moiroloi kentriki

Για το μυθιστόρημα της Karen Köhler «Μοιρολόι» (μτφρ. Αλεξάνδρα Παύλου, εκδ. Ψυχογιός).

Της Χριστίνας Μουκούλη

Η Κάρεν Κέλερ (Karen Köhler) ζει στο Αμβούργο. Έχει σπουδάσει θέατρο και γράφει θεατρικά έργα, σενάρια και μυθιστορήματα. Για τη συγγραφή του βιβλίου η Κέλερ ταξίδεψε στην Ελλάδα –η χώρα μας αποτελεί ούτως ή άλλως αγαπημένο της προορισμό–, μίλησε με ανθρώπους ακριτικών νησιών, πήρε συνεντεύξεις ζητώντας από εκείνους να ανασύρουν από τη μνήμη τους εικόνες του παρελθόντος, έκανε μια πολύ συστηματική οργάνωση των πληροφοριών που συνέλεξε και έπλεξε ένα παραμύθι με έναν δικό της, ξεχωριστό τρόπο. Ίσως σε κάποιους φανεί αναχρονιστικό, έρχεται όμως να μας θυμίσει ότι δεν είναι παντού δεδομένα τα πράγματα που εμείς θεωρούμε ως τέτοια.

Ένα φανταστικό σκηνικό

Το Όμορφο Χωριό, όπου εκτυλίσσεται η ιστορία, τοποθετείται σε ένα μικρό νησί, σε ένα απροσδιόριστο σημείο της ελληνικής επικράτειας. Μια κλειστή κοινωνία που, υποτίθεται για την ασφάλεια των πολιτών της, ζει αποκομμένη από τον υπόλοιπο κόσμο. Διοικείται από δεκατρείς άνδρες, τους Πρεσβύτερους. Εκείνοι αποφασίζουν για τα εμπορεύματα που θα μπουν στο χωριό, για τους γάμους που θα γίνουν, για το πώς θα μοιραστούν τα αγαθά της γης. Οι άνδρες του χωριού μαθαίνουν να γράφουν και να διαβάζουν, έχουν τον πρώτο ρόλο σε κάθε σπίτι και περνούν τις ελεύθερες ώρες τους στο καφενείο. Οι γυναίκες μαθαίνουν να υπακούν, να κάνουν όλες τις δουλειές στο σπίτι και στα χωράφια και το μόνο που επιτρέπεται να διαβάζουν είναι το φλιτζάνι. Δεν έχουν άποψη για τίποτα και υφίστανται αδιαμαρτύρητα τη βία και την κακοποίηση.

Οι άνδρες του χωριού μαθαίνουν να γράφουν και να διαβάζουν, έχουν τον πρώτο ρόλο σε κάθε σπίτι και περνούν τις ελεύθερες ώρες τους στο καφενείο. Οι γυναίκες μαθαίνουν να υπακούν, να κάνουν όλες τις δουλειές στο σπίτι και στα χωράφια και το μόνο που επιτρέπεται να διαβάζουν είναι το φλιτζάνι. Δεν έχουν άποψη για τίποτα και υφίστανται αδιαμαρτύρητα τη βία και την κακοποίηση.

Οι δεκατρείς Πρεσβύτεροι και το ιερό βιβλίο του χωριού, η Κοραβέλ, καθορίζουν τους νόμους της μικρής κοινωνίας. Οι παραβάτες τιμωρούνται με δέσιμο στον ξύλινο πάσσαλο στη μέση της πλατείας. Το χωριό έχει έναν δικό του τρόπο να μετρά τον χρόνο, να ανταλλάσσει προϊόντα, έχει δικούς του θεούς, δικές του λατρευτικές τελετές με συγκεκριμένο τελετουργικό. Δεν υπάρχει καμία επαφή με τον έξω κόσμο, καμία ενημέρωση για το τι συμβαίνει σε αυτόν. Κανείς δεν μπορεί να φύγει από το χωριό, κανείς δεν επιτρέπεται να πάει κοντά στη θάλασσα, απαγορεύεται ακόμα και το κολύμπι.

moiroloi 2

Η παρείσακτη

Όσο δύσκολο είναι να φύγει κάποιος από εκεί, άλλο τόσο είναι και το να έρθει κάποιος από αλλού. Η κοινωνία του χωριού δεν δέχεται ξένους και είναι έτοιμη να αφήσει να πεθάνει το νεογέννητο κορίτσι που ο ιερέας του χωριού βρίσκει σε ένα χαρτόκουτο ένα χειμωνιάτικο βράδυ. Αυτό το ξένο μέλος θεωρείται ότι έχει μαγικές ικανότητες και ότι προκαλεί την οργή των θεών προς τους ανθρώπους. Όμως, ο ιερέας που το βρήκε, αποφασίζει να το μεγαλώσει και να του προσφέρει την αγάπη και τις γνώσεις του, κόντρα στο μίσος των υπολοίπων. Το μόνο που δεν μπορεί να του δώσει είναι ένα όνομα, καθώς δεν ανήκει στο χωριό και δεν μπορεί να γραφτεί στους καταλόγους του. Κι ενώ «ο κόσμος είναι τόσο γεμάτος από πράγματα που έχουν όνομα», εκείνη για όλους είναι το Κορίτσι. Η νεαρή κοπέλα μεγαλώνει και δεν γίνεται ποτέ αποδεκτή από την τοπική κοινωνία παρά τις προσπάθειές της. Το μόνο που εισπράττει είναι χλευασμό, κακοποίηση, βία και εξευτελισμό.

Αυτό, βέβαια, δεν την εμποδίζει να θαυμάζει τη φύση και να απολαμβάνει τα δώρα της, να αναρωτιέται για ό,τι συμβαίνει γύρω της και να ψάχνει απαντήσεις στους προβληματισμούς της, να αμφισβητεί τους άδικους νόμους και να καταβάλλει κάθε προσπάθεια να διαρρήξει το ασφυκτικό περιβάλλον στο οποίο ζει και ταυτόχρονα να αφυπνίσει τις υπόλοιπες γυναίκες ώστε, όλες μαζί, να διεκδικήσουν κάποια στοιχειώδη δικαιώματα.

«Τι θα συμβεί στην πλάση άμα πάψω να είμαι μάρτυρας της ύπαρξής της; Είναι η πλάση υπαρκτή ακόμα κι όταν εγώ δεν την βιώνω; Ίσως τίποτα δεν υπάρχει πραγματικά, ίσως είμαστε όλοι μόνο μια ιδέα, μια σπίθα, μια στιγμή, ένα παιχνίδι, ένα όνειρο των θεών. Υπάρχουν οι θεοί;»

Η δυσχερής θέση της γυναίκας

Στο φανταστικό αυτό χωριό της ιστορίας μας, ο διαχωρισμός των ανθρώπων με βάση το φύλο τους είναι εξωφρενικά έντονος. Οι γυναίκες δεν έχουν δικαίωμα ψήφου, δεν έχουν δικαίωμα επιλογής συντρόφου, δεν έχουν δικαίωμα να φορούν παντελόνια, δεν έχουν δικαίωμα να φέρνουν αντίρρηση στους άνδρες, γενικά δεν έχουν κανένα δικαίωμα παρά μόνο υποχρεώσεις.

Η νεαρή κοπέλα μεγαλώνει και δεν γίνεται ποτέ αποδεκτή από την τοπική κοινωνία παρά τις προσπάθειές της. Το μόνο που εισπράττει είναι χλευασμό, κακοποίηση, βία και εξευτελισμό.

Βέβαια, για το θέμα της άνισης μεταχείρισης των γυναικών και της κακοποίησής τους από τους άνδρες, έχουν ήδη γραφτεί πολλά. Παρά ταύτα, ακόμα δεν έχει εξομαλυνθεί η κατάσταση σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Η ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου όμως δεν προτείνεται μόνο γι’ αυτό αλλά και για τον γοητευτικό τρόπο γραφής, για τις ζωντανές εικόνες, για τις γεύσεις και τις μυρωδιές που αποπνέουν οι σελίδες του, για την ιδιαίτερη προσέγγιση του θέματος, για τον παλμό και τη ζωντάνια του κειμένου.

Koehler Rothe
Η Κάρεν Κέλερ σπούδασε θέατρο και εργάστηκε στον χώρο αυτό δώδεκα χρόνια. Σήμερα ζει στο Αμβούργο και γράφει θεατρικά έργα, σενάρια και μυθιστορήματα. Το 2017 έλαβε την υποτροφία Grenzgänger από το Ίδρυμα Robert Bosch και το 2018 κέρδισε την υποτροφία εργασίας του German Literature Fund για το Μοιρολόι, το οποίο βρέθηκε στη
μακρά λίστα των υποψηφιοτήτων για το German Book Prize 2019.

 

Το μοιρολόι σαν επιστέγασμα μιας ολοκληρωμένης ζωής

Όταν ένα μέλος του χωριού πεθαίνει, πριν να οδηγηθεί στην καύση, μια ομάδα γυναικών συνθέτει το μοιρολόι του. Ένα είδος τραγουδιού στο οποίο εξυμνούνται οι χάρες και τα προτερήματα του θανόντος και εξαίρονται τα επιτεύγματά του. Είναι η ιστορία της ζωής του, η απόδειξη της παρουσίας του στη γη. Αυτή την τιμή όμως την απολαμβάνουν μόνο τα μέλη της κοινότητας. Γι’ αυτό και η ηρωίδα που δεν έχει όνομα τραγουδάει μόνη το μοιρολόι της.

Τραγουδάει για τη ζωή της, για τον αγώνα της να επιβιώσει σε μια σκληρή και απάνθρωπη κοινωνία, θρηνεί για τις χαμένες ευκαιρίες και τον χαμένο χρόνο, αμφισβητεί τους άδικους θείους και ανθρώπινους νόμους, υμνεί τη φύση και τη ζωή, επιβεβαιώνει τη θέληση να αγωνιστεί για το δικαίωμα στη γνώση, για την αγάπη και την ελευθερία, για ίσες ευκαιρίες, για την κατάργηση των έμφυλων διακρίσεων.

«Θέλω να καπνίζω κι εγώ στριφτά τσιγάρα, να φοράω παντελόνια και να πίνω κρασί για πρωινό άμα έχω όρεξη και να διαβάζω βιβλία για το κινούν ακίνητο… Γιατί είναι έτσι οι νόμοι μας; Γιατί ο Γιάννης απαγορεύεται να τραγουδάει; Γιατί ο Κρίστοφ απαγορεύεται να μαγειρεύει; Γιατί οι γυναίκες απαγορεύεται να ψηφίζουν; Γιατί πρέπει να στειρώνονται μετά το τρίτο παιδί; Γιατί απαγορεύεται να διαβάζω και να γράφω; Να έχω όνομα; Γιατί όλα χωρίζονται σε ένα άντρας-γυναίκα, είτε το ένα είτε το άλλο; Θέλω να είμαι απλώς άνθρωπος».

Ολόκληρο το βιβλίο έχει γραφτεί με τη μορφή τραγουδιού. Δεν έχει κεφάλαια αλλά στροφές. Το μεγαλύτερο μέρος της αφήγησης γίνεται από το στόμα της νεαρής κοπέλας που δεν έχει όνομα. Κι όταν το αγόρι που ερωτεύεται της δίνει όνομα, αγάπη και υπόσταση, η αφήγηση γίνεται τριτοπρόσωπη και κάπως αποστασιοποιείται. Η γλώσσα του κειμένου απλή, παιδική, οι λέξεις καθημερινές και συνηθισμένες, κάποιες επινοημένες από την ηρωίδα, το ύφος κάθε άλλο παρά εξεζητημένο. Είναι όμως τέτοιος ο τρόπος της αφήγησης, ο συνδυασμός και η χρήση των λέξεων, που μαγεύει και καθηλώνει τον αναγνώστη. Καταφέρνει να του μεταδώσει το ξάφνιασμα κάθε παιδικής ανακάλυψης, τη λαχτάρα για εξερεύνηση του εαυτού και του κόσμου, την αγνότητα και την αφέλεια της παιδικής ψυχής συνδυασμένη με τη δύναμη της θέλησης, την επιμονή και το πείσμα για την διεκδίκηση ταυτότητας και μιας θέσης στο κοινωνικό σύνολο, την αγάπη για τη φύση και τα πλάσματά της, καθώς «την αγάπη δεν την ενδιαφέρει αν είσαι κότα, γάτα ή άνθρωπος». Η πολύ καλή μετάφραση της Αλεξάνδρας Παύλου διατηρεί μέχρι το τέλος τη φρεσκάδα και τη δύναμη του κειμένου.

* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.


kohler covΜοιρολόι
KAREN KÖHLER
Μτφρ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΥΛΟΥ
ΨΥΧΟΓΙΟΣ 2020
Σελ. 512, τιμή εκδότη €17,70

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

Για το εκτενές διήγημα του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (Walter de la Mare) «Η θεία του Σίτον» (μτφρ. Ευαγγελία Κουλιζάκη, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Από την ταινία «The witch in the window» (2018).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ