o skylos mou o ilithios kentriki

Για τη νουβέλα του Τζων Φάντε «Ο σκύλος μου ο Ηλίθιος – Μια πατρική νουβέλα» (μτφρ. Θάνος Σαμαρτζής, εκδ. Δώμα).

Της Εύας Στάμου

Σε πρώτο επίπεδο διαβάζουμε μια κωμική νουβέλα για τη ζωή ενός μεσήλικα, αποτυχημένου σεναριογράφου, ιταλοαμερικανικής καταγωγής, που ζει με την οικογένειά του σε μια γειτονιά της Καλιφόρνιας. Σε δεύτερο επίπεδο ο Φάντε κατασκευάζει μια δυστοπική εικόνα των αμερικανικών προαστίων συμβάλλοντας λογοτεχνικά στις αναπαραστάσεις που έχουμε για την Αμερική του 20ου αιώνα, προβάλλοντας τα διλήμματα και τα άγχη της μεσαίας τάξης. Το αφηγηματικό ύφος του παραπέμπει στο στιλ με το οποίο ο Ρέιμοντ Κάρβερ έστρεψε την προσοχή του κοινού στους περιθωριακούς, αντικοινωνικούς ήρωες των ιστοριών του, οι οποίοι ζουν αποξενωμένοι σε κάποια φτωχή, παρακμιακή περιοχή της “middle America”. Εμβαθύνοντας περισσότερο διαπιστώνουμε ότι το μυθιστόρημα του Φάντε εστιάζει στα ζητήματα της αρρενωπότητας, της εθνικής ταυτότητας, της σεξουαλικότητας και της φυλετικής διαφορετικότητας.

Αμερικάνικο όνειρο σε αναστολή

Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας του Φάντε, ο Χένρι Μολίσε, συγγραφέας τεσσάρων μυθιστορημάτων και σεναριογράφος τηλεοπτικών σειρών, αν και ζει ήδη είκοσι χρόνια στο πλούσιο «λευκό» Πόιντ Ντιούμ της πολυπολιτισμικής Καλιφόρνιας, παραμένει αουτσάιντερ. Πατέρας τεσσάρων παιδιών και ερωτευμένος με την ίδια γυναίκα τα τελευταία τριάντα χρόνια, ο Μολίσε δεν έχει ακόμα καταφέρει να πραγματώσει το αμερικανικό όνειρο της ασυννέφιαστης οικογενειακής ζωής και της επιτυχημένης καριέρας. Aντιθέτως, κάποιες στιγμές, η βαρετή, τετριμμένη καθημερινότητά του μοιάζει να πραγματώνει τον εφιάλτη της αποξένωσης, της βίας και του άκρατου καταναλωτισμού. Ο αναγνώστης υποψιάζεται ότι ως προς κάποια τουλάχιστον σημεία ο ιταλοαμερικανός Τζων Φάντε ταυτίζεται με τον ήρωά του, προσπαθώντας και ο ίδιος να συμβιβάσει την ιταλική κουλτούρα του με τα ιδεώδη της αμερικανικής μεσαίας τάξης.

Το περιβάλλον όπου εκτυλίσσεται η ιστορία είναι μια ομοιόμορφη αρχιτεκτονικά και δημογραφικά περιοχή με λευκούς που ανήκουν στην ίδια τάξη, έχουν περίπου το ίδιο εισόδημα, κοινό παρελθόν, και παρόμοια ιδεολογία: το μέγιστο ιδεώδες της εύτακτης ζωής μακριά από τις αχαλίνωτες διασκεδάσεις.

Η νουβέλα αναπαριστά την ανέμελη, ροζ καθημερινότητα των προαστίων, θυμίζοντας αμερικανική τηλεοπτική κωμωδία του ’50 και του ’60, όπου κυριαρχούν οι αξίες της οικογενειακής ενότητας και της απλής ζωής κοντά στη φύση. Το περιβάλλον όπου εκτυλίσσεται η ιστορία είναι μια ομοιόμορφη αρχιτεκτονικά και δημογραφικά περιοχή με λευκούς που ανήκουν στην ίδια τάξη, έχουν περίπου το ίδιο εισόδημα, κοινό παρελθόν, και παρόμοια ιδεολογία: το μέγιστο ιδεώδες της εύτακτης ζωής μακριά από τις αχαλίνωτες διασκεδάσεις αλλά και τους κάθε είδους κινδύνους που ελλοχεύουν στην πόλη.

fante

Ο John Fante (1909-1983), γιος Ιταλών μεταναστών, γεννήθηκε στο Ντένβερ του Κολοράντο και έζησε στην Καλιφόρνια. Πολύ νέος γνώρισε τη δόξα, ιδίως με το μυθιστόρημα “Ask The Dust” (Ρώτα τη σκόνη, μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς, εκδ. Μεταίχμιο), αλλά πέρασε τη ζωή του στο ημίφως, χαμένος στο Χόλιγουντ ως σεναριογράφος.
Το Ο σκύλος μου ο Ηλίθιος γράφτηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’60, όταν ο συγγραφέας ήδη ταλαιπωρούνταν απ’ το διαβήτη, που τελικά τον οδήγησε στην τύφλωση και στον ακρωτηριασμό των δύο ποδιών του. Η νουβέλα πρωτοδημοσιεύτηκε το 1985, έπειτα από τον θάνατό του.


 

 

Ο Φάντε αμφισβητεί την αξία αυτής της αποστειρωμένης ομοιομορφίας τόσο για την ευτυχία όσο και την ψυχική υγεία των ηρώων του και επιχειρεί την πλήρη αντιστροφή των κανόνων και των ρόλων, δίνοντας έμφαση στην σκοτεινή πλευρά της ζωής στα περίχωρα της πόλης. Εισάγοντας στο περιβάλλον έναν αδέσποτο σκύλο, που εμφανίζεται από το πουθενά, ένα βροχερό βράδυ στην οικία των Μολίσε, προκαλώντας μια σειρά από ανατροπές, φυσικές και ψυχικές συγκρούσεις τόσο μεταξύ των μελών της οικογένειας, όσο και ανάμεσα στην οικογένεια και τους γείτονες, ο συγγραφέας βρίσκει έναν πλάγιο μα εύστοχο τρόπο να μιλήσει για την σημασία της διαφορετικότητας.

Το ζωώδες στοιχείο που αντιπροσωπεύει ο σκύλος-εισβολέας γίνεται η αφορμή για να έρθουν σταδιακά στην επιφάνεια οι έντονες διαφορές όσον αφορά τις επιδιώξεις, τον χαρακτήρα, και την νοοτροπία των μελών της οικογένειας Μολίσε αλλά και για να αποκαλυφθεί σταδιακά η παθογένεια, η αντικοινωνικότητα, η καταπίεση και η αποξένωση που συχνά κρύβεται κάτω από την καλογυαλισμένη καθημερινότητα της αγίας αμερικανικής οικογένειας.

Μέσω της σάτιρας, του αυτοσαρκασμού, ενίοτε και της αυτολύπησης, ο Φάντε φωτίζει και επικρίνει την περιοριστική ομοιομορφία του μεσοαστικού τρόπου ζωής. Ο κεντρικός ήρωάς του, πατέρας τεσσάρων παιδιών με τα οποία βρίσκεται διαρκώς σε ρήξη, αποτυχημένος συγγραφέας με οικονομικά προβλήματα, ανίκανος να ενσωματωθεί στην κοινότητα, και με όνειρο ζωής τη διαφυγή στη Ρώμη, επαναστατεί υιοθετώντας ένα σκυλί που με την εμφάνιση και τη συμπεριφορά του αντιπροσωπεύει την παρέκκλιση από την ζηλευτή κανονικότητα της Νότιας Καλιφόρνιας.

Το γεγονός ότι ο Ηλίθιος δεν είναι καθαρόαιμο αλλά ημίαιμο καθώς και ότι δείχνει ξεκάθαρα την ερωτική του προτίμηση για τα αρσενικά σκυλιά, ενώ περιφρονεί ή εχθρεύεται τα θηλυκά, προκαλεί στην καλύτερη περίπτωση σοκ στην γειτονιά και στη χειρότερη το μίσος.

Το γεγονός ότι ο Ηλίθιος δεν είναι καθαρόαιμο αλλά ημίαιμο καθώς και ότι δείχνει ξεκάθαρα την ερωτική του προτίμηση για τα αρσενικά σκυλιά, ενώ περιφρονεί ή εχθρεύεται τα θηλυκά, προκαλεί στην καλύτερη περίπτωση σοκ στην γειτονιά και στη χειρότερη το μίσος ή την απέχθεια ορισμένων, τοποθετώντας στο επίκεντρο της ιστορίας τα ζητήματα της φυλετικής καθαρότητας και της σεξουαλικής διαφορετικότητας που έχουν γίνει αιτία πολιτικών ανακατατάξεων, κοινωνικών ζυμώσεων και αναταραχών στις δεκαετίες του ’60 και του ’70, και παραμένουν δυστυχώς επίκαιρα.

Η νουβέλα γράφτηκε στο τέλος του ’60. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για μια γραφή συνειδητά αντρική, καθώς ο συγγραφέας βλέπει τον κόσμο μέσα από τα μάτια του πρωταγωνιστή του, ξεγυμνώνοντας σταδιακά τα άγχη, τις φοβίες, τα συμπλέγματα του άντρα μέσης ηλικίας που νιώθει την γυναίκα του να τον αμφισβητεί, τα παιδιά του να τον περιφρονούν, και τους συναδέλφους του να τον αγνοούν. Από πρωταγωνιστής της ζωής, ο ήρωας έχει μετατραπεί σε παρατηρητής της, έχοντας πλέον μπει στο περιθώριο. Εγκλωβισμένος στα ανελαστικά όρια της κοινότητας απέναντι στην κάθε είδους διαφορετικότητα –εθνική, φυλετική, σεξουαλική, οικονομική, αισθητική– συνειδητοποιεί ότι η κατάκτηση της ευδαιμονίας, όπως ορίζεται από το περιβάλλον του, συνήθως έχει ως τίμημα την προσωπική ελευθερία.

* Η ΕΥΑ ΣΤΑΜΟΥ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, η συλλογή «Τα κορίτσια που γελούν» (εκδ. Αρμός).

Στην κεντρική εικόνα: Ο Yvan Attal, σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής, στη μεταφορά του βιβλίου στον κινηματογράφο το 2019. Στην ταινία συμπρωταγωνιστεί η Charlotte Gainsbourg.


fanteΟ σκύλος μου ο Ηλίθιος
Μια πατρική νουβέλα
Τζων Φάντε
Μτφρ. Θάνος Σαμαρτζής
Δώμα 2020
Σελ. 176, τιμή εκδότη €15,00

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JOHN FANTE

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το παιδί» του Φερνάντο Αραμπούρου (κριτική) – Πώς αφηγούμαστε την απώλεια ενός παιδιού: Συγγραφικός νεωτερισμός με ένα κείμενο που «μιλάει»

«Το παιδί» του Φερνάντο Αραμπούρου (κριτική) – Πώς αφηγούμαστε την απώλεια ενός παιδιού: Συγγραφικός νεωτερισμός με ένα κείμενο που «μιλάει»

Για το μυθιστόρημα του Φερνάντο Αραμπούρου (Fernando Aramburu) «Το παιδί» (μτφρ. Τιτίνα Σπερελάκη, εκδ. Πατάκη). Ο Ισπανός συγγραφέας θα βρεθεί στην Ελλάδα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ ΛΕΑ. Την Παρασκευή 20 Ιουνίου, στις 9μμ, θα γίνει παρουσίαση του βιβλίου του στο Ινστιτούτο Θερβάντες. 

...
«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (κριτική) – Ταξίδι προς το σκοτάδι

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (κριτική) – Ταξίδι προς το σκοτάδι

Για το βιβλίο του Νταβίντε Κόπο (Davide Coppo) «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου, εκδ. Διόπτρα), μια ιστορία για το πώς ένας νεαρός Ιταλός με «ευαισθησίες» καταλήγει να γίνει φασίστας.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η ...

«Ορκισμένη» της Ρενέ Καραμπάς (κριτική) – Ενηλικίωση στα πατριαρχικά Βαλκάνια υπό τους νόμους του Κανούν

«Ορκισμένη» της Ρενέ Καραμπάς (κριτική) – Ενηλικίωση στα πατριαρχικά Βαλκάνια υπό τους νόμους του Κανούν

Για το μυθιστόρημα της Ρενέ Καραμπάς [Rene Karabash] «Ορκισμένη» (μτφρ. Σπύρος Ν. Παππάς, εκδ. Μεταίχμιο). «Μια «θεσμικά αποδεκτή αλλαγή φύλου» σε ένα μυθιστόρημα που εκτείνεται πέρα από τα όρια του φύλου, της παράδοσης, της τιμής και των ταυτοτήτων. Πρόκειται για «ένα παραμύθι ψυχών».

Γράφει η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Με την καμπάνια ορατότητας «Stay Awake», η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση συμμετέχει στο Athens Pride 2025, γιορτάζοντας τα 20 χρόνια του. 

Επιμέλεια: Book Press

Η ...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ