
Με αφορμή το νέο μυθιστόρημα του Jo Nesbo «Το Βασίλειο» (μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης, εκδ. Μεταίχμιο), συγκεντρώνουμε τα εκτός σειράς μυθιστορήματά του, αυτά που δεν έχουν ως πρωταγωνιστή τον Χάρι Χόλε.
Της Χίλντας Παπαδημητρίου
Στην ορεινή βόρεια Νορβηγία, στο χωριουδάκι που λέγεται Ος, μεγαλώνουν οι αδερφοί Ρόι και Καρλ Όπγκαρντ με τους αργούς ρυθμούς της επαρχιακής ζωής. Μέχρι τη μέρα που το αυτοκίνητο των γονιών τους, μια Cadillac de Ville, γλιστράει σε μια απότομη κατηφόρα λίγο έξω από το κτήμα τους, πέφτει στον γκρεμό και οι γονείς σκοτώνονται επί τόπου. Ο Ρόι μένει στο Ος, δουλεύει προσγειωμένα και αποτελεσματικά το τοπικό βενζινάδικο, χωρίς μεγάλα όνειρα και φιλοδοξίες. Ο Καρλ παίρνει υποτροφία για τη Μινεσότα, την πολιτεία των ΗΠΑ με το μεγαλύτερο αριθμό Νορβηγών μεταναστών. Πέφτει με τα μούτρα στις επιχειρήσεις, μεταναστεύει στο Τορόντο και κάποια στιγμή επιστρέφει επιτυχημένος και κοσμοπολίτης στο χωριό του, το Ος, μαζί με την αρχιτεκτόνισσα σύζυγό του, τη Σάνον, κι ένα φιλόδοξο σχέδιο: να χτίσει ένα ξενοδοχείο 200 κλινών με σπα στα ορεινά του Ος, σε μια επένδυση που θα συμμετάσχουν όλοι οι κάτοικοι του χωριού χωρίς να χρειαστεί να βάλουν κεφάλαια. Σταδιακά, το λούστρο και η αισιοδοξία των σχεδίων των ηρώων θα αρχίσουν να θαμπώνουν. Το παρελθόν δεν τους αφήνει να ξεφύγουν, καθώς όπως συμβαίνει πάντοτε στα μικρά μέρη, μυστικά και ψέματα καραδοκούν ελάχιστα πιο κάτω από την επιφάνεια της καλής γειτονίας και των οικογενειακών σχέσεων.
Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση του μεγάλου αδερφού, του Ρόι, ξεδιπλώνει μια ιστορία απροσδόκητη και αναμενόμενη συγχρόνως. Όπως γράφει ο Nesbo στην εισαγωγή του, νιώθοντας ελεύθερος από τις συμβάσεις του Χάρι Χόλε, έστησε διαφορετικά την πλοκή, κρατώντας όμως τα βασικά θέματά του που είναι: «η αγάπη, το έγκλημα, η πίστη, η απληστία, η ηθική, η λαγνεία και ο φόβος του θανάτου». Επιπλέον, κατά την άποψή μου, ο Nesbo, απαλλαγμένος από τη δομή του κλασικού αστυνομικού procedural, αποκαλύπτει ένα λογοτεχνικό ταλέντο που τον εντάσσει στους σπουδαίους σύγχρονους συγγραφείς – πέρα από είδος. Όσοι έχουν συνηθίσει την ταχύτητα των περιπετειών του Χόλε, θα πρέπει να αποδεχτούν ότι εδώ ο συγγραφέας αποδεικνύεται μάστορας στις περιγραφές φυσικών και ψυχολογικών τοπίων. Και θα αντιληφθούν πόσο βαθιά γνωρίζει ο Nesbo τους κλασικούς του –εν ευρεία εννοία– αποκαλούμενου αστυνομικού είδους: συναντούμε τη μαεστρία του James M. Cain, για παράδειγμα, στον τρόπο που στήνει την εξωσυζυγική σχέση με πρότυπο το Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δύο φορές. Η φαινομενικά εύκολη καταφυγή στη βία παραπέμπει στον Cormac McCarthy και τον Jim Thompson (για τους οποίους έχει αναφέρει ότι είναι οι αγαπημένοι του συγγραφείς), αλλά και τον James Dickey (Deliverance). Το γεγονός ότι οι δολοφόνοι καταφέρνουν με απόλυτη ψυχραιμία και οργάνωση, αλλά και χάρη στην απίστευτη τύχη τους να ξεφεύγουν κατ’ επανάληψη από τον καλό και τίμιο αστυνομικό, θυμίζει τον Ταλαντούχο κύριο Ρίπλεϊ, της Patricia Highsmith.
Όσοι έχουν συνηθίσει την ταχύτητα των περιπετειών του Χόλε, θα πρέπει να αποδεχτούν ότι εδώ ο συγγραφέας αποδεικνύεται μάστορας στις περιγραφές φυσικών και ψυχολογικών τοπίων. Και θα αντιληφθούν πόσο βαθιά γνωρίζει ο Nesbo τους κλασικούς του –εν ευρεία εννοία– αποκαλούμενου αστυνομικού είδους.
Με δεδομένο ότι ο Nesbo επενδύει περισσότερο στο ψυχογράφημα των ηρώων, θα μπορούσαμε να εντάξουμε το Βασίλειο στο είδος του κλασικού ψυχολογικού θρίλερ, όπως το εισήγαγε η Daphne du Maurier στη Ρεβέκκα. Ο συγγραφέας διεισδύει σε βάθος στην ψυχοσύνθεση των ορεσίβιων ηρώων του χωρίς να καταφεύγει στην εκλαϊκευμένη, απλοϊκή ψυχολογία των ανάλογων εμπορικών θρίλερ που μας έρχονται βροχηδόν από το εξωτερικό. Οι σκέψεις του αναξιόπιστου αφηγητή Ρόι είναι ανατριχιαστικές και συγχρόνως συναρπαστικές. Κανένας από τους θεσμούς του παραδοσιακού ευρωπαϊκού πολιτισμού δεν μένει αλώβητος, αφού οι ήρωες διαπράττουν και τα Δέκα Θανάσιμα Αμαρτήματα – συν την αιμομιξία και την παιδοφιλία.
Από το βιβλίο περνούν κάποιες εμμονές του Nesbo, όπως η μουσική του J.J. Cale, τα παλιά αμερικάνικα αυτοκίνητα και τα μικρά αποδημητικά πουλιά – μακάρι να γνωρίζαμε περισσότερα για την ορνιθοπανίδα, για να καταλαβαίναμε τους συμβολισμούς του. To τέλος μένει ανοιχτό για να το εξηγήσει ο κάθε αναγνώστης κατά δοκούν. Άλλη μια απομάκρυνση του συγγραφέα απ’ όσα μας έχει συνηθίσει ως τώρα.
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Ενδιαφέρον έχει να εξετάσουμε τα standalone μυθιστορήματα του Jo Nesbo σαν απόπειρες διαφυγής από την εύκολη συνταγή του procedural, την οποία κατέχει και επεξεργάζεται με δεμένα τα μάτια. Η πρώτη του απόπειρα να απελευθερωθεί από τον Χάρι Χόλε ήταν το 2008, με τους Κυνηγούς Κεφαλών. Σ’ αυτό ο συγγραφέας έπαιξε με το υποείδος που ονομάζεται caper crime fiction, διηγήθηκε δηλαδή την ιστορία από τη μεριά των «κακών». Όπου ο «κακός» είναι ο Βρετανός Ρόγκερ Μπρόουν, ένας επιτυχημένος κυνηγός ταλέντων για πολυεθνικές εταιρείες ο οποίος ζει στο Όσλο, είναι παντρεμένος με μια πανέμορφη Νορβηγίδα ιδιοκτήτρια γκαλερί και συμπληρώνει το εισόδημά του με κλοπές σπανίων έργων τέχνης. Μέχρι που βρίσκεται αντιμέτωπος με έναν αληθινά επικίνδυνο αντίπαλο. Εδώ ο Nesbo παίζει με τις συμβάσεις και το ύφος των σπουδαίων Αμερικανών συγγραφέων Lawrence Block και Elmore Leonard, και το πείραμά του πετυχαίνει – στο βιβλίο, γιατί η ταινία ήταν μια αρκετά αποτυχημένη διασκευή της ιστορίας.
Άλλα δύο πιο μικρά σε μέγεθος δείγματα caper crime stories είναι το Αίμα στο Χιόνι και το Περισσότερο Χιόνι (2015), στα οποία ο Nesbo διάλεξε ως βασικούς ήρωες και αφηγητές δύο επαγγελματίες δολοφόνους (που αποδεικνύεται τελικά ότι είναι το ίδιο πρόσωπο). Ο ένας εκτελεστής μοιάζει αλλόκοτα παρωχημένος (ο Όλαφ, στο πρώτο βιβλίο, δεν οδηγεί αμάξι, δεν χρησιμοποιεί ναρκωτικά, δεν κάνει ληστείες), ενώ ο δεύτερος (ο Ουλφ, στο δεύτερο βιβλίο) παραδέχεται ότι πέφτει μονίμως θύμα της κακής κρίσης του. Τα δύο αυτά βιβλία είναι επιτυχημένο δείγμα και της hardboiled γραφής, με ψήγματα του χιούμορ που συναντούμε στον Raymond Chandler.
Η μεταφορά της ιστορίας του Μάκβεθ στη Γλασκόβη των αρχών της δεκαετίας του ’70 επιτυγχάνει να δημιουργήσει το κλίμα της απόλυτης οικονομικής καταστροφής και διαφθοράς που αναλαμβάνει να αντιμετωπίσει ο Μάκβεθ, μαζί με τη μαζική διάδοση των ναρκωτικών σε μια χώρα ρημαγμένη από την οικονομική κρίση.
Ο Γιος (2014), το πιο μαύρο ίσως από τα ούτως ή άλλως μαύρα μυθιστορήματα του Nesbo, εστιάζει σε θρησκευτικούς συμβολισμούς και μια εξαιρετικά ζοφερή εικόνα του Όσλο. Ο ήρωας, ένας καταδικασμένος χρήστης ναρκωτικών σε φυλακές υψίστης ασφαλείας, πληρώνει ως σύγχρονος Ιησούς για τις αμαρτίες των άλλων – ίσως και του πατέρα του, που ήταν ενδεχομένως ένας πολύ διεφθαρμένος αστυνομικός. Μετά από πολλαπλές ανατροπές, το φινάλε γράφεται σε μια εκκλησία. Εδώ εικάζουμε θεματολογικές επιρροές από την εμμονή του Graham Greene με τον καθολικισμό, αλλά και την αποτυχία της θρησκείας να βοηθήσει, ένα θέμα που υπάρχει στην Αναβίωση του Stephen King.
Τέλος, ο Μάκβεθ (2018), η διασκευή από τον Nesbo της σαιξπηρικής τραγωδίας στη σύγχρονη εποχή (στα πλαίσια του Hogarth Project) ίσως να διαθέτει λιγότερη σαιξπηρική ατμόσφαιρα από το Βασίλειο. Η μεταφορά της ιστορίας του Μάκβεθ στη Γλασκόβη των αρχών της δεκαετίας του ’70 (την πόλη που αποτέλεσε την πύλη εισόδου των ναρκωτικών στην Ευρώπη, την εποχή εκείνη), επιτυγχάνει να δημιουργήσει το κλίμα της απόλυτης οικονομικής καταστροφής και διαφθοράς που αναλαμβάνει να αντιμετωπίσει ο Μάκβεθ, μαζί με τη μαζική διάδοση των ναρκωτικών σε μια χώρα ρημαγμένη από την οικονομική κρίση. Ωστόσο, η υπερβολική διαδοχή βίαιων επεισοδίων και οι πολλαπλές παράλληλες πλοκές εξασθενίζουν το νόημα της τραγωδίας που είναι το πάθος για την εξουσία. Και για να επανέρθουμε στο Βασίλειο, οι αδερφοί Ρόι και Καρλ μπορεί να θυμίζουν, εναλλασσόμενα, τον Κάιν και τον Άβελ, αλλά διαθέτουν περισσότερη τραγική στόφα από τον κατά Nesbo Μάκβεθ, έτσι όπως ζουν ηθελημένα ή μοιραία αιχμάλωτοι στην απομόνωσή των δυσοίωνων νορβηγικών βουνών, περιτριγυρισμένοι από φθονερούς και δόλιους συμπατριώτες, παλεύοντας με πάθη αντιφατικά και ανεξέλεγκτα.
* Η ΧΙΛΝΤΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ είναι μεταφράστρια και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο της, το αστυνομικό μυθιστόρημα «Η συχνότητα του θανάτου» (εκδ. Μεταίχμιο).
Το Βασίλειο
Σκληρόδετη συλλεκτική έκδοση
Jo Nesbo
Μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης
Μεταίχμιο 2020
Σελ. 696, τιμή εκδότη €24,84