Djuna Barnes700

Για το μυθιστόρημα της Djuna Barnes «Νυχτοδάσος» (μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. Gutenberg).

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη

«Το να έχει διαβάσει κάποιος το βιβλίο αρκετές φορές δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι ικανός να πει τα κατάλληλα λόγια σε όσους δεν το έχουν διαβάσει» είχε γράψει ο Τόμας Έλιοτ στον πρόλογο του βιβλίου Νυχτοδάσος σχεδόν έναν αιώνα πριν.

Είχε διαβάσει το εν λόγω βιβλίο, όπως μας εξομολογείται, αρκετές φορές, σε μορφή χειρογράφου, σε τυπογραφικά δοκίμια και τέλος όταν εκδόθηκε, στα 1936. Η χρονιά εκείνη, ατενίζοντας το ιστορικό υπόβαθρο, ήταν σε γενικές γραμμές εξαιρετικά δύσκολη σε παγκόσμιο επίπεδο. Στη Μεγάλη Βρετανία, ο πολυταξιδεμένος ανά τον κόσμο, ειδικά τη χρονική περίοδο 1916-1936, Εδουάρδος Η΄, ανέρχεται στον βασιλικό θρόνο, συγκεκριμένα στις 20 Ιανουαρίου του 1936, μετά τον θάνατο του πατέρα του. Λίγους μήνες αργότερα, ανακοίνωσε την πρόθεσή του να παντρευτεί την Αμερικανίδα ερωμένη του Γουάιλις Σίμπσον, δύο φορές διαζευγμένη, και μπροστά στα προφανή προβλήματα που θα δημιουργούσε στο Ηνωμένο Βασίλειο αναγκάστηκε να υποβάλει την παραίτησή του στις 11 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους, εξηγώντας ενώπιον του αγγλικού λαού τους λόγους που τον ανάγκασαν σε αυτή την ακραία και τολμηρή του ενέργεια. Τον Αύγουστο, επιπλέον, ξεκινούν οι Ολυμπιακοί αγώνες στο Βερολίνο με τον Χίτλερ να βρίσκεται σε συνεχή άνοδο, ενώ τον ίδιο χρόνο αρχίζει και ο δραματικός Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος στην Ιβηρική χερσόνησο. Κι ενώ όλα αυτά και πολύ περισσότερα διαδραματίζονται σε διάφορα μήκη και πλάτη της οικουμένης, στο Παρίσι της δεκαετίας του 1920 και του 1930, τυλιγμένο με το πέπλο της χαμένης γενιάς των Αμερικανών που εμφανίστηκαν στη γηραιά ήπειρο του μεσοπολέμου, ξετυλίγεται το μυθιστόρημα Νυχτοδάσος της Τζούνα Μπαρνς, μία περίοδο όπου επίσης βρίσκονταν σε εξέλιξη μεγάλες αλλαγές στην κοινωνική, και όχι μόνο, ζωή και αυτής της πόλης. Εν τούτοις, παρά το συγκεκριμένο αυτό χρονικό διάστημα στο οποίο αναφέρεται η υπόθεση του βιβλίου, αυτό κατάφερε, με τα πολυποίκιλα και σοβαρά μηνύματα που έφερνε στην επιφάνεια, να ξεπεράσει τον σκόπελο του χρόνου και να επιζήσει ως ένα διαχρονικό και εμβληματικό έργο τέχνης, περισσότερο, ή για να παραφράσουμε τα λόγια της Αγγλίδας Τζάνετ Γουίντερσον (Jeanette Winterson, 1959- ), η ζωή του συνεχίστηκε και θα συνεχιστεί οπωσδήποτε στο μέλλον, επειδή δεν προσκολλήθηκε ποτέ στον χρόνο.

Το «Νυχτοδάσος» έχει αποκτήσει με την πάροδο των δεκαετιών μεγάλη φήμη, αφού είναι τόσο μοντέρνο όσο παράλληλα και κλασικός λεσβιακός ύμνος. Δύσκολο, κάπως, στην επιπόλαιη και βιαστική ειδικά ανάγνωση, αλλά μακροπρόθεσμα ανταμείβει πλουσιοπάροχα τον υπομονετικό αναγνώστη.

Το Νυχτοδάσος έχει αποκτήσει με την πάροδο των δεκαετιών μεγάλη φήμη, αφού είναι τόσο μοντέρνο όσο παράλληλα και κλασικός λεσβιακός ύμνος. Δύσκολο, κάπως, στην επιπόλαιη και βιαστική ειδικά ανάγνωση, αλλά μακροπρόθεσμα ανταμείβει πλουσιοπάροχα τον υπομονετικό αναγνώστη, και κυρίως εκείνον που επιστρέφει στις σελίδες του ξανά και ξανά. Την ίδια στιγμή επαινείται από τον ίδιο τον Τόμας Στερνς Έλιοτ (Thomas Stearns Eliot, 1888-1965), αλλά και από πολλούς άλλους στη συνέχεια. Ωστόσο, όμως, η Μπαρνς σίγουρα δεν αποσκοπεί να διεκδικήσει έναν ακλόνητο λεσβιακό συμβολισμό. Αντίθετα, μάλλον δείχνει πως διερευνά τις δοκιμές και προσπάθειες εκείνων που δεν κατάφεραν να εισέλθουν στον συγκεκριμένο χώρο, ως αποτέλεσμα κάποιου αποκλίνοντος φύλου ή συγκεκριμένης σεξουαλικότητας, και οι οποίοι πιστεύουν ότι κάθε προσπάθεια να γίνει κάτι τέτοιο είναι στην πλειονότητα των περιπτώσεων μάταιη και καταδικασμένη σε αποτυχία. Όπως υποδηλώνει ο τίτλος του πρώτου κεφαλαίου του μυθιστορήματος («Υποκλιθείτε»), οι χαρακτήρες του Νυχτοδάσους πρέπει να υποκλιθούν σε κάτι το άγνωστο και απροσδιόριστο, και να συναινέσουν και δεχτούν στην ύπαρξη μεταξύ των γραμμών, εκείνου που η γλώσσα δεν μπορεί να διατυπώσει. Παρά την ανεπάρκεια αυτή, η Μπαρνς αναγνωρίζει τις καθοριστικές εξουσίες της γλώσσας. Η αντιμετώπιση του φύλου καθώς και ο χειρισμός της γλώσσας βρίσκονται πολύ πιο μπροστά από την εποχή τους. Χαρακτήρες όπως η Φράου Μαν, η Ρόμπιν Βόουτ και ο Μάθιου Ο’ Κόνορ μπορούν εύκολα να περιγραφούν ως «genderqueer», αλλά πάντως ο αφηγητής στο βιβλίο της Μπαρνς αποφεύγει να ορίζει τις σεξουαλικές ταυτότητες του φύλου τους με τις όποιες ετικέτες, εκτός βέβαια από τη Ρόμπιν που αναφέρεται ως μέλος του τρίτου φύλου.

Ο όρος gender queer και ο αυτοκαθορισμός του άρχισε να χρησιμοποιείται από τις αρχές του αιώνα που εμείς διανύουμε, από νεαρά άτομα που πιστεύουν ότι η ταυτότητα του ψυχολογικού φύλου τους ή ο τρόπος που συμπεριφέρονται όσον αφορά τα πρότυπα φύλων δεν ταυτίζεται με τις περιρρέουσες κοινωνικές αντιλήψεις για το φύλο που τους επιβλήθηκε νομικά κατά τη γέννησή τους και βεβαίως χωρίς τη θέλησή τους. Ωστόσο, να επισημάνουμε ότι τα άτομα αυτά δεν επιθυμούν να κάνουν αλλαγές στο σώμα τους με τις γνωστές πανίσχυρες ορμόνες ή τις περιβόητες εγχειρήσεις αλλαγής φύλου, ούτε φυσικά και να αντιγράψουν πλήρως τους κοινωνικούς κώδικες συμπεριφοράς του αντίθετου φύλου. Τα άτομα που θεωρούν ότι ανήκουν σε αυτή την κατηγορία δεν πιστεύουν ότι είναι γυναίκες ή άντρες, αμφότερα, ή κάπου ενδιάμεσα, ενώ επιτίθενται στα κοινωνικά πρότυπα του δυαδικού φύλου και αμφισβητούν τις παραδοσιακές απεικονίσεις των διεμφυλικών (transgender) ατόμων. Η αμφίφυλη (androgyny) ιδιότητα της μυστηριώδους Ρόμπιν Βόουτ στο Νυχτοδάσος, ωστόσο, τοποθετείται ένα βήμα μακριά από τις θεωρίες του τρίτου κύματος φεμινισμού που εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και οι οποίες σχετίζονται με το φύλο. Σε μεγάλο βαθμό στηρίχθηκε στις νίκες των προηγούμενων δύο κυμάτων του φεμινισμού, αν και άσκησε κριτική σε διάφορες πτυχές τους και επεδίωξε την ολοκλήρωση των όσων έβλεπε ως ημιτελείς προσπάθειες για επίτευξη των απώτερων στόχων του φεμινισμού. Τα κύρια θέματα με τα οποία ασχολείται ο σύγχρονος φεμινισμός τρίτου κύματος σήμερα είναι η βία σχετιζόμενη με το φύλο, όπως για παράδειγμα, ο βιασμός, η σεξουαλική παρενόχληση, η οικογενειακή βία, κι ακόμα τα δικαιώματα αναπαραγωγής, τα θέματα σεξουαλικής απελευθέρωσης, τα δικαιώματα διαφυλετικών, η υποστήριξη μονογονεϊκών οικογενειών, κ.ά. Κάποιοι προσδιορισμοί μέσα στο μυθιστόρημα του τύπου «γυναίκα και θηρίο», «ένας μολυσμένος φορέας του παρελθόντος» και άλλες παρόμοιες περιγραφές υποδηλώνουν ότι το φύλο της Ρόμπιν Βόουτ είναι εγγενώς συνδεδεμένο με την πρωταρχική της φύση. Η Μπαρνς υποδεικνύει έντονα ότι η Ρόμπιν προηγείται της έννοιας του φύλου, και ειδικότερα, του δυαδικού φύλου. Αυτή η σχέση τοποθετεί το Νυχτοδάσος ξεκάθαρα μέσα στις σφαίρες της γυναικείας νεωτερικότητας. Η καθηγήτρια Τζούντιθ Μπάτλερ (Judith Butler, 1956– ) από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Μπέρκλεϊ, και Αμερικανίδα φιλόσοφος, η οποία έχει συμβάλει θεωρητικά σε σημαντικό βαθμό στα πεδία του φεμινισμού, της θεωρίας Queer, της πολιτικής φιλοσοφίας και της ηθικής, υπογραμμίζει και διατυπώνει τη θεωρία ότι το φύλο, όπως και η σεξουαλικότητα, δεν υπάρχουν στη «φύση», αλλά επιτελούνται προοδευτικά μέσα από συγκεκριμένες πρακτικές, μια δήλωση στην οποία η περιγραφή της Ρόμπιν από την Μπαρνς αντιφάσκει σαφώς.

Μέσα από τις προσπάθειές της να ξεπεράσει την έννοια του φύλου και να δημιουργήσει μια χωρίς συγκεκριμένο φύλο περιγραφή, η Μπαρνς υπογραμμίζει ένα από τα βασικά προβλήματα των γυναικών με ανδροειδή χαρακτήρα ως μια μέθοδο υπέρβασης του δυαδικού φύλου.

Όμως, η αινιγματική μορφή της Ρόμπιν Βόουτ δεν είναι ο μοναδικός ανδροειδής χαρακτήρας του βιβλίου. Η Φράου Μαν είναι μια ακροβάτισσα της οποίας τα σημάδια του φύλου έχουν αντικατασταθεί, κυρίως, από τους σωματικούς και επιφανειακούς δείκτες του βιοποριστικού της επαγγέλματος. Έτσι, η φυσική περιγραφή της Μαν, στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, είναι σημαντικά «αρρενωπή»: «τα προσόντα της ήταν μυώδη. Η τέχνη της, η ακροβασία, τη συντηρούσε. Της προσέδιδε, κατά κάποιο τρόπο, μια γοητεία. Τα πόδια της ήταν σφιχτά όπως όλων των ακροβατών, στους καρπούς των χεριών της υπήρχαν σημάδια από την μπάρα […] το σώμα της αν και λεπτό και ευλύγιστο, να δείχνει πολύ βαρύτερο από το σώμα των γυναικών που κινούνται στο έδαφος […] Η στολή της σαν να είχε γίνει ένα με το δέρμα της: το μπούστο με κόκκινους και κίτρινους ρόμβους, με ένα βαθύ σχίσιμο στην πλάτη, σούρες στους ώμους […] όλα αυτά δημιουργούσαν την αίσθηση ότι διέτρεχαν το σώμα της όπως τα χρώματα ένα γλειφιτζούρι, ενώ το στρογγυλό φούσκωμα στη βουβωνική χώρα, στο σημείο όπου στηριζόταν στην μπάρα, με το ένα πόδι πιασμένο στη λυγισμένη γάμπα του άλλου ακροβάτη, ήταν σκληρό, σφιχτό και λείο σαν ξύλο βελανιδιάς. Το καλσόν της δεν ήταν απλώς ένα ρούχο, αλλά είχε κολλήσει πάνω της, ο σφιχτοραμμένος καβάλος είχε γίνει ένα με τη σάρκα της και αυτό την έκανε να μοιάζει με άφυλη κούκλα. Το ρούχο που προσδίδει παιδικότητα, εκείνη την απομάκρυνε από κάθε άντρα».

Μέσα από τις προσπάθειές της να ξεπεράσει την έννοια του φύλου και να δημιουργήσει μια χωρίς συγκεκριμένο φύλο περιγραφή, η Μπαρνς υπογραμμίζει ένα από τα βασικά προβλήματα των γυναικών με ανδροειδή χαρακτήρα ως μια μέθοδο υπέρβασης του δυαδικού φύλου. Ο εκκεντρικός Μάθιου Ο’ Κόνορ της Τζούνα Μπαρνς ενσωματώνει και τις δύο πλευρές της διχοτόμησης του φύλου με διαφορετικό τρόπο, αφού αρχικά, εμφανίζεται με συμπεριφορά τραβεστί. Όταν η Νόρα βρίσκει τον γιατρό στο δωμάτιό του, εκπλήσσεται: «Από τα μισάνοιχτα συρτάρια της σιφονιέρας κρέμονταν δαντέλες, κορδέλες, γυναικείες κάλτσες, εσώρουχα κι ένας κορσές, και όλα αυτά δημιουργούσαν την εντύπωση πως η γυναικεία υπόσταση είχε εκπορνευθεί […] Ωστόσο, το δωμάτιο αυτό ήταν συγχρόνως και αρρενωπό, μια διασταύρωση ανάμεσα σε chambre a coucher και σε αίθουσα πυγμαχίας», ενώ σαφέστατα περίμενε κάποιον άλλον.

Καταρχάς, αυτή η συνάντηση μοιάζει να επαναλαμβάνει τον υφέρποντα ισχυρισμό ότι η αδιαφορία είναι μια προσβλητική παρωδία των γυναικών, που χρησιμοποιείται για να επαναφέρει την αρρενωπότητα του άνδρα στο προσκήνιο. Η Μπαρνς περιγράφει, μέσω της Νόρας, τον γιατρό Μάθιου Ο’ Κόνορ ως λύκο στο κρεβάτι, υπονοώντας ότι δεν είναι ελκυστικός, αλλά την ίδια στιγμή ούτε και εκφοβιστικός. Ωστόσο, η κατάσταση του δωματίου του Ο’ Κόνορ συνεπάγεται το αντίθετο, χρησιμεύει μάλλον ως αλληγορία για την αλληλοσυγκρουόμενη ταυτότητά του, αφού «τα δωμάτια όπου δεν έχει πατήσει το πόδι της γυναίκα, διακρίνονται από μια χαρακτηριστική επιθετικότητα […] και όπου κάθε αντικείμενο μοιάζει να εναντιώνεται στα όριά του».

Είναι πολύ πιθανό ότι ο χαρακτήρας του Ο’ Κόνορ είναι στην πραγματικότητα transgender, αφού μπορεί να μιλήσει για την επιθυμία του να είναι γυναίκα με στερεότυπες, και μερικές φορές αποθαρρυντικές και απαξιωτικές έννοιες. Η Ρόμπιν Βόουτ παραδίδει όχι μόνο την ταυτότητά της αλλά και την ανθρωπιά της για να απαλλαγεί από τον περιορισμό της γλώσσας και τελικά καταρρέει παίζοντας με το σκυλί της Νόρας. Ωστόσο, θα μπορούσαμε άφοβα να ισχυριστούμε ότι το Νυχτοδάσος είναι ένα όμορφα γραμμένο και πολύπλοκο μυθιστόρημα που εξετάζει τη σύνθετη σχέση γλώσσας και φύλου με έναν τρόπο που είναι εκπληκτικά κοντά στις φεμινιστικές και queer ιδέες. Ακόμη και για την εποχή μας, επισημαίνει την τεράστια προσπάθεια και τη δύσκολη πορεία προς την επιθυμητή ενδυνάμωση που συνάντησαν καθ’ οδόν τα άτομα ΛΟΑΤ (στην αγγλική γλώσσα: LGBT, δηλαδή Lesbian, Gay, Bisexual και Transgender) που αποτελεί ένα ακρωνύμιο προερχόμενο από τις λέξεις Λεσβία, Ομοφυλόφιλος, Αμφιφυλόφιλος και Τρανς, καθώς επίσης και μερικές από τις δομές που συνέβαλαν κατά καιρούς στον αποκλεισμό τους.

alt

Το Νυχτοδάσος είναι, πρωτίστως, η ιστορία για το πώς ο πρωταγωνιστής του, ήτοι η ύπουλα καταδυναστευτική Ρόμπιν Βόουτ, καταστρέφει τις ζωές σχεδόν όλων εκείνων με τους οποίους έρχεται σε στενή επαφή. Εγκαταλείπει αρχικά τον σύζυγό της και τον ψυχικά καταστραμμένο γιο της, εξαπατά αργότερα τη φίλη της απλώς και μόνον αφού φαντάζει ανίκανη στη ζωή της να μείνει με κάποιον, οποιονδήποτε άλλο ή άλλη, μαζί. Η συγγραφέας Τζούνα Μπαρνς έγραψε αυτό το βιβλίο μετά από μια μακρόχρονη αλλά στο τέλος καταδικασμένη σχέση με μια Αμερικανίδα γλύπτρια που ονομαζόταν Θέλμα Γουντ, και η οποία υπήρξε ερωμένη της. Η αγωνία στην ιστορία και η αστάθεια της πρωταγωνίστριας θα μπορούσαν να είναι αντιπροσωπευτικά γνωρίσματα και δείγματα της χαμένης αγάπης της Μπαρνς, αν και αυτό δεν αποτελεί το μόνο θεματικό στοιχείο στην όλη υπόθεση του μυθιστορήματος. Η ιστορία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις αλληγορίες και τις εικόνες τις οποίες ο αναγνώστης παίρνει με την πρώτη ματιά από τους τίτλους των κεφαλαίων όπως «Νυχτοφυλακή» και «Εισβολέας», που υποδηλώνονται στα επιμέρους περιεχόμενα του βιβλίου. Στο «Νυχτοφυλακή», για παράδειγμα, η ιστορία της σχέσης της Νόρας με τη Ρόμπιν κορυφώνεται με μια σκηνή στο τέλος του κεφαλαίου όπου η Νόρα, τη νύχτα, ακολουθεί τη Ρόμπιν και τη βρίσκει στην αγκαλιά άλλης γυναίκας. Στον «Εισβολέα», η Νόρα αισθάνεται πως η Τζένη, η γυναίκα με την οποία τώρα η Ρόμπιν έχει εμπλακεί σε μια ερωτική και συναισθηματική υπόθεση, αναλαμβάνει και ελέγχει τις ζωές των άλλων ανθρώπων και απλώς εγκαθίσταται, όπως και ένας απρόσκλητος εισβολέας σε ένα σπίτι που στην πραγματικότητα δεν του ανήκει. Έτσι το Νυχτοδάσος αποτελεί όπως είπαμε μια καταγραφή των πολλαπλών καταστροφικών επιπτώσεων που έχει η Ρόμπιν Βόουτ στους ανθρώπους γύρω της, τον σύζυγό της Φέλιξ Φολκμπάιν και στις ερωμένες της Νόρα Φλαντ και Τζένη Πέθερμπριντζ. Αυτοί οι χαρακτήρες, με τη σειρά τους, είναι γνωστοί και έμπιστοι του γιατρού Μάθιου Ο’ Κόνορ, ο οποίος και μας προσφέρει με τον τρόπο του διάφορα φιλοσοφικά, κοινωνικά και ιστορικά σχόλια που παρεισφρύουν τεχνηέντως στη δράση των σελίδων του μυθιστορήματος.

Mπορεί να γράφτηκε με αφορμή τη σχέση της Τζούνα Μπαρνς με τη Θέλμα Γουντ, αλλά περικλείει και πολλά άλλα αμφιλεγόμενα θέματα διαφορετικά από εκείνα του φύλου, όπως το καλό και κακό, το ζωικό και το κτηνώδες, τη ζωή και τον θάνατο, τα όνειρα και την καθημερινότητα.

Η Τζούνα Μπαρνς, πάντως, πρωτοστάτησε στην καθιέρωση της λογοτεχνίας που αφορά έντονα τις λεσβίες, και η οποία ασχολήθηκε με το συγκεκριμένο θέμα ήδη από το Βιβλίο των Αποκρουστικών Γυναικών (The Book of Repulsive Women), το 1915, ένα μικρό βιβλίο με ποιήματα και σχέδια και σοκαριστικές λεπτομέρειες, για την εποχή εκείνη φυσικά. Το Νυχτοδάσος μπορεί να γράφτηκε με αφορμή τη σχέση της Τζούνα Μπαρνς με τη Θέλμα Γουντ, αλλά περικλείει και πολλά άλλα αμφιλεγόμενα θέματα διαφορετικά από εκείνα του φύλου, όπως το καλό και κακό, το ζωικό και το κτηνώδες, τη ζωή και τον θάνατο, τα όνειρα και την καθημερινότητα, και τόσα άλλα. «Ο κοιμώμενος είναι ο ιδιοκτήτης μιας άγνωστης χώρας» λέει σε έναν διάλογο με τη Νόρα ο γιατρός Ο’ Κόνορ. Δεν είναι διατεταγμένο αυστηρώς χρονολογικά, αλλά συχνά επανέρχεται με σκοπό να αποσαφηνίσει προηγούμενα γεγονότα, που εμφιλοχωρούν διάχυτα στα οκτώ κεφάλαιά του. Στο πρώτο, «Υποκλιθείτε», η Μπαρνς μάς παρουσιάζει τον Φέλιξ Φολκμπάιν, από τη γέννησή του στη Βιέννη στα 1880, καθώς και το υπόβαθρό του. Ο Φέλιξ εμφανίζεται στη συνέχεια στο Παρίσι το 1920. Έχοντας αποτύχει να δηλώσει και να κατατάξει τον εαυτό του στη νόμιμη αριστοκρατία, έρχεται τώρα να ταυτιστεί με την επίπλαστη αριστοκρατία του θεάτρου και του τσίρκου. Καθώς δρομολογείται μέσα σε αυτή την κοινωνία, συναντά τη Νόρμα Φλάντ και τον Μάθιου Ο’ Κόνορ. Στο επόμενο κεφάλαιο, «Υπνοβάτιδα», ο Μάθιου και ο Φέλιξ, συζητούν σε ένα καφενείο, όταν ξαφνικά διακόπτονται από την είδηση ​​ότι μια νεαρή γυναίκα λιποθύμησε σε ένα κοντινό ξενοδοχείο. Πρόκειται για τη μυστηριώδη φιγούρα της Ρόμπιν Βόουτ στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω. Το κεφάλαιο «Νυχτοφυλακή» περιγράφει τη Νόρα Φλαντ και καταγράφει τη συνάντησή της με τη Ρόμπιν Βόουτ στο τσίρκο στη Νέα Υόρκη. Η συνταύτιση μεταξύ των δύο είναι ακαριαία και έτσι ξεκινούν μια ιστορία αγάπης που τις φέρνει πίσω στην Ευρώπη. Η σχέση τους ωστόσο αρχίζει να αποσυντίθεται ακολουθώντας μια αργή και αγωνιώδη διαδικασία. Στο τέλος του κεφαλαίου, η Νόρα παρακολουθεί κρυφά τη Ρόμπιν να αγκαλιάζει άλλη γυναίκα. Στο «Εισβολέας» γίνεται σαφές ότι ο αντίπαλος της Νόρα τώρα είναι η Τζένη Πέθερμπριντζ, η οποία παίρνει τη θέση της δίπλα στη Ρόμπιν. Εκεί όμως που παρουσιάζεται και ξεδιπλώνεται το πρωτοποριακό λογοτεχνικό ύφος της Τζούνα Μπαρνς είναι το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου που φέρει τον τίτλο «Οι δαιμονισμένες». Οι τρεις γυναίκες του μυθιστορήματος, με τις ιδιόρρυθμες προσωπικότητες που διαθέτουν, δημιουργούν περίεργες σχέσεις ανάμεσά τους. Η Ρόμπιν Βόουτ, η πιο ισχυρή απ’ όλες, δείχνει μια απέραντη παθητικότητα, η Νόρα παρουσιάζεται με απύθμενη αφοσίωση, αφού «είχε το πρόσωπο των ανθρώπων που αγαπούν, ένα πρόσωπο που γινόταν δαιμονικό όταν ανακάλυπτε πως με ή χωρίς προσχήματα η αγάπη της είχε προδοθεί», αλλά παράλληλα καταλάβαινε ότι η Ρόμπιν είχε έρθει από έναν κόσμο στον οποίο κάποια στιγμή θα επέστρεφε, ενώ τέλος η Τζένη Πέθερμπριντζ διεκδικεί έντονα και ληστρικά εκείνο που επιθυμεί, είναι η προσωποποίηση της «κλέφτρας»: «λαχταράει ό,τι ανήκει στους άλλους, αλλά τη στιγμή που τα αποκτά, τα πράγματα χάνουν μέρος της αξίας τους, καθώς η αξία τους οφείλεται εν μέρει στο πόσο τα εκτιμά ο ιδιοκτήτης τους».

Έναν αιώνα μετά το βιβλίο επανακάμπτει στη δημοσιότητα και κυκλοφορεί στη χώρα μας χάρη στις εκδόσεις Gutenberg και στην απαιτητική μετάφρασή του την οποία επωμίσθηκε επάξια η Αργυρώ Μαντόγλου, προσφέροντάς μας κι ένα δικό της επίμετρο στο τέλος του βιβλίου. «Η αγάπη μιας γυναίκας για μια άλλη γυναίκα – άραγε ποιο τρελό μητρικό πάθος, ποια απόλυτη οδύνη προκάλεσαν αυτό το πράγμα στον εγκέφαλο» αναφωνεί σε δεδομένη στιγμή ο γιατρός Μάθιου Ο’ Κόνορ! «Οι δυστυχίες που βιώνουν οι άνθρωποι μέσα από τις ιδιαίτερες αποκλίσεις της ψυχοσύνθεσής τους είναι ορατές στην επιφάνεια» γράφει στην εισαγωγή του ο Τόμας Έλιοτ. Η βαθύτερη πρόθεση, τουτέστιν, φαίνεται να είναι η αποκάλυψη της ανθρώπινης θλίψης και καταπίεσης, που δεν παύουν να είναι οικουμενικές – και το σπουδαιότερο, θα προσθέταμε, διαχρονικές!

* Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΣΧΟΡΕΤΣΑΝΙΤΗΣ είναι Διευθυντής Χειρουργικής στο Παν/κό Νοσ/μείο Ηρακλείου και συγγραφέας.
Τελευταίο του βιβλίο, η ανθολογία κριτικών του κειμένων «Μπροστά σε αλλότριες προκλήσεις» (εκδ. Οδός Πανός). 


altΝυχτοδάσος
Djuna Barnes
Μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου
Gutenberg 2019
Σελ. 280, τιμή εκδότη €15,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ DJUNA BARNES

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ