικές φωτογραφίες του που κυκλοφορούν από χρόνια κι έτσι ξέρουμε πως έχει πρόσωπο) και έχουν υπονοηθεί για χάρη του ακόμη περισσότερα. Αλήθεια; Πώς θα αντιδρούσατε; Με σύνεση; Δύσκολο. Με περισσή αμφιβολία; Πολύ πιθανό. Μήπως με υπέρμετρη ζέση να του γίνετε «τσιμπούρι»; Το πιο πιθανό. Κύριος οίδε έως πού μπορούν να φτάσουν οι aficionados των συγγραφέων. Ιδιαιτέρως των «κρυφών».

Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να συμβεί αν η Έλενα Φερράντε έβγαζε τη μάσκα της κι εμφάνιζε το πρόσωπό της ή αν, όσο ζούσε, ο Σάλιντζερ αποφάσιζε να αποχωριστεί τη μονιά του και να κάνει μια –έστω– δημόσια εμφάνιση. Εκτός από ουρανό, που έλεγε και ο Μίλτος Σαχτούρης, διψάμε και για την ιδιωτική ζωή των δημιουργών. Δεν είναι της παρούσης γιατί συμβαίνει, αλλά η ανθρώπινη περιέργεια επιδιώκει με τρόπο έμμονο να φέρει στο φως όλα τα μυστήρια αυτού του κόσμου. Συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που άπτονται της ιδιωτικής σφαίρας ενός εκάστου.

Εκτός από ουρανό, που έλεγε και ο Μίλτος Σαχτούρης, διψάμε και για την ιδιωτική ζωή των δημιουργών.

Είναι προφανές πως το παιδί-Μίδας των γαλλικών γραμμάτων, ο Γκιγιόμ Μισό (Guillaume Musso), θέλησε να παίξει μ’ αυτόν τον περίεργο αναχωρητισμό που καταλαμβάνει κάποιους συγγραφείς και αποχωρούν από τη δημόσια σφαίρα ρίχνοντας επιδεικτικά την αυλαία της φυσικής τους παρουσίας στα κοινά. Το αποτέλεσμα είναι το νέο του μυθιστόρημα Η μυστική ζωή των συγγραφέων (μτφρ. Εύη Γεροκώστα, εκδ. Διόπτρα). 

Πάνω από 1 εκ. αντίτυπα για αυτό το θρίλερ σε ένα επινοημένο νησί της Μεσογείου 

Να το ονομάσουμε εξαρχής θρίλερ; Να του προσδώσουμε μια εσάνς μυστηρίου; Ο εκδοτικός οίκος του ως τέτοιο το περιέφερε στα γαλλικά βουλεβαρτα προσδοκώντας πως κι αυτό, όπως και τα προηγούμενα βιβλία του Μισό, θα περιέλθει στην κατοχή εκατομμυρίων αναγνωστών. Όπερ και εγένετο. 

Ήδη το βιβλίο είναι Νο1 μπεστ σέλερ στη Γαλλία έχοντας πουλήσει πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Το σίγουρο είναι ότι ο Μισό δεν πρόκειται να ανοίξει καμία κρυφή πόρτα με σκοπό να κρυφτεί σε κάποιο απομακρυσμένο νησί της Μεσογείου. Δύστηνη μοίρα που επιφυλάσσει στον πρωταγωνιστή του έργου του, τον συγγραφέα Νάταν Φολ. Ο εν λόγω, έχοντας εκδώσει τρία μυθιστορήματα που έγιναν ανάρπαστα αποφάσισε το 1999 να υποστείλει τη σημαία της δημιουργίας, να πει ένα μεγάλο adieu και να αποσυρθεί στο παρθένο νησί Μπομόν της Μεσογείου (μην το ψάξετε στον χάρτη, δεν θα το βρείτε). 

Τι δραματικό συνέβη στη ζωή του και πήρε μια τόσο ακραία απόφαση; Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα κοινότατο «συγγραφικό μπλοκάρισμα», αλλά για μια εμπρόθετη κίνηση αποχρωματισμού του λογοτεχνικού του βίου. Χρειάστηκε να περάσουν 19 χρόνια, συγκεκριμένα το φθινόπωρο του 2018, οπότε και όλα τα μυστικά βγήκαν στο φως. Σ’ αυτό συνετέλεσε μια σωρεία περίεργων έως και σκηνοθετημένων γεγονότων που το ένα οδήγησε στο άλλο κι όλα μαζί ξέμπλεξαν το κουβάρι των κρυφών πραγμάτων που κατακρατούσε για χρόνια μέσα του ο Φολ. 

Πρώτα εμφανίζεται στο νησί ο νεαρός συγγραφέας (δίχως βιβλίο ακόμη στα χέρια του, αλλά με πάμπολλες απορρίψεις στο ενεργητικό του), Ραφαέλ Μπατάιγ. Δίχως ελπίδα για κάτι καλύτερο πιάνει δουλειά στο παρηκμασμένο βιβλιοπωλείο του νησιού, οπότε και μαθαίνει ότι ο αγαπημένος του Φολ βρίσκεται, πλέον, πολύ κοντά του, αλλά πάντα ακριβοθώρητος. Ζει σαν ερημίτης και δεν δέχεται επισκέψεις. Και όταν συμβαίνει κάποιος να τον πλησιάσει έχει κακά ξεμπερδέματα. Κάτι που θα το διαπιστώσει προσωπικώς και ο Μπατάιγ όταν θα πάει στο σπίτι του (το τσιμπούρι που λέγαμε στην αρχή). 

Ταυτοχρόνως, στο νησί εμφανίζεται μια νεαρή Ελβετίδα δημοσιογράφος, η Ματίλντ Μονέ, που κι αυτή με τη σειρά της θα προσεγγίσει τον Φολ, αλλά για εντελώς άλλους λόγους. Τρίτη και καθοριστική εμφάνιση: το πτώμα μιας γυναίκας που κείτεται στην παραλία του νησιού. Από εκείνη τη στιγμή το ήσυχο Μπομόν μπαίνει στο στόχαστρο του Τύπου, περικυκλώνεται από αστυνομικούς και άπαντες ζουν με την αγωνία της σύλληψης του δολοφόνου. Από αυτό το σημείο αρχίζει το παιχνίδι της γάτας και του ποντικιού ανάμεσα στον Φολ και τη Μονέ, ενώ στη μέση μπαίνει και ο Μπατάιγ με σκοπό να βοηθήσει τον Φολ.

Ο αθεόφοβος Μισό, κάπου μετά τα μέσα του βιβλίου «σκοτώνει» τον αφηγητή Μπατάιγ, εκεί που περιμέναμε πως θα παίξει ρόλο στην ιστορία, και αλλάζει εντελώς το σκηνικό. Δεν θα είναι η μόνη φορά που θα το κάνει μέσα στην ιστορία. 

Φευ, ο αθεόφοβος Μισό, κάπου μετά τα μέσα του βιβλίου «σκοτώνει» τον αφηγητή Μπατάιγ, εκεί που περιμέναμε πως θα παίξει ρόλο στην ιστορία, και αλλάζει εντελώς το σκηνικό. Δεν θα είναι η μόνη φορά που θα το κάνει μέσα στην ιστορία. Γενικώς, φαίνεται πως πρέπει να το διασκέδασε πολύ αλλάζοντας συνεχώς τους κώδικες της πλοκής με συνεχείς ανατροπές. 

Φτιάχνοντας έναν ήρωα κράμα Σάλιντζερ, Κούντερα και Ροθ

Το αληθινό τσαλαβουτάει στα ίδια νερά με την επινόηση. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μισό αφιερώνει το βιβλίο στον επινοημένο Νατάν. Μήπως δεν είναι, τελικά, επινοημένος; Ο Γάλλος συγγραφέας φτιάχνει μια λογοτεχνική φάρσα με κάλυμμα μυστηρίου και θρίλερ. Σηκώνει κάτοπτρα που το ένα ρίχνει την αντανάκλασή του στο άλλο δίχως στο τέλος ο αναγνώστης να γνωρίζει τι είναι μέρος της μυθοπλασίας και τι κομμάτι της πραγματικότητας. 

Ο φόνος αυτής της γυναίκας δεν είναι ο μοναδικός, έχουν συμβεί κι άλλοι στο παρελθόν και όλοι τους έχουν μια αιτία που μας πηγαίνει πίσω στον πόλεμο που διεξήχθη στα Βαλκάνια. Πρωταγωνιστές σ’ αυτή την αλληλουχία φόνων και της αποκάλυψής τους είναι μέλη της οικογένειας της Μονέ (όχι άλλα spoiler), ο Φολ, ένας έρωτας που διακόπηκε βιαίως, ένα παράνομο ζευγάρι και μια φωτογραφική μηχανή που κρύβει κάποιες φωτογραφίες που θα αποκαλύψουν πολλά και αλλάζει συνεχώς χέρια. Ναι, τελικά η απομάκρυνση του Φολ από τον κόσμο της λογοτεχνίας δεν έγινε επί ματαίω. 

«Όλοι έχουν τρεις ζωές: μια δημόσια, μια ιδιωτική και μια μυστική»

Ο Γκιγιόμ Μισό γεννήθηκε το 1974 στην Αντίμπ και θεωρείται ένας από τους πιο ευπώλητους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας των τελευταίων χρόνων. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 42 γλώσσες και μεταφερθεί στον κινηματογράφο.

Είναι, λοιπόν, θρίλερ αυτό που φτιάχνει ο Μισό; Όποιος έχει εθιστεί στα nordic novels και τα αιματοβαμμένα κατάστιχα των serial killers που κυκλοφορούν κατά δεκάδες στη λογοτεχνική αγορά, τούτο το μυθιστόρημα δεν πρόκειται να του προκαλέσει εσωτερικούς τριγμούς ανησυχίας. Μάλλον, όμως, ούτε και ο Μισό ήθελε να φτιάξει κάτι τέτοιο. Στην περίπτωσή του αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο είναι η ίντριγκα, ο γρίφος και το λογοτεχνικό παιχνίδι.

Ο Φολ, ας πούμε, είναι ένα κράμα Σάλιντζερ, Κούντερα και Ροθ. Ο νεαρός Μπατάιγ είναι ένας… Μπατάιγ. Οι λογοτεχνικές αναφορές μέσα στο βιβλίο είναι πολλές. Καταστατική σκέψη του συγγραφέα είναι η ρήση του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές: «Όλοι έχουν τρεις ζωές: μια δημόσια, μια ιδιωτική και μια μυστική». Το βιβλίο φαίνεται στην αρχή πως γράφεται από τον Μπατάιγ, στη συνέχεια αναλαμβάνει ο Φολ, στο τέλος κάνει cameo εμφάνιση ο μυθιστορηματικός Μισό για να ολοκληρωθεί το όλον με τις εξηγήσεις του πραγματικού Μισό. Ω ναι, ο μεταμοντερνισμός ζει στην καρδιά του Γάλλου συγγραφέα. 

Η βιβλιοφιλική διάσταση του βιβλίου είναι πρόδηλη, όπως και το διαρκές ερώτημα για το πώς γράφεται ένα βιβλίο, αν ο συγγραφέας απαντάει κάποια στιγμή στο δίλημμα «ποιότητα ή εμπορικότητα» και αν υπάρχει διαλεκτική σχέση μεταξύ ζωής και μυθοπλασίας. 

«Ο Μισό έχει παρόμοια φήμη στη Γαλλία με τον ποδοσφαιριστή Κιλάν Μπαπέ»

Πάρα πολλά θέματα για ένα βιβλίο που φιλοδοξεί να είναι page-turner κι όχι να κάνει ακαδημαϊκή ανάλυση για το λογοτεχνικό πράττειν. Άλλωστε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, κι ο Μισό ευπώλητος είναι, στην εμπορική πλευρά της λογοτεχνίας είναι ταγμένος. Τον ενδιαφέρει περισσότερο η τέρψη και λιγότερο η βαθιά ανατομία μέσω της γλώσσας για τη διαμόρφωση μιας άλλης λογοτεχνίας. Στηρίζεται αρκετά στον υψηλό βαθμό επινοητικότητάς του, δίχως αυτό να είναι απαραίτητα μεμπτό. Το σίγουρο είναι ότι τα βιβλία του κάνουν πάταγο. Είναι εύγλωττο αυτό που είπε πρόσφατα ο Μπερνάρ Πιβό: «Ο Μισό έχει παρόμοια φήμη στη Γαλλία με τον ποδοσφαιριστή Κιλάν Μπαπέ». Σοφόν το σαφές. 

Η μετάφραση της Εύης Γεροκώστα λειτουργεί θετικά στην ανάγνωση. Το κείμενο δεν είναι δύσκαμπτο, δεν κρύβει υψηλούς βαθμούς δυσκολίας, εντούτοις δεν παύει να έχει έναν υποβλητικό ρυθμό που πρέπει ο μεταφραστής να τον ακολουθήσει. 

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).

Απόσπασμα από το βιβλίο

Όταν η Ματίλντ έφτασε στο σπίτι του Φολ, κρατούσε το κυνηγετικό όπλο. Τα μαλλιά της ήταν βρεγμένα και το πρόσωπό της, χωρίς ίχνος μακιγιάζ, φανέρωνε πως δεν είχε κοιμηθεί λεπτό. Αυτή τη φορά δεν φορούσε εμπριμέ φόρεμα, αλλά ένα ξεφτισμένο τζιν κι ένα καπιτονέ παρκά με κουκούλα.
«Το παιχνίδι τελείωσε, Νατάν!» είπε εισβάλλοντας στο σαλόνι.
Ο Φολ καθόταν στο τραπέζι μπροστά στον φορητό υπολογιστή του Γκρεγκουάρ Οντιμπέρ.
«Ίσως, όμως δεν θα είσαι η μόνη που βάζει κανόνες», απάντησε ήρεμα.
«Εγώ όμως κάρφωσα στο δέντρο το πτώμα της Σαπουί».
«Με ποιο σκεπτικό;»
«Αυτή η ιερόσυλη σκηνοθεσία ήταν απαραίτητη για να υποχρεώσω τις Αρχές να επιβάλλουν αποκλεισμό στο νησί και να σ’ εμποδίσουν να φύγεις».
«Ανώφελο. Γιατί να φύγω;»
«Για να μην σε σκοτώσω. Και για να μην μάθουν όλοι τα μυστικά σου».
«Όσο για τα μυστικά, κι εσύ τα έχεις πάει μια χαρά».