skoteini mou vanesa kentriki

Για το μυθιστόρημα της Kate Elizabeth Russell «Σκοτεινή μου Βανέσα» (μτφρ. Φωτεινή Πίπη, εκδ. Ψυχογιός), μια ιστορία για τη σεξουαλική και ψυχική κακοποίηση στις ποικίλες εκφάνσεις της.

Του Διονύση Μαρίνου

Ήταν κεραυνός εν αιθρία; Πέσαμε από τα σύννεφα ωσάν να μην είχαμε ακούσει τίποτα, να μην υποθέταμε και, στη χειρότερη των περιπτώσεων, να μην ξέραμε; Όταν το 2006 η Tarana Burke παρηγόρησε ένα 13χρόνο κορίτσι στις ΗΠΑ που είχε πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από μεγαλύτερο άντρα, είχε πει για πρώτη φορά: «me too» («συνέβη και σ’ εμένα»). Αυτές οι δύο λέξεις, χρόνια μετά, έγιναν σύνθημα απελευθέρωσης των γυναικών, αποτέλεσαν το κλειδί που άνοιξε τις καλά κλεισμένες θύρες των σκοτεινών μυστικών, των άνομων συνευρέσεων και του σεξ δίχως συναίνεση. Αυτό που ακολούθησε είναι λίγο πολύ γνωστό. Το 2015, οι New York Times δημοσίευσαν ένα κείμενο για τον Harvey Weinstein, ο οποίος ανακρίθηκε από την αστυνομία μετά από καταγγελία (για ανάρμοστη και προσβλητική συμπεριφορά) που υπέβαλλε το μοντέλο Ambra Gutierrez.

Ήταν η αρχή των πάντων για να βγει στην επιφάνεια ο βόρβορος που δεν αφορούσε, βεβαίως, μόνο τον Weinstein, αλλά κάμποσους άλλους επιφανείς άντρες που εκμεταλλεύτηκαν την ισχύ της θέσης τους για να υποτάξουν (διότι περί υποταγής πρόκειται) νέες γυναίκες. Όσο και αν μας προκαλεί σκεπτικισμό, το zeitgeist δεν μπορεί να διαφύγει από τις κεραίες της λογοτεχνίας. Μπορεί να θεωρούμε πως η μυθοπλασία χρειάζεται τον χρόνο της για να αφομοιώσει τα κοινωνικά γεγονότα και εν συνεχεία να τα εντάξει σε μια μυθιστορηματική φόρμα, εντούτοις τούτο ενδέχεται να είναι μια «ανάγνωση» που απέχει αρκετά από τις σημερινές συνθήκες.

Μπορεί να θεωρούμε πως η μυθοπλασία χρειάζεται τον χρόνο της για να αφομοιώσει τα κοινωνικά γεγονότα και εν συνεχεία να τα εντάξει σε μια μυθιστορηματική φόρμα, εντούτοις τούτο ενδέχεται να είναι μια «ανάγνωση» που απέχει αρκετά από τις σημερινές συνθήκες.

Αμφιβάλλει κανείς πως η πανδημία θα γεννήσει νέα μυθιστορήματα; Μήπως η 11η Σεπτεμβρίου δεν το έκανε; Για να μην αναφέρουμε το προσφυγικό ζήτημα και την οικονομική κρίση που κινητοποίησε συγγραφείς δυνάμεις. Ως εκ τούτου, το ζητούμενο δεν είναι η δαιμονοποίηση της συγχρονικότητας, αλλά η ουσιαστική μετάπλαση ενός πραγματικού φαινομένου σε κάτι ευρύτερο, γενικότερο και σαφώς πιο «πλούσιο» σε σημάνσεις.

Προφανώς, μυθιστορήματα σαν τη Σκοτεινή μου Βανέσα (μτφρ. Φωτεινή Πίπη, εκδ. Ψυχογιός) της νιόβγαλτης Κέιτ Ελίζαμπεθ Ράσελ δεν θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί πριν από είκοσι χρόνια. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, πρώτα μετακινούνται οι τευτονικές πλάκες της κοινωνίας και στη συνέχεια –ένα παράδοξο μεθύστερο– έρχεται η τέχνη να προσυπογράψει τη μεταστροφή. Τούτο, φυσικά, εμπεριέχει πάντα τον κίνδυνο να μετεγγράψει κανείς την πραγματική πραγματικότητα ως έχει αδυνατώντας να προσφέρει μια διαφορετική γωνία αντίληψης.

russell

H Κέιτ Ελίζαμπεθ Ράσελ κατάγεται από το ανατολικό Μέιν. Έχει μάστερ από το Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα και διδακτορικό στη δημιουργική γραφή από το Πανεπιστήμιο του Κάνσας. Το μυθιστόρημα Σκοτεινή μου Βανέσα είναι το πρώτο της βιβλίο.  

 

Η Ράσελ προσπάθησε να ξεφύγει από την «παγίδα» όχι μόνο με το να προσωποποιήσει το κίνημα του #MeToo μέσω της Βανέσας, της κεντρικής ηρωίδας της, αλλά και να εισχωρήσει στο μυαλό της έτσι ώστε να κατανοήσει –κι εμείς μαζί της– τα δικά της κίνητρα, τη σωματική και ψυχολογική εμπλοκή της με τα δραματικά γεγονότα που της συνέβησαν, αλλά και την επιρροή που είχαν αυτά στην ενήλικη ζωή της.

Η ιστορία με δυο λόγια

Grosso modo: η Βανέσα, μόλις 15 ετών, φοιτά στο οικοτροφείο Μπρόγουικ και αρχίζει να αισθάνεται κάπως περίεργα για τον καθηγητή Λογοτεχνίας, Τζέικομπ Στρέιν. Φυσικά, είναι αυτός που κάνει το πρώτο βήμα για να τη δελεάσει. Αν και η Βανέσα δεν είναι όμορφη, ούτε καν θελκτική, με κάποιο τρόπο δείχνει μεγαλύτερη για την ηλικία της, ξεχωριστή με τον τρόπο της και σαφώς δελεαστική για τα μάτια ενός πολύ μεγαλύτερου άντρα. Σιγά, αλλά σταθερά και ψυχαναγκαστικά, ο Στρέιν εκθειάζει τα ποιήματά της, την τροφοδοτεί με «επιλεγμένα» μυθιστορήματα όπως η Λολίτα και το Χλωμή Φωτιά του Ναμπόκοφ. Το πρώτο γίνεται εμμονή στην Βανέσα, καθώς βλέπει τον εαυτό της σαν την Λο και τον Στρέιν σαν τον Χάμπερτ Χάμπερτ. Το δεύτερο γίνεται η αιτία να αποκτήσει τον χαρακτήρα της «Σκοτεινής Βανέσας».

Η ανατροφοδότηση λογοτεχνικού υλικού, ωστόσο, δεν γίνεται για να μεστώσει καλλιτεχνικά η μικρή, αλλά για να αφεθεί στα χέρια του Στρέιν με μεγαλύτερη ευκολία. Να βαφτίσει μέσα της την παράνομη σχέση σε μύηση στην αληθινή αγάπη. Το σεξ μεταξύ τους δεν θα αργήσει, ο Στρέιν είναι αρκούντως χειριστικός, τη στιγμή που η μικρή στα χέρια του είναι ένας άμορφος πηλός που τον πλάθει όπως θέλει εκείνος. Η σχέση τους όμως, θα γίνει γνωστή από μια πρώην φίλη της Βανέσας που θα κινητοποιήσει τον μηχανισμό του οικοτροφείο εναντίον του. Η Βανέσα παίρνει το μέρος του και δεν αποδέχεται με τίποτα τη σχέση τους. Στάση που θα διατηρήσει ως πεποίθηση και στα κατοπινά χρόνια. Άλλωστε, τη βλέπουμε σε δύο φάσεις (όσες και η χρονική έκταση του μυθιστορήματος): το 2000, οπότε και φοιτά στο Μπρόγουικ και συμβαίνουν όσα συμβαίνουν και το 2017, οπότε είναι πλέον ενήλικη, ψυχολογικά χαντακωμένη και βουτηγμένη στην ανία μιας δουλειάς σε ξενοδοχείο.

Σιγά, αλλά σταθερά και ψυχαναγκαστικά, ο Στρέιν εκθειάζει τα ποιήματά της, την τροφοδοτεί με «επιλεγμένα» μυθιστορήματα όπως η Λολίτα και το Χλωμή Φωτιά του Ναμπόκοφ.

Όλα αυτά τα χρόνια ο Στρέιν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την ακολουθεί ως σκέψη ή ως φυσική παρουσία. Εμφανίζεται, όμως, για τα καλά ξανά μπροστά της όταν μια πρώην συμμαθήτριά της τον ξεσκεπάζει με ανάρτηση στο Facebook ότι είχε πέσει κι αυτή θύμα του. Η πόρτα με τα σκοτεινά μυστικά ανοίγει ξανά.

Η Βανέσα, καίτοι τριάντα κάτι χρόνων πλέον, άρα αποστασιοποιημένη από τα τότε γεγονότα, εξακολουθεί να κρατάει μια υπόδουλη σχέση με τον Στρέιν. Την κανοναρχεί, σε σημείο η Βανέσα να μην δέχεται ποτέ ότι υπέστη βιασμό. Στην ουσία παίρνει το μέρος του βασανιστή της. Υπό το βάρος των αποκαλύψεων, ο Στρέιν αυτοκτονεί. Και ενώ θα περίμενε κανείς αυτό να είναι η κορύφωση του μυθιστορήματος και η λύση του δράματος, η Ράσελ συνεχίζει προσπαθώντας να εισχωρήσει ακόμη πιο βαθιά στο μυαλό της Βανέσας. Μιας γυναίκας, δηλαδή, που έχει χάσει προ πολλού κάθε έννοια αθωότητας και υγιούς σχέσης με το άλλο φύλο. Προφανώς, έχουμε να κάνουμε με μια γυναίκα που μαράθηκε πρόωρα και σωματικά και συναισθηματικά.

Η Ράσελ φαίνεται πως υπερεκτίμησε τις δυνάμεις της με αποτέλεσμα το τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος να γίνεται σχοινοτενές και ουσιαστικά να τριγυρνάει συνεχώς γύρω από τον συναισθηματικό λαβύρινθο της ηρωίδας της.

Ωστόσο, η Ράσελ φαίνεται πως υπερεκτίμησε τις δυνάμεις της με αποτέλεσμα το τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος να γίνεται σχοινοτενές και ουσιαστικά να τριγυρνάει συνεχώς γύρω από τον συναισθηματικό λαβύρινθο της ηρωίδας της (οι λάθος σχέσεις, ο αυτοοικτιρμός, οι ενοχές, το βάσανο της απώλειας του Στρέιν, η αλλοιωμένη σχέση με τη μητέρα της). Από την άλλη, δεν γίνεται να μην της πιστωθεί το θάρρος να γράψει για ένα θέμα που καίει και το οποίο, αν και αρχικά το αρνήθηκε, εντέλει, και λόγω της σκόνης που σηκώθηκε με το βιβλίο της, να παραδεχθεί πως έχει πολλά στοιχεία από εμπειρίες της δικής της εφηβείας.

Είναι ένα βιβλίο σκληρό και σκοτεινό. Σε ορισμένους αναγνώστες θα δημιουργήσει αισθήματα θυμού για τον Στρέιν (λογικό) και συμπάθειας για τη Βανέσα (ακόμη πιο λογικό). Εντέλει, είναι ένα βιβλίο που φαίνεται ολοκάθαρα πως έχει υποστεί μπόλικη επιμέλεια μέχρι να τυπωθεί. Σίγουρα, δεν είναι ένα μυθιστόρημα που το προσπερνάς αβασάνιστα. Ο Στίβεν Κινγκ το χαρακτήρισε «δυναμίτη». Καλό το παράσημο από έναν μέντορα, αλλά το θέμα δεν είναι να εκρήγνυται ένα βιβλίο, αλλά να δημιουργεί υπόκωφους κραδασμούς και εκρήξεις. Αυτό είναι το πρώτο βιβλίο της Ράσελ, επομένως τη σημειώνουμε περιμένοντας τα επόμενα βήματά της. Η άρτια μετάφραση ανήκει στην Φωτεινή Πίπη.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).


russellΣκοτεινή μου Βανέσα
Κέιτ Ελίζαμπεθ Ράσελ
Μτφρ. Φωτεινή Πίπη
Ψυχογιός 2020
Σελ. 480, τιμή εκδότη €17,70 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

Για το μυθιστόρημα του Τζέισον Μοτ «Το φοβερό βιβλίο» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα), που «θέλει να διαμορφώσει μια νέα αφήγηση που να μην είναι ούτε μανιχαϊστική, ούτε έντονα διεκδικητική». Βραβεύτηκε με το National Book Award 2021.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνο...

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μ...

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ