skoteini mou vanesa kentriki

Για το μυθιστόρημα της Kate Elizabeth Russell «Σκοτεινή μου Βανέσα» (μτφρ. Φωτεινή Πίπη, εκδ. Ψυχογιός), μια ιστορία για τη σεξουαλική και ψυχική κακοποίηση στις ποικίλες εκφάνσεις της.

Του Διονύση Μαρίνου

Ήταν κεραυνός εν αιθρία; Πέσαμε από τα σύννεφα ωσάν να μην είχαμε ακούσει τίποτα, να μην υποθέταμε και, στη χειρότερη των περιπτώσεων, να μην ξέραμε; Όταν το 2006 η Tarana Burke παρηγόρησε ένα 13χρόνο κορίτσι στις ΗΠΑ που είχε πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από μεγαλύτερο άντρα, είχε πει για πρώτη φορά: «me too» («συνέβη και σ’ εμένα»). Αυτές οι δύο λέξεις, χρόνια μετά, έγιναν σύνθημα απελευθέρωσης των γυναικών, αποτέλεσαν το κλειδί που άνοιξε τις καλά κλεισμένες θύρες των σκοτεινών μυστικών, των άνομων συνευρέσεων και του σεξ δίχως συναίνεση. Αυτό που ακολούθησε είναι λίγο πολύ γνωστό. Το 2015, οι New York Times δημοσίευσαν ένα κείμενο για τον Harvey Weinstein, ο οποίος ανακρίθηκε από την αστυνομία μετά από καταγγελία (για ανάρμοστη και προσβλητική συμπεριφορά) που υπέβαλλε το μοντέλο Ambra Gutierrez.

Ήταν η αρχή των πάντων για να βγει στην επιφάνεια ο βόρβορος που δεν αφορούσε, βεβαίως, μόνο τον Weinstein, αλλά κάμποσους άλλους επιφανείς άντρες που εκμεταλλεύτηκαν την ισχύ της θέσης τους για να υποτάξουν (διότι περί υποταγής πρόκειται) νέες γυναίκες. Όσο και αν μας προκαλεί σκεπτικισμό, το zeitgeist δεν μπορεί να διαφύγει από τις κεραίες της λογοτεχνίας. Μπορεί να θεωρούμε πως η μυθοπλασία χρειάζεται τον χρόνο της για να αφομοιώσει τα κοινωνικά γεγονότα και εν συνεχεία να τα εντάξει σε μια μυθιστορηματική φόρμα, εντούτοις τούτο ενδέχεται να είναι μια «ανάγνωση» που απέχει αρκετά από τις σημερινές συνθήκες.

Μπορεί να θεωρούμε πως η μυθοπλασία χρειάζεται τον χρόνο της για να αφομοιώσει τα κοινωνικά γεγονότα και εν συνεχεία να τα εντάξει σε μια μυθιστορηματική φόρμα, εντούτοις τούτο ενδέχεται να είναι μια «ανάγνωση» που απέχει αρκετά από τις σημερινές συνθήκες.

Αμφιβάλλει κανείς πως η πανδημία θα γεννήσει νέα μυθιστορήματα; Μήπως η 11η Σεπτεμβρίου δεν το έκανε; Για να μην αναφέρουμε το προσφυγικό ζήτημα και την οικονομική κρίση που κινητοποίησε συγγραφείς δυνάμεις. Ως εκ τούτου, το ζητούμενο δεν είναι η δαιμονοποίηση της συγχρονικότητας, αλλά η ουσιαστική μετάπλαση ενός πραγματικού φαινομένου σε κάτι ευρύτερο, γενικότερο και σαφώς πιο «πλούσιο» σε σημάνσεις.

Προφανώς, μυθιστορήματα σαν τη Σκοτεινή μου Βανέσα (μτφρ. Φωτεινή Πίπη, εκδ. Ψυχογιός) της νιόβγαλτης Κέιτ Ελίζαμπεθ Ράσελ δεν θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί πριν από είκοσι χρόνια. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, πρώτα μετακινούνται οι τευτονικές πλάκες της κοινωνίας και στη συνέχεια –ένα παράδοξο μεθύστερο– έρχεται η τέχνη να προσυπογράψει τη μεταστροφή. Τούτο, φυσικά, εμπεριέχει πάντα τον κίνδυνο να μετεγγράψει κανείς την πραγματική πραγματικότητα ως έχει αδυνατώντας να προσφέρει μια διαφορετική γωνία αντίληψης.

russell

H Κέιτ Ελίζαμπεθ Ράσελ κατάγεται από το ανατολικό Μέιν. Έχει μάστερ από το Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα και διδακτορικό στη δημιουργική γραφή από το Πανεπιστήμιο του Κάνσας. Το μυθιστόρημα Σκοτεινή μου Βανέσα είναι το πρώτο της βιβλίο.  

 

Η Ράσελ προσπάθησε να ξεφύγει από την «παγίδα» όχι μόνο με το να προσωποποιήσει το κίνημα του #MeToo μέσω της Βανέσας, της κεντρικής ηρωίδας της, αλλά και να εισχωρήσει στο μυαλό της έτσι ώστε να κατανοήσει –κι εμείς μαζί της– τα δικά της κίνητρα, τη σωματική και ψυχολογική εμπλοκή της με τα δραματικά γεγονότα που της συνέβησαν, αλλά και την επιρροή που είχαν αυτά στην ενήλικη ζωή της.

Η ιστορία με δυο λόγια

Grosso modo: η Βανέσα, μόλις 15 ετών, φοιτά στο οικοτροφείο Μπρόγουικ και αρχίζει να αισθάνεται κάπως περίεργα για τον καθηγητή Λογοτεχνίας, Τζέικομπ Στρέιν. Φυσικά, είναι αυτός που κάνει το πρώτο βήμα για να τη δελεάσει. Αν και η Βανέσα δεν είναι όμορφη, ούτε καν θελκτική, με κάποιο τρόπο δείχνει μεγαλύτερη για την ηλικία της, ξεχωριστή με τον τρόπο της και σαφώς δελεαστική για τα μάτια ενός πολύ μεγαλύτερου άντρα. Σιγά, αλλά σταθερά και ψυχαναγκαστικά, ο Στρέιν εκθειάζει τα ποιήματά της, την τροφοδοτεί με «επιλεγμένα» μυθιστορήματα όπως η Λολίτα και το Χλωμή Φωτιά του Ναμπόκοφ. Το πρώτο γίνεται εμμονή στην Βανέσα, καθώς βλέπει τον εαυτό της σαν την Λο και τον Στρέιν σαν τον Χάμπερτ Χάμπερτ. Το δεύτερο γίνεται η αιτία να αποκτήσει τον χαρακτήρα της «Σκοτεινής Βανέσας».

Η ανατροφοδότηση λογοτεχνικού υλικού, ωστόσο, δεν γίνεται για να μεστώσει καλλιτεχνικά η μικρή, αλλά για να αφεθεί στα χέρια του Στρέιν με μεγαλύτερη ευκολία. Να βαφτίσει μέσα της την παράνομη σχέση σε μύηση στην αληθινή αγάπη. Το σεξ μεταξύ τους δεν θα αργήσει, ο Στρέιν είναι αρκούντως χειριστικός, τη στιγμή που η μικρή στα χέρια του είναι ένας άμορφος πηλός που τον πλάθει όπως θέλει εκείνος. Η σχέση τους όμως, θα γίνει γνωστή από μια πρώην φίλη της Βανέσας που θα κινητοποιήσει τον μηχανισμό του οικοτροφείο εναντίον του. Η Βανέσα παίρνει το μέρος του και δεν αποδέχεται με τίποτα τη σχέση τους. Στάση που θα διατηρήσει ως πεποίθηση και στα κατοπινά χρόνια. Άλλωστε, τη βλέπουμε σε δύο φάσεις (όσες και η χρονική έκταση του μυθιστορήματος): το 2000, οπότε και φοιτά στο Μπρόγουικ και συμβαίνουν όσα συμβαίνουν και το 2017, οπότε είναι πλέον ενήλικη, ψυχολογικά χαντακωμένη και βουτηγμένη στην ανία μιας δουλειάς σε ξενοδοχείο.

Σιγά, αλλά σταθερά και ψυχαναγκαστικά, ο Στρέιν εκθειάζει τα ποιήματά της, την τροφοδοτεί με «επιλεγμένα» μυθιστορήματα όπως η Λολίτα και το Χλωμή Φωτιά του Ναμπόκοφ.

Όλα αυτά τα χρόνια ο Στρέιν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την ακολουθεί ως σκέψη ή ως φυσική παρουσία. Εμφανίζεται, όμως, για τα καλά ξανά μπροστά της όταν μια πρώην συμμαθήτριά της τον ξεσκεπάζει με ανάρτηση στο Facebook ότι είχε πέσει κι αυτή θύμα του. Η πόρτα με τα σκοτεινά μυστικά ανοίγει ξανά.

Η Βανέσα, καίτοι τριάντα κάτι χρόνων πλέον, άρα αποστασιοποιημένη από τα τότε γεγονότα, εξακολουθεί να κρατάει μια υπόδουλη σχέση με τον Στρέιν. Την κανοναρχεί, σε σημείο η Βανέσα να μην δέχεται ποτέ ότι υπέστη βιασμό. Στην ουσία παίρνει το μέρος του βασανιστή της. Υπό το βάρος των αποκαλύψεων, ο Στρέιν αυτοκτονεί. Και ενώ θα περίμενε κανείς αυτό να είναι η κορύφωση του μυθιστορήματος και η λύση του δράματος, η Ράσελ συνεχίζει προσπαθώντας να εισχωρήσει ακόμη πιο βαθιά στο μυαλό της Βανέσας. Μιας γυναίκας, δηλαδή, που έχει χάσει προ πολλού κάθε έννοια αθωότητας και υγιούς σχέσης με το άλλο φύλο. Προφανώς, έχουμε να κάνουμε με μια γυναίκα που μαράθηκε πρόωρα και σωματικά και συναισθηματικά.

Η Ράσελ φαίνεται πως υπερεκτίμησε τις δυνάμεις της με αποτέλεσμα το τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος να γίνεται σχοινοτενές και ουσιαστικά να τριγυρνάει συνεχώς γύρω από τον συναισθηματικό λαβύρινθο της ηρωίδας της.

Ωστόσο, η Ράσελ φαίνεται πως υπερεκτίμησε τις δυνάμεις της με αποτέλεσμα το τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος να γίνεται σχοινοτενές και ουσιαστικά να τριγυρνάει συνεχώς γύρω από τον συναισθηματικό λαβύρινθο της ηρωίδας της (οι λάθος σχέσεις, ο αυτοοικτιρμός, οι ενοχές, το βάσανο της απώλειας του Στρέιν, η αλλοιωμένη σχέση με τη μητέρα της). Από την άλλη, δεν γίνεται να μην της πιστωθεί το θάρρος να γράψει για ένα θέμα που καίει και το οποίο, αν και αρχικά το αρνήθηκε, εντέλει, και λόγω της σκόνης που σηκώθηκε με το βιβλίο της, να παραδεχθεί πως έχει πολλά στοιχεία από εμπειρίες της δικής της εφηβείας.

Είναι ένα βιβλίο σκληρό και σκοτεινό. Σε ορισμένους αναγνώστες θα δημιουργήσει αισθήματα θυμού για τον Στρέιν (λογικό) και συμπάθειας για τη Βανέσα (ακόμη πιο λογικό). Εντέλει, είναι ένα βιβλίο που φαίνεται ολοκάθαρα πως έχει υποστεί μπόλικη επιμέλεια μέχρι να τυπωθεί. Σίγουρα, δεν είναι ένα μυθιστόρημα που το προσπερνάς αβασάνιστα. Ο Στίβεν Κινγκ το χαρακτήρισε «δυναμίτη». Καλό το παράσημο από έναν μέντορα, αλλά το θέμα δεν είναι να εκρήγνυται ένα βιβλίο, αλλά να δημιουργεί υπόκωφους κραδασμούς και εκρήξεις. Αυτό είναι το πρώτο βιβλίο της Ράσελ, επομένως τη σημειώνουμε περιμένοντας τα επόμενα βήματά της. Η άρτια μετάφραση ανήκει στην Φωτεινή Πίπη.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).


russellΣκοτεινή μου Βανέσα
Κέιτ Ελίζαμπεθ Ράσελ
Μτφρ. Φωτεινή Πίπη
Ψυχογιός 2020
Σελ. 480, τιμή εκδότη €17,70 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Ο δημοφιλής συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας Τζο Νέσμπο [Jo Nesbø] αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.

Επιμέλεια: Ευλαλία Πάνου

...
Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 10ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει ο συγγραφέας και πανεπιστημιακός Παναγής Παναγιωτόπουλος. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά, την Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου, στις 7μμ.

Επιμέλεια: Book Press

Βίος ...

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

Για το βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ [Michel Houellebecq] «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Προβοκάτορας, φίλεχθρος, άνθρωπος που ζει από τις αντιπαραθέσεις και...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ