grand frere 728

Για το μυθιστόρημα του Mαΐρ Γκουβέν «Μεγάλος αδερφός» (μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, εκδ. Ίκαρος).

Του Νίκου Ξένιου

«Η νύχτα έχει τη μυρωδιά μιας πουτάνας 
λίγο πριν βγει στη σύνταξη». 
Mαΐρ Γκουβέν

Στο πρώτο αυτό μυθιστόρημα του Mαΐρ Γκουβέν (Βραβείο Goncourt 2018 και Βραβείο Régine-Deforges) ξετυλίγεται η ιστορία δύο γαλλοσύριων αδελφών, οι οποίοι αναζητούν την ταυτότητά τους ανάμεσα σε δυο διαφορετικές κουλτούρες που συνοψίζονται στις πολιτιστικές συντεταγμένες του πατέρα τους. Ο μεγάλος αδελφός είναι ταξιτζής «οχήματος μεταφοράς μετά οδηγού» τύπου Uber (ενώ ο πατέρας του είναι παραδοσιακός οδηγός ταξί!) και εργάζεται έντεκα ώρες το εικοσιτετράωρο, «σκλάβος κλεισμένος στη λαμαρίνα». Ο ιδεαλιστής μικρός αδελφός είναι νοσοκόμος χωρίς μεγάλα περιθώρια επαγγελματικής ανέλιξης και αποφασίζει να αναχωρήσει για τη Συρία ώστε να αποδείξει τη χρησιμότητά του σ’ έναν οργανισμό συνδεδεμένο με τη συριακή τρομοκρατία.

«Εγώ είμαι η Συρία»: το Charlie Hebdo και η ζωή στην περιφέρεια

Η ζωή στο Μπομπινί, με τις εκφράσεις και το λεξιλόγιό της, την τραχύτητά της, του θέτει ένα όριο προφορικότητας τελεσίδικο και χαρακτηριστικό του ύφους ενός βιβλίου που μιλά με τη γλώσσα της νεότητας για μιαν εποχή της οποίας η «νεότητα» έχει περάσει ανεπιστρεπτί.

Αναπαράγοντας τον θησαυρό της οικείας, καθημερινής γλώσσας στο σημερινό Παρίσι (langue familiere, σε δεξιοτεχνική απόδοση στα ελληνικά της Λίζυς Τσιριμώκου) και υιοθετώντας έντονο σασπένς στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, ο συγγραφέας μπαίνει τόσο στο «πετσί» του σοφέρ όσο και σ’ αυτό του νοσοκόμου, για να περιγράψει με νότες αδρές τη ζωή που διεξάγεται στα περίχωρα (banlieue) του Παρισιού. Η ζωή στο Μπομπινί, με τις εκφράσεις και το λεξιλόγιό της, την τραχύτητά της, του θέτει ένα όριο προφορικότητας τελεσίδικο και χαρακτηριστικό του ύφους ενός βιβλίου που μιλά με τη γλώσσα της νεότητας για μιαν εποχή της οποίας η «νεότητα» έχει περάσει ανεπιστρεπτί.

Θεματολογικά το βιβλίο παραθέτει δύο διαφορετικά πεπρωμένα μέσα σε μια οικογένεια που φέρει τις αχνές μνήμες της Μητέρας και της γιαγιάς και τη δυσβάσταχτη παρουσία του Πατέρα. Η βρετόνικης καταγωγής μητέρα τους έχει αφήσει χρόνους μιαν ογδόη Σεπτεμβρίου, «ημέρα της γέννησης της Παρθένου Μαρίας». Ο άθεος, κομμουνιστής, εξ ορισμού αντίθετος σε κάθε εξουσία, αυταρχικός και δύστροπος χήρος πατέρας έχει εγκαταλείψει τη Συρία στη δεκαετία του ’80 και τώρα φέρει εμβληματικά τα γνωρίσματα μιας ιδιότυπης ηθικής, συνδυασμό ισλαμικής ανατροφής και ιδεοληψίας σχετικά με την επιβεβλημένη, κατά την άποψή του, προσαρμογή του μετανάστη στο νέο πολιτιστικό περιβάλλον. Ο Γκουβέν αντιπαραθέτει τον γαλλομουσουλμάνο πρωτότοκο γιο (και πρώτο αφηγητή) στο στεγανό σύστημα αντιλήψεων του πατέρα ενώ, στον αντίποδα, για τη γιαγιά επιφυλάσσει την προσωποποίηση της σκληροπυρηνικής μουσουλμανικής ηθικής.

Ο ελεγκτικός χαρακτήρας του Μεγάλου Αδελφού

Με τον ειλικρινή τόνο που υιοθετεί, ο Mαΐρ Γκουβέν σκιαγραφεί το διαφορετικό Παρίσι των γκρίζων κτιρίων και της θέασης των «καλών συνοικιών» από την οπτική γωνία ενός οδηγού και με το φίλτρο ενός κινούμενου παρμπρίζ.

Ο Grand Frere (με τις αναπόφευκτες συνδηλώσεις του τίτλου του και παραμένοντας ανώνυμος στο βιβλίο) έχει πολεμήσει στο Τσαντ με τον γαλλικό στρατό, μέχρι που η υγεία του –και ο εθισμός του στο χασίς– τον ανάγκασε να επιστρέψει στα «κουστούμι, χαμόγελο, διαμέρισμα, γκόμενα». Με τον ειλικρινή τόνο που υιοθετεί, ο Mαΐρ Γκουβέν σκιαγραφεί το διαφορετικό Παρίσι των γκρίζων κτιρίων και της θέασης των «καλών συνοικιών» από την οπτική γωνία ενός οδηγού και με το φίλτρο ενός κινούμενου παρμπρίζ. Και μεγάλη κατανάλωση της marie-jeanne (της μαριχουάνας), ενός παράγοντα που υποβάλλεται από μιαν εσωτερική αναγκαιότητα. Στην εμπειρία της «μαύρης» θα έρθει να προστεθεί και η εμπειρία της φυλακής. Αντίθετα, ο μικρός αδελφός στρατεύεται σε μιαν ανθρωπιστική οργάνωση που ως εμβλήματά της φέρει το ισλάμ και την ειρήνη και αναχωρεί για τη Συρία.

Ο Μεγάλος Αδελφός κρατά τα ηνία της αφήγησης, ενώ η «φωνή» του Μικρού Αδελφού συνιστά μιαν επαναλαμβανόμενη παρεμβολή. Οι οδηγοί ταξί που κινούνται από τη Ναντέρ ως το Κουρμπεβουά συναντιούνται σε συγκεκριμένο εστιατόριο, όπου γίνονται λιώμα με την ganja (που λέγεται και bédo, και cône, και pilon, και sbah, και spliff, και tonton: η αργκό για το χασίς) ή το gazon τους (η λέξη για το τσιγαριλίκι) οδηγούν την gova (το αυτοκίνητό) τους, βάζουν την caillasse (τα χρήματά) τους στην άκρη, κι έτσι δημιουργούν ένα μικροσύμπαν, κύριο γνώρισμα του οποίου είναι ο χιμαιρικός τρόπος αντίληψης του κόσμου, ενώ, όλως περιέργως, κύριο μέλημά τους είναι η προσαρμογή και η ενσωμάτωση.

Αλλάχ-ου-άκμπαρ: το ενδεχόμενο της επιστροφής του αδελφού

Η αντίφαση ως δομικό στοιχείο των αντιδράσεων των ηρώων συνεχίζεται και με τον Μικρό Αδελφό. Πώς ένα παιδί των παρισινών quartiers αραβικής καταγωγής μπορεί να ονειρευτεί να γίνει γιατρός και πόσα από τα ακαδημαϊκά του όνειρα πραγματώνονται; Ποια αναχώρηση για το Μάλι, την Τουρκία, το Ιράν, το Ιράκ, την Υεμένη, τη Σομαλία και τη Συρία τού επιφυλάσσει, τελικά, η μοίρα; Τι θα σημάνει γι’ αυτόν η στράτευση σε κάποια ΜΚΟ που ασπάζεται την τζιχάντ κοντά στους πληθυσμούς που μαρτύρησαν από την πολιτική του Άσαντ; Και τι θα σημάνει αυτή η τόσο «ανεπίληπτη» επιλογή για τους οικείους του, που έζησαν από κοντά τις σφαγές στο Charlie Hebdo και στο Μπατακλάν; Πώς θα τον αντιμετωπίσει ο μεγάλος του αδελφός, ο «τακτοποιημένος», όταν επιστρέψει, τελικά, στη Γαλλία; Μήπως το παρελθόν θα τους γραπώσει και τους δύο;

alt
Γεννημένος το 1986 στη Ναντ, από μητέρα Τουρκάλα
και πατέρα Κούρδο που κατέφυγαν ως πρόσφυγες στη
Γαλλία, και μεγαλωμένος ανάμεσα στο αστικό
περιβάλλον και στους αμπελώνες της γιαγιάς του,
ο Mαΐρ Γκουβέν είναι σήμερα εκδότης και
αρχισυντάκτης του εβδομαδιαίου φιλολογικού
περιοδικού «Le 1».


Πρωτίστως, όμως, η κυρίαρχη φιγούρα του πατέρα διακρίνεται από ψυχικές συγκρούσεις: ανεδαφικός, αιθεροβάμων, όσο και εκρηκτικός, ο macho αυτός πατέρας είναι η εμψύχωση του οικιακού σκηνικού και της τελετουργίας ενοχοποίησης από τα οποία ο ένας πρωταγωνιστής δραπετεύει όσο μπορεί περισσότερες ώρες της ημέρας και από το αξιακό σύστημα του οποίου ο άλλος πρωταγωνιστής έχει αναχωρήσει οριστικά. Μέσα από τις διασταυρούμενες αυτές μαρτυρίες, ο συγγραφέας φιλοτεχνεί δυο παράλληλους αλλ’ εξίσου περιθωριακούς κόσμους. Αποφεύγοντας τα στερεότυπα της διάκρισης, του αποκλεισμού και της γκετοποίησης, επιδιώκει να αγγίξει τα βαθύτερα κίνητρα των πράξεων των ηρώων του. Μεγάλη αρετή του μυθιστορήματος είναι η δομή του: εναλλαγή της φωνής του μεγάλου αδελφού μ’ εκείνην του μικρού, καθώς και με μια σειρά από αλληλοσυγκρουόμενες μνήμες και σκέψεις: «ο μπαμπάς, η γιαγιά, ο Ιησούς, ο Μωϋσής, το Κοράνι, η Συρία, το άπειρο»… Και μια ανατροπή στο τέλος.

Το βιβλίο του Mαΐρ Γκουβέν ταξιδεύει τον αναγνώστη στα μύχια δύο τελείως πρωτόγνωρων αντιλήψεων του κόσμου, εγείροντας παράλληλα ερωτήματα για τη ζωή των μεταναστών, για την ισότητα και τη δικαιοσύνη, για την πολιτική κατάσταση στην Εγγύς Ανατολή, εκεί όπου κάποτε άκμαζε το βασίλειο της Παλμύρας και όπου σήμερα οι γριές προξενεύουν στους Μουτζαχεντίν τις εγγόνες τους, δείχνοντας φωτογραφίες τους στο σμαρτ-φόουν. Αλλά το αξιακό σύστημα του μικρού αδελφού το έχει υιοθετήσει και κάποιος «Γιούνες ο αλλαξόθρησκος», που δεν είναι παρά «ο Γιαν, ο Γάλλος». Το βιβλίο κάνει σαφή υπαινιγμό και για την αντίληψη ημών των Ευρωπαίων σχετικά με τη Θέμιδα, σχετικά με την αγάπη και τους συγγενικούς δεσμούς, σχετικά με την πίστη σε ιδεώδη, με την ανεκτικότητα, με τη μεγαλοψυχία και τη συγχώρηση.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).


altΜεγάλος αδερφός
Mahir Guven
Μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου
Ίκαρος 2019
Σελ. 312, τιμή εκδότη €16,00

alt

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ