skoteini mou vanesa kentriki

Για το μυθιστόρημα της Kate Elizabeth Russell «Σκοτεινή μου Βανέσα» (μτφρ. Φωτεινή Πίπη, εκδ. Ψυχογιός), μια ιστορία για τη σεξουαλική και ψυχική κακοποίηση στις ποικίλες εκφάνσεις της.

Του Διονύση Μαρίνου

Ήταν κεραυνός εν αιθρία; Πέσαμε από τα σύννεφα ωσάν να μην είχαμε ακούσει τίποτα, να μην υποθέταμε και, στη χειρότερη των περιπτώσεων, να μην ξέραμε; Όταν το 2006 η Tarana Burke παρηγόρησε ένα 13χρόνο κορίτσι στις ΗΠΑ που είχε πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από μεγαλύτερο άντρα, είχε πει για πρώτη φορά: «me too» («συνέβη και σ’ εμένα»). Αυτές οι δύο λέξεις, χρόνια μετά, έγιναν σύνθημα απελευθέρωσης των γυναικών, αποτέλεσαν το κλειδί που άνοιξε τις καλά κλεισμένες θύρες των σκοτεινών μυστικών, των άνομων συνευρέσεων και του σεξ δίχως συναίνεση. Αυτό που ακολούθησε είναι λίγο πολύ γνωστό. Το 2015, οι New York Times δημοσίευσαν ένα κείμενο για τον Harvey Weinstein, ο οποίος ανακρίθηκε από την αστυνομία μετά από καταγγελία (για ανάρμοστη και προσβλητική συμπεριφορά) που υπέβαλλε το μοντέλο Ambra Gutierrez.

Ήταν η αρχή των πάντων για να βγει στην επιφάνεια ο βόρβορος που δεν αφορούσε, βεβαίως, μόνο τον Weinstein, αλλά κάμποσους άλλους επιφανείς άντρες που εκμεταλλεύτηκαν την ισχύ της θέσης τους για να υποτάξουν (διότι περί υποταγής πρόκειται) νέες γυναίκες. Όσο και αν μας προκαλεί σκεπτικισμό, το zeitgeist δεν μπορεί να διαφύγει από τις κεραίες της λογοτεχνίας. Μπορεί να θεωρούμε πως η μυθοπλασία χρειάζεται τον χρόνο της για να αφομοιώσει τα κοινωνικά γεγονότα και εν συνεχεία να τα εντάξει σε μια μυθιστορηματική φόρμα, εντούτοις τούτο ενδέχεται να είναι μια «ανάγνωση» που απέχει αρκετά από τις σημερινές συνθήκες.

Μπορεί να θεωρούμε πως η μυθοπλασία χρειάζεται τον χρόνο της για να αφομοιώσει τα κοινωνικά γεγονότα και εν συνεχεία να τα εντάξει σε μια μυθιστορηματική φόρμα, εντούτοις τούτο ενδέχεται να είναι μια «ανάγνωση» που απέχει αρκετά από τις σημερινές συνθήκες.

Αμφιβάλλει κανείς πως η πανδημία θα γεννήσει νέα μυθιστορήματα; Μήπως η 11η Σεπτεμβρίου δεν το έκανε; Για να μην αναφέρουμε το προσφυγικό ζήτημα και την οικονομική κρίση που κινητοποίησε συγγραφείς δυνάμεις. Ως εκ τούτου, το ζητούμενο δεν είναι η δαιμονοποίηση της συγχρονικότητας, αλλά η ουσιαστική μετάπλαση ενός πραγματικού φαινομένου σε κάτι ευρύτερο, γενικότερο και σαφώς πιο «πλούσιο» σε σημάνσεις.

Προφανώς, μυθιστορήματα σαν τη Σκοτεινή μου Βανέσα (μτφρ. Φωτεινή Πίπη, εκδ. Ψυχογιός) της νιόβγαλτης Κέιτ Ελίζαμπεθ Ράσελ δεν θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί πριν από είκοσι χρόνια. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, πρώτα μετακινούνται οι τευτονικές πλάκες της κοινωνίας και στη συνέχεια –ένα παράδοξο μεθύστερο– έρχεται η τέχνη να προσυπογράψει τη μεταστροφή. Τούτο, φυσικά, εμπεριέχει πάντα τον κίνδυνο να μετεγγράψει κανείς την πραγματική πραγματικότητα ως έχει αδυνατώντας να προσφέρει μια διαφορετική γωνία αντίληψης.

russell

H Κέιτ Ελίζαμπεθ Ράσελ κατάγεται από το ανατολικό Μέιν. Έχει μάστερ από το Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα και διδακτορικό στη δημιουργική γραφή από το Πανεπιστήμιο του Κάνσας. Το μυθιστόρημα Σκοτεινή μου Βανέσα είναι το πρώτο της βιβλίο.  

 

Η Ράσελ προσπάθησε να ξεφύγει από την «παγίδα» όχι μόνο με το να προσωποποιήσει το κίνημα του #MeToo μέσω της Βανέσας, της κεντρικής ηρωίδας της, αλλά και να εισχωρήσει στο μυαλό της έτσι ώστε να κατανοήσει –κι εμείς μαζί της– τα δικά της κίνητρα, τη σωματική και ψυχολογική εμπλοκή της με τα δραματικά γεγονότα που της συνέβησαν, αλλά και την επιρροή που είχαν αυτά στην ενήλικη ζωή της.

Η ιστορία με δυο λόγια

Grosso modo: η Βανέσα, μόλις 15 ετών, φοιτά στο οικοτροφείο Μπρόγουικ και αρχίζει να αισθάνεται κάπως περίεργα για τον καθηγητή Λογοτεχνίας, Τζέικομπ Στρέιν. Φυσικά, είναι αυτός που κάνει το πρώτο βήμα για να τη δελεάσει. Αν και η Βανέσα δεν είναι όμορφη, ούτε καν θελκτική, με κάποιο τρόπο δείχνει μεγαλύτερη για την ηλικία της, ξεχωριστή με τον τρόπο της και σαφώς δελεαστική για τα μάτια ενός πολύ μεγαλύτερου άντρα. Σιγά, αλλά σταθερά και ψυχαναγκαστικά, ο Στρέιν εκθειάζει τα ποιήματά της, την τροφοδοτεί με «επιλεγμένα» μυθιστορήματα όπως η Λολίτα και το Χλωμή Φωτιά του Ναμπόκοφ. Το πρώτο γίνεται εμμονή στην Βανέσα, καθώς βλέπει τον εαυτό της σαν την Λο και τον Στρέιν σαν τον Χάμπερτ Χάμπερτ. Το δεύτερο γίνεται η αιτία να αποκτήσει τον χαρακτήρα της «Σκοτεινής Βανέσας».

Η ανατροφοδότηση λογοτεχνικού υλικού, ωστόσο, δεν γίνεται για να μεστώσει καλλιτεχνικά η μικρή, αλλά για να αφεθεί στα χέρια του Στρέιν με μεγαλύτερη ευκολία. Να βαφτίσει μέσα της την παράνομη σχέση σε μύηση στην αληθινή αγάπη. Το σεξ μεταξύ τους δεν θα αργήσει, ο Στρέιν είναι αρκούντως χειριστικός, τη στιγμή που η μικρή στα χέρια του είναι ένας άμορφος πηλός που τον πλάθει όπως θέλει εκείνος. Η σχέση τους όμως, θα γίνει γνωστή από μια πρώην φίλη της Βανέσας που θα κινητοποιήσει τον μηχανισμό του οικοτροφείο εναντίον του. Η Βανέσα παίρνει το μέρος του και δεν αποδέχεται με τίποτα τη σχέση τους. Στάση που θα διατηρήσει ως πεποίθηση και στα κατοπινά χρόνια. Άλλωστε, τη βλέπουμε σε δύο φάσεις (όσες και η χρονική έκταση του μυθιστορήματος): το 2000, οπότε και φοιτά στο Μπρόγουικ και συμβαίνουν όσα συμβαίνουν και το 2017, οπότε είναι πλέον ενήλικη, ψυχολογικά χαντακωμένη και βουτηγμένη στην ανία μιας δουλειάς σε ξενοδοχείο.

Σιγά, αλλά σταθερά και ψυχαναγκαστικά, ο Στρέιν εκθειάζει τα ποιήματά της, την τροφοδοτεί με «επιλεγμένα» μυθιστορήματα όπως η Λολίτα και το Χλωμή Φωτιά του Ναμπόκοφ.

Όλα αυτά τα χρόνια ο Στρέιν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την ακολουθεί ως σκέψη ή ως φυσική παρουσία. Εμφανίζεται, όμως, για τα καλά ξανά μπροστά της όταν μια πρώην συμμαθήτριά της τον ξεσκεπάζει με ανάρτηση στο Facebook ότι είχε πέσει κι αυτή θύμα του. Η πόρτα με τα σκοτεινά μυστικά ανοίγει ξανά.

Η Βανέσα, καίτοι τριάντα κάτι χρόνων πλέον, άρα αποστασιοποιημένη από τα τότε γεγονότα, εξακολουθεί να κρατάει μια υπόδουλη σχέση με τον Στρέιν. Την κανοναρχεί, σε σημείο η Βανέσα να μην δέχεται ποτέ ότι υπέστη βιασμό. Στην ουσία παίρνει το μέρος του βασανιστή της. Υπό το βάρος των αποκαλύψεων, ο Στρέιν αυτοκτονεί. Και ενώ θα περίμενε κανείς αυτό να είναι η κορύφωση του μυθιστορήματος και η λύση του δράματος, η Ράσελ συνεχίζει προσπαθώντας να εισχωρήσει ακόμη πιο βαθιά στο μυαλό της Βανέσας. Μιας γυναίκας, δηλαδή, που έχει χάσει προ πολλού κάθε έννοια αθωότητας και υγιούς σχέσης με το άλλο φύλο. Προφανώς, έχουμε να κάνουμε με μια γυναίκα που μαράθηκε πρόωρα και σωματικά και συναισθηματικά.

Η Ράσελ φαίνεται πως υπερεκτίμησε τις δυνάμεις της με αποτέλεσμα το τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος να γίνεται σχοινοτενές και ουσιαστικά να τριγυρνάει συνεχώς γύρω από τον συναισθηματικό λαβύρινθο της ηρωίδας της.

Ωστόσο, η Ράσελ φαίνεται πως υπερεκτίμησε τις δυνάμεις της με αποτέλεσμα το τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος να γίνεται σχοινοτενές και ουσιαστικά να τριγυρνάει συνεχώς γύρω από τον συναισθηματικό λαβύρινθο της ηρωίδας της (οι λάθος σχέσεις, ο αυτοοικτιρμός, οι ενοχές, το βάσανο της απώλειας του Στρέιν, η αλλοιωμένη σχέση με τη μητέρα της). Από την άλλη, δεν γίνεται να μην της πιστωθεί το θάρρος να γράψει για ένα θέμα που καίει και το οποίο, αν και αρχικά το αρνήθηκε, εντέλει, και λόγω της σκόνης που σηκώθηκε με το βιβλίο της, να παραδεχθεί πως έχει πολλά στοιχεία από εμπειρίες της δικής της εφηβείας.

Είναι ένα βιβλίο σκληρό και σκοτεινό. Σε ορισμένους αναγνώστες θα δημιουργήσει αισθήματα θυμού για τον Στρέιν (λογικό) και συμπάθειας για τη Βανέσα (ακόμη πιο λογικό). Εντέλει, είναι ένα βιβλίο που φαίνεται ολοκάθαρα πως έχει υποστεί μπόλικη επιμέλεια μέχρι να τυπωθεί. Σίγουρα, δεν είναι ένα μυθιστόρημα που το προσπερνάς αβασάνιστα. Ο Στίβεν Κινγκ το χαρακτήρισε «δυναμίτη». Καλό το παράσημο από έναν μέντορα, αλλά το θέμα δεν είναι να εκρήγνυται ένα βιβλίο, αλλά να δημιουργεί υπόκωφους κραδασμούς και εκρήξεις. Αυτό είναι το πρώτο βιβλίο της Ράσελ, επομένως τη σημειώνουμε περιμένοντας τα επόμενα βήματά της. Η άρτια μετάφραση ανήκει στην Φωτεινή Πίπη.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).


russellΣκοτεινή μου Βανέσα
Κέιτ Ελίζαμπεθ Ράσελ
Μτφρ. Φωτεινή Πίπη
Ψυχογιός 2020
Σελ. 480, τιμή εκδότη €17,70 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ