Υπάρχουν γεγονότα που είναι ικανά να σταματήσουν τη μνήμη; Γεγονότα στα οποία νιώθουμε συνυπεύθυνοι, αν και η πάσης φύσεως συμμετοχή μας είναι ανύπαρκτη; Που σημαδεύουν με ανεξίτηλα σημάδια τη ζωή μας και την καθορίζουν δια παντός; Που μας κάνουν να βλέπουμε το καθετί μέσα από ένα συγκεκριμένο πρίσμα, αλλοιώνοντας τις πραγματικές του διαστάσεις;

Η υπόθεση

Ο αστυνομικός επιθεωρητής Γιάκομπ Φρανκ, συνταξιοδοτημένος δύο μήνες ήδη, δέχεται την επίσκεψη του Λούντβιχ Βίντερ, πατέρα της δεκαεπτάχρονης Έστερ που αυτοκτόνησε πριν από είκοσι χρόνια. Όλα αυτά τα χρόνια ο Λούντβιχ Βίντερ σκίζει από το ημερολόγιο την ημέρα που καταστράφηκε η ζωή του. Γι’ αυτόν η 14η Φεβρουαρίου δεν υπάρχει, είναι η μέρα που δεν έχει όνομα. Εκφράζει στον επιθεωρητή την πεποίθησή του ότι ο θάνατος της κόρης του ήταν δολοφονία και του ζητά να ασχοληθεί και πάλι με την υπόθεση. Ο επιθεωρητής είναι ο άνθρωπος που είχε ανακοινώσει τότε τον θάνατο της Έστερ στη μητέρα της και είχε μείνει μαζί της όλο το βράδυ, προσπαθώντας να τη στηρίξει συμπάσχοντας. Έναν χρόνο μετά, αυτοκτονεί και εκείνη με τον ίδιο τρόπο που αυτοκτόνησε και η κόρη της.

Ο αστυνομικός επιθεωρητής Γιάκομπ Φρανκ, συνταξιοδοτημένος δύο μήνες ήδη, δέχεται την επίσκεψη του Λούντβιχ Βίντερ, πατέρα της δεκαεπτάχρονης Έστερ που αυτοκτόνησε πριν από είκοσι χρόνια.

Ο επιθεωρητής, χωρισμένος πολλά χρόνια ήδη, μοναχικός και ιδιόρρυθμος, με επίγνωση όμως της αλλόκοτης συμπεριφοράς του, δέχεται συχνά επισκέψεις από πνεύματα ανθρώπων: Θυμάτων των οποίων ανέλαβε την υπόθεση, μαζί με την υποχρέωση να ανακοινώσει τον θάνατό τους στους οικείους τους.

«Οι νεκροί γυρίζουν και ξαναγυρίζουν όποτε θέλουν, κάθονται στο τραπέζι μαζί μας και μας μιλάνε. Κι εμείς δεν μπορούμε να ξεφύγουμε, θέλοντας και μη τους ακούμε, τη μια ώρα μετά την άλλη, όλη νύχτα. Μετά φεύγουν, αλλά ξέρουμε ότι θα ξανάρθουν, πάλι και πάλι».

Όμως αυτός είναι ο τρόπος του για να μη νιώθει μόνος: «είχε διαλέξει το θάνατο για να μπορεί να πλησιάζει άλλους ανθρώπους». Στήριζε τους συγγενείς των θανόντων, «ανθρώπους πενθούντες, σημαδεμένους από το χαμό και το θάνατο», γιατί και ο ίδιος «ήθελε την εγγύτητα, την παρηγοριά, τη σιωπή, τη στήριξη και την υπομονή».

Ο Φρανκ πείθεται να ξεκινήσει εκ νέου την έρευνα και συναντά με τη σειρά όλους τους συγγενείς και φίλους της οικογένειας της Έστερ. Με την εμπειρία χρόνων στο Ανθρωποκτονιών, καταφέρνει να αποσπάσει επιπλέον πληροφορίες από ό,τι στις αρχικές ανακρίσεις. Όμως ξέρει ότι η συγκεκριμένη υπόθεση απαιτεί ειδικό χειρισμό και ιδιαίτερη προσέγγιση.

«Για να βρει την αλήθεια αυτής της υπόθεσης δεν έπρεπε να σκεφτεί σαν εγκληματολόγος. Έπρεπε να προσπαθήσει να ξεχάσει τις γνώσεις που είχε αποκτήσει και να εμπιστευθεί τα ένστικτα του κορμιού του, τους νευροδιαβιβαστές και τα μηνύματα των κυττάρων του».

Πλησιάζει τον καθένα από αυτούς όχι με τον τρόπο του ανακριτή αλλά με ενσυναίσθηση και συμπόνια. Διερευνά μαζί τους το παρελθόν, γνωρίζοντας τη ρευστότητα των αναμνήσεων και την επιλεκτική λειτουργία της μνήμης, περνώντας από το προφανές και πρόδηλο των λέξεων στο άδηλο των συναισθημάτων.

Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη και εστιάζει άλλοτε στον ίδιο τον επιθεωρητή και άλλοτε στον κάθε συνομιλητή του.

Ο Φρίντριχ Άνι γεννήθηκε στο Μόναχο το 1959, από πατέρα Γερμανό και μητέρα Σύρια. Δημοσιογράφος, σεναριογράφος και συγγραφέας πάνω από τριάντα μυθιστορημάτων, κυρίως αστυνομικών, τιμήθηκε επτά φορές με το γερμανικό Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας και συνολικά με πάνω από είκοσι γερμανικά και ελβετικά λογοτεχνικά βραβεία. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, ισπανικά, πολωνικά, ολλανδικά, δανέζικα, κορεατικά και κινεζικά. Το Η μέρα χωρίς όνομα γυρίστηκε σε ταινία το 2017 από τον σκηνοθέτη Φόλκερ Σλέντορφ.

Η σιωπή

Τραυματικές εμπειρίες έχουν στοιχειώσει τις ζωές των ηρώων. Οι εμπειρίες αυτές, αποσιωπούμενες για χρόνια, ενεργοποιούν εμμονές ή βεβαιότητες για τις αρνητικές προθέσεις των άλλων. Φυσικό επακόλουθο η φυγή. Και η μοναξιά, η οποία είναι αποπνικτική και από την οποία δεν υπάρχει γυρισμός. Η απουσία επικοινωνίας είναι αναπόφευκτη, η αναδίπλωση στο εγώ μονόδρομος. Παθογένεια που σπρώχνει τους ήρωες στο μίσος και στην απόγνωση και τους στρέφει κατά του ίδιου τους του εαυτού. Ο χρόνος διογκώνει τον πόνο. Σιωπή και ενοχή ελλοχεύουν στην ψυχή άπρακτων ηρώων.

Η ατμόσφαιρα του βιβλίου πολύ υποβλητική. Διάχυτη μελαγχολία που συγκινεί, αγωνία για την έκβαση της έρευνας και προσπάθεια αποκρυπτογράφησης του ψυχισμού των ανθρώπων που «δεν ξέρουν τι να κάνουν τις σκέψεις τους». Με πολύ όμορφη ροή του λόγου, πολλές και πρωτότυπες μεταφορές, εναλλαγή γήινων κι απόκοσμων στοιχείων, χρώματα και μυρωδιές της καθημερινότητας και ταυτόχρονη παρουσία των φαντασμάτων του παρελθόντος.

* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.

→ Στην κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου.

Η μέρα χωρίς όνομα
Μια υπόθεση για τον Γιάκομπ Φρανκ
Friedrich Ani
Mτφρ. Μαρία Αγγελίδου
Gutenberg 2020
Σελ. 368, τιμή εκδότη €15,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ FRIEDRICH ANI