grand frere 728

Για το μυθιστόρημα του Mαΐρ Γκουβέν «Μεγάλος αδερφός» (μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, εκδ. Ίκαρος).

Του Νίκου Ξένιου

«Η νύχτα έχει τη μυρωδιά μιας πουτάνας 
λίγο πριν βγει στη σύνταξη». 
Mαΐρ Γκουβέν

Στο πρώτο αυτό μυθιστόρημα του Mαΐρ Γκουβέν (Βραβείο Goncourt 2018 και Βραβείο Régine-Deforges) ξετυλίγεται η ιστορία δύο γαλλοσύριων αδελφών, οι οποίοι αναζητούν την ταυτότητά τους ανάμεσα σε δυο διαφορετικές κουλτούρες που συνοψίζονται στις πολιτιστικές συντεταγμένες του πατέρα τους. Ο μεγάλος αδελφός είναι ταξιτζής «οχήματος μεταφοράς μετά οδηγού» τύπου Uber (ενώ ο πατέρας του είναι παραδοσιακός οδηγός ταξί!) και εργάζεται έντεκα ώρες το εικοσιτετράωρο, «σκλάβος κλεισμένος στη λαμαρίνα». Ο ιδεαλιστής μικρός αδελφός είναι νοσοκόμος χωρίς μεγάλα περιθώρια επαγγελματικής ανέλιξης και αποφασίζει να αναχωρήσει για τη Συρία ώστε να αποδείξει τη χρησιμότητά του σ’ έναν οργανισμό συνδεδεμένο με τη συριακή τρομοκρατία.

«Εγώ είμαι η Συρία»: το Charlie Hebdo και η ζωή στην περιφέρεια

Η ζωή στο Μπομπινί, με τις εκφράσεις και το λεξιλόγιό της, την τραχύτητά της, του θέτει ένα όριο προφορικότητας τελεσίδικο και χαρακτηριστικό του ύφους ενός βιβλίου που μιλά με τη γλώσσα της νεότητας για μιαν εποχή της οποίας η «νεότητα» έχει περάσει ανεπιστρεπτί.

Αναπαράγοντας τον θησαυρό της οικείας, καθημερινής γλώσσας στο σημερινό Παρίσι (langue familiere, σε δεξιοτεχνική απόδοση στα ελληνικά της Λίζυς Τσιριμώκου) και υιοθετώντας έντονο σασπένς στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, ο συγγραφέας μπαίνει τόσο στο «πετσί» του σοφέρ όσο και σ’ αυτό του νοσοκόμου, για να περιγράψει με νότες αδρές τη ζωή που διεξάγεται στα περίχωρα (banlieue) του Παρισιού. Η ζωή στο Μπομπινί, με τις εκφράσεις και το λεξιλόγιό της, την τραχύτητά της, του θέτει ένα όριο προφορικότητας τελεσίδικο και χαρακτηριστικό του ύφους ενός βιβλίου που μιλά με τη γλώσσα της νεότητας για μιαν εποχή της οποίας η «νεότητα» έχει περάσει ανεπιστρεπτί.

Θεματολογικά το βιβλίο παραθέτει δύο διαφορετικά πεπρωμένα μέσα σε μια οικογένεια που φέρει τις αχνές μνήμες της Μητέρας και της γιαγιάς και τη δυσβάσταχτη παρουσία του Πατέρα. Η βρετόνικης καταγωγής μητέρα τους έχει αφήσει χρόνους μιαν ογδόη Σεπτεμβρίου, «ημέρα της γέννησης της Παρθένου Μαρίας». Ο άθεος, κομμουνιστής, εξ ορισμού αντίθετος σε κάθε εξουσία, αυταρχικός και δύστροπος χήρος πατέρας έχει εγκαταλείψει τη Συρία στη δεκαετία του ’80 και τώρα φέρει εμβληματικά τα γνωρίσματα μιας ιδιότυπης ηθικής, συνδυασμό ισλαμικής ανατροφής και ιδεοληψίας σχετικά με την επιβεβλημένη, κατά την άποψή του, προσαρμογή του μετανάστη στο νέο πολιτιστικό περιβάλλον. Ο Γκουβέν αντιπαραθέτει τον γαλλομουσουλμάνο πρωτότοκο γιο (και πρώτο αφηγητή) στο στεγανό σύστημα αντιλήψεων του πατέρα ενώ, στον αντίποδα, για τη γιαγιά επιφυλάσσει την προσωποποίηση της σκληροπυρηνικής μουσουλμανικής ηθικής.

Ο ελεγκτικός χαρακτήρας του Μεγάλου Αδελφού

Με τον ειλικρινή τόνο που υιοθετεί, ο Mαΐρ Γκουβέν σκιαγραφεί το διαφορετικό Παρίσι των γκρίζων κτιρίων και της θέασης των «καλών συνοικιών» από την οπτική γωνία ενός οδηγού και με το φίλτρο ενός κινούμενου παρμπρίζ.

Ο Grand Frere (με τις αναπόφευκτες συνδηλώσεις του τίτλου του και παραμένοντας ανώνυμος στο βιβλίο) έχει πολεμήσει στο Τσαντ με τον γαλλικό στρατό, μέχρι που η υγεία του –και ο εθισμός του στο χασίς– τον ανάγκασε να επιστρέψει στα «κουστούμι, χαμόγελο, διαμέρισμα, γκόμενα». Με τον ειλικρινή τόνο που υιοθετεί, ο Mαΐρ Γκουβέν σκιαγραφεί το διαφορετικό Παρίσι των γκρίζων κτιρίων και της θέασης των «καλών συνοικιών» από την οπτική γωνία ενός οδηγού και με το φίλτρο ενός κινούμενου παρμπρίζ. Και μεγάλη κατανάλωση της marie-jeanne (της μαριχουάνας), ενός παράγοντα που υποβάλλεται από μιαν εσωτερική αναγκαιότητα. Στην εμπειρία της «μαύρης» θα έρθει να προστεθεί και η εμπειρία της φυλακής. Αντίθετα, ο μικρός αδελφός στρατεύεται σε μιαν ανθρωπιστική οργάνωση που ως εμβλήματά της φέρει το ισλάμ και την ειρήνη και αναχωρεί για τη Συρία.

Ο Μεγάλος Αδελφός κρατά τα ηνία της αφήγησης, ενώ η «φωνή» του Μικρού Αδελφού συνιστά μιαν επαναλαμβανόμενη παρεμβολή. Οι οδηγοί ταξί που κινούνται από τη Ναντέρ ως το Κουρμπεβουά συναντιούνται σε συγκεκριμένο εστιατόριο, όπου γίνονται λιώμα με την ganja (που λέγεται και bédo, και cône, και pilon, και sbah, και spliff, και tonton: η αργκό για το χασίς) ή το gazon τους (η λέξη για το τσιγαριλίκι) οδηγούν την gova (το αυτοκίνητό) τους, βάζουν την caillasse (τα χρήματά) τους στην άκρη, κι έτσι δημιουργούν ένα μικροσύμπαν, κύριο γνώρισμα του οποίου είναι ο χιμαιρικός τρόπος αντίληψης του κόσμου, ενώ, όλως περιέργως, κύριο μέλημά τους είναι η προσαρμογή και η ενσωμάτωση.

Αλλάχ-ου-άκμπαρ: το ενδεχόμενο της επιστροφής του αδελφού

Η αντίφαση ως δομικό στοιχείο των αντιδράσεων των ηρώων συνεχίζεται και με τον Μικρό Αδελφό. Πώς ένα παιδί των παρισινών quartiers αραβικής καταγωγής μπορεί να ονειρευτεί να γίνει γιατρός και πόσα από τα ακαδημαϊκά του όνειρα πραγματώνονται; Ποια αναχώρηση για το Μάλι, την Τουρκία, το Ιράν, το Ιράκ, την Υεμένη, τη Σομαλία και τη Συρία τού επιφυλάσσει, τελικά, η μοίρα; Τι θα σημάνει γι’ αυτόν η στράτευση σε κάποια ΜΚΟ που ασπάζεται την τζιχάντ κοντά στους πληθυσμούς που μαρτύρησαν από την πολιτική του Άσαντ; Και τι θα σημάνει αυτή η τόσο «ανεπίληπτη» επιλογή για τους οικείους του, που έζησαν από κοντά τις σφαγές στο Charlie Hebdo και στο Μπατακλάν; Πώς θα τον αντιμετωπίσει ο μεγάλος του αδελφός, ο «τακτοποιημένος», όταν επιστρέψει, τελικά, στη Γαλλία; Μήπως το παρελθόν θα τους γραπώσει και τους δύο;

alt
Γεννημένος το 1986 στη Ναντ, από μητέρα Τουρκάλα
και πατέρα Κούρδο που κατέφυγαν ως πρόσφυγες στη
Γαλλία, και μεγαλωμένος ανάμεσα στο αστικό
περιβάλλον και στους αμπελώνες της γιαγιάς του,
ο Mαΐρ Γκουβέν είναι σήμερα εκδότης και
αρχισυντάκτης του εβδομαδιαίου φιλολογικού
περιοδικού «Le 1».


Πρωτίστως, όμως, η κυρίαρχη φιγούρα του πατέρα διακρίνεται από ψυχικές συγκρούσεις: ανεδαφικός, αιθεροβάμων, όσο και εκρηκτικός, ο macho αυτός πατέρας είναι η εμψύχωση του οικιακού σκηνικού και της τελετουργίας ενοχοποίησης από τα οποία ο ένας πρωταγωνιστής δραπετεύει όσο μπορεί περισσότερες ώρες της ημέρας και από το αξιακό σύστημα του οποίου ο άλλος πρωταγωνιστής έχει αναχωρήσει οριστικά. Μέσα από τις διασταυρούμενες αυτές μαρτυρίες, ο συγγραφέας φιλοτεχνεί δυο παράλληλους αλλ’ εξίσου περιθωριακούς κόσμους. Αποφεύγοντας τα στερεότυπα της διάκρισης, του αποκλεισμού και της γκετοποίησης, επιδιώκει να αγγίξει τα βαθύτερα κίνητρα των πράξεων των ηρώων του. Μεγάλη αρετή του μυθιστορήματος είναι η δομή του: εναλλαγή της φωνής του μεγάλου αδελφού μ’ εκείνην του μικρού, καθώς και με μια σειρά από αλληλοσυγκρουόμενες μνήμες και σκέψεις: «ο μπαμπάς, η γιαγιά, ο Ιησούς, ο Μωϋσής, το Κοράνι, η Συρία, το άπειρο»… Και μια ανατροπή στο τέλος.

Το βιβλίο του Mαΐρ Γκουβέν ταξιδεύει τον αναγνώστη στα μύχια δύο τελείως πρωτόγνωρων αντιλήψεων του κόσμου, εγείροντας παράλληλα ερωτήματα για τη ζωή των μεταναστών, για την ισότητα και τη δικαιοσύνη, για την πολιτική κατάσταση στην Εγγύς Ανατολή, εκεί όπου κάποτε άκμαζε το βασίλειο της Παλμύρας και όπου σήμερα οι γριές προξενεύουν στους Μουτζαχεντίν τις εγγόνες τους, δείχνοντας φωτογραφίες τους στο σμαρτ-φόουν. Αλλά το αξιακό σύστημα του μικρού αδελφού το έχει υιοθετήσει και κάποιος «Γιούνες ο αλλαξόθρησκος», που δεν είναι παρά «ο Γιαν, ο Γάλλος». Το βιβλίο κάνει σαφή υπαινιγμό και για την αντίληψη ημών των Ευρωπαίων σχετικά με τη Θέμιδα, σχετικά με την αγάπη και τους συγγενικούς δεσμούς, σχετικά με την πίστη σε ιδεώδη, με την ανεκτικότητα, με τη μεγαλοψυχία και τη συγχώρηση.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).


altΜεγάλος αδερφός
Mahir Guven
Μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου
Ίκαρος 2019
Σελ. 312, τιμή εκδότη €16,00

alt

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μ...

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ