Wallace 700

Για το βιβλίο του David Foster Wallace «Σύντομες συνεντεύξεις με απαίσιους άντρες» (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Κριτική).

Του Διονύση Μαρίνου

Το υλικό από το οποίο είμαστε φτιαγμένοι: δόσεις μη εμπεδωμένης εμπειρίας, ρετάλια απόψεων που αναζητούν την επιβεβαίωσή τους στην μερικότητα του προσωπικού βιώματος και, τελικά, μια μηχανική δεξιότητα να αναλύουμε τα μη προφανή με τη σπασμωδική ασάφεια της προκατάληψης. Τις μέρες που έτυχε να διαβάζω τη συλλογή κειμένων (σ.σ.: θα δούμε στη συνέχεια πού και πώς μπορούμε να τα ορίσουμε) του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας Σύντομες συνεντεύξεις με απαίσιους άντρες (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Κριτική), συζήτησα τα «ευρήματα» με μια φίλη, αρκετά «τροχισμένη» από τον κόσμο της λογοτεχνίας. Η απάντησή της με ξένισε: «Ποιος ενδιαφέρεται να διαβάσει ένα βιβλίο που μιλάει για τα απαίσια μέλη του είδους σας;»

Οι ήρωες του Γουάλας, εν προκειμένω οι άντρες στο παρόν βιβλίο, ξεπηδούν από τη μήτρα της εποχής που τους γέννησε.

Θα ήταν σοφόν το σαφές, αν, όντως, ήταν σαφές. Μόνο που όταν έχουμε να κάνουμε με κάποιο βιβλίο (ειλικρινά, κάθε βιβλίο) του Ντέβιντ Φόστερ Γουάλας, οι βεβαιότητες καλό είναι να αποχωρίσουν ησύχως από την κεντρική είσοδο. Δεν υπάρχουν πολλοί συγγραφείς που κατάφεραν να προσδώσουν στην ρευστότητα του σύγχρονου ανθρώπου την αιτιώδη συνάφεια που την ορίζει και τη δημιουργεί. Ανεξάρτητα από το φύλο, την κοινωνική τάξη ή την ατομική βούληση, οι ήρωες του Γουάλας, εν προκειμένω οι άντρες στο παρόν βιβλίο, ξεπηδούν από τη μήτρα της εποχής που τους γέννησε. Δεν είναι ειδολογικά «προϊόντα», ούτε εκφυλισμένες εκδοχές ενός αναλλοίωτου συνόλου. Είναι οργανικά μέρη του όλου, ενός αδιαμόρφωτου «εμείς», όπου χάρη στον Γουάλας άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά, μετεωριζόμενο, λανθάνον, αφύσικο, αλλά ειλικρινές. 

Μέσα στην «ανοσιότητά» τους, οι άντρες του Γουάλας είναι κομμάτια ενός ευρύτερου μετανεωτερικού καμβά, μέσα στον οποίο το αρσενικό προσπαθεί να βρει το ρόλο του, να επαναπροσδιορίσει τις συντεταγμένες του και να κατανοήσει την προθετικότητα των πράξεών του.

syntomes synenteukseis 700
Η Julianne Nicholson, από την ομώνυμη ταινία Σύντομες
συνεντεύξεις με απαίσιους άντρες (2009), του John Krasinski.
 
 

Η πρωτοεπίπεδη ανάλυση του βιβλίου ενδέχεται να μας οδηγήσει στο απλοϊκό συμπέρασμα πως έχουμε να κάνουμε με την «μάτσο» εκδοχή ενός κόσμου μπερδεμένου. Μια τοιχογραφία από άρρενες που αυτοαναφέρονται, αυτοθαυμάζονται κι ενίοτε αυτοοικτίρονται. Ενδέχεται να το κάνουν, ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ την αιτιότητα των πραγμάτων: αυτοί οι άντρες είναι κάθε άντρας, είναι ένας ποικίλος αστερισμός που αποστάται από το κοινωνικό του περίβλημα για να εκτεθεί στα μάτια μας δίχως ωραιοποιήσεις. Κάτω από τις πυκνές στοιβάδες του σεξισμού, της ανδροπρέπειας, της νευρωτικής ανωτερότητας και της αγχωμένης επιθετικότητάς τους, αυτοί οι άντρες προβάλλουν παντί τρόπω (λεκτικά, σπλαχνικά, κινησιολογικά) τη λεπτότητα της μοναξιάς τους. Είναι φορείς ενός πλησιάσματος που έμεινε βουβό, μιας συλλογικότητας που διασπάστηκε εν τη γενέσει της, μιας θερμότητας που ψυχράνθηκε νωρίς. 

Το cantus firmus όλων των ιστοριών του βιβλίου δεν είναι τίποτα άλλο από μια προσπάθεια των ανδρών να αρθούν πάνω από τη μοναχικότητά τους. Άλλοτε με βίαιο τρόπο κι άλλοτε με παθητικό, εντούτοις πάντα με την ακόρεστη ανάγκη να διαταράξουν τον εγκλεισμό τους σε έναν χώρο συναισθηματικής και σωματικής μόνωσης. 

Το βιβλίο γράφτηκε το 1999, τρία χρόνια μετά το πολυπρισματικό και πυραυλοκίνητο Infinite Jest, που σημαίνει ότι ο Γουάλας βρισκόταν ήδη σε μια ώριμη φάση ως προς τις θεματικές του και τους τρόπους ανάπτυξης των κειμένων του. Οι λάτρεις της πρόζας του στο παρόν βιβλίο θα βρουν τον ακριβή συγγραφικό μηχανισμό του. Μακροπερίοδες προτάσεις, ειρωνική διάθεση (στα όρια του μαύρου χιούμορ), αυτοφυή κομμάτια ψυχολογικής δυστοπίας, νευρωτικές απολήξεις, ψυχοπαθολογικές ασυμμετρίες, φιλοσοφικές περιελίξεις, βαθύτατη κατανόηση του ανθρώπινου δράματος, λεκτικά νήματα που μοιάζουν βαρύγδουπα, εκκωφαντικά, αλλά και εξόχως θελκτικά, καθώς και διαπεραστική κριτική γι’ αυτό που ορίζεται ως ποπ κουλτούρα. Τω όντι, ο Γουάλας στον σύντομο βίο του μπόρεσε να γίνει ένας ενεργός μαγνήτης όλων των μεταλλικών στοιχείων που ορίζουν τον σύγχρονο δυτικό κόσμο. 

alt
Ο David Foster Wallace αγαπούσε τα σκυλιά και σκεφτόταν
να δημιουργήσει ένα καταφύγιο αδέσποτων κουταβιών.
Σύμφωνα με τον φίλο του, Jonathan Franzen, ο Wallace
«είχε μια αδυναμία στα κακοποιημένα σκυλιά, για τα
οποία δύσκολα βρισκόταν κάποιος με αρκετή υπομονή, για 
να τα υιοθετήσει».



Ο τρόπος που γράφει είναι ο ορισμός της υπνωτιστικής μαγείας: οι ιστορίες του μοιάζουν με λεκτικά παραισθησιογόνα, από τα οποία δεν επιθυμείς να ξεφύγεις. Είναι η έκφραση μιας οδύνης που δεν αναζητεί τον εύκολο ακκισμό, αλλά την αγωνιώδη ικανοποίηση να πει την αλήθειά της – όσο σκληρή και λαβυρινθώδης κι αν είναι. Έχουμε, άραγε, να κάνουμε με τυπικό δείγμα διηγημάτων με συγκεκριμένες θεματικές, ευδιάκριτους ήρωες και πλοκή που ακολουθεί τους κανόνες της δραματουργίας; Σίγουρα όχι! Ο Γουάλας είναι ο κλασικός παίζων συγγραφέας. Η μετά-fiction του, προβοκατόρικη, έκκεντρη, πολυποίκιλη και ωσαύτως ενεργητική στον τρόπο ανάπτυξής της, εγκιβωτίζει διαφορετικά είδη μέσα σε ένα ενιαίο corpus. 

Αν και έχουμε να κάνουμε με συνεντεύξεις, το παρόν βιβλίο δεν αποτελείται μόνο από συνεντεύξεις. Αυτές λειτουργούν ως θραύσματα, στα οποία μάλιστα διαβάζουμε μόνο τις απαντήσεις των ανδρών και μηδέποτε τις ερωτήσεις. Κάπως έτσι λειτουργούν ωσάν μονόλογοι γεμάτοι διφορούμενες αισθήσεις. Η παραισθητική καθαρότητα στις διηγήσεις των ανδρών (ιδιαιτέρως στις πρωτοπρόσωπες) μοιάζει να είναι μια καταστατική αρχή στον Γουάλας. Σκοπός είναι να αναδειχθεί στο μέγα βάθος της η ανάγκη του σύγχρονου άντρα να ορίσει και να οριστεί, να σκάψει και να σκαφτεί. Μέσα από επικαλυπτόμενα γεγονότα, από σχοινοτενείς σημειώσεις που ανοίγουν παράλληλα θέματα με εκείνα της κύριας αφήγησης, με ήρωες που χρωματίζονται από το δραματικό και το γκροτέσκο και με τη ροή της εκάστοτε πλοκής να αναρριπίζεται αδιαλείπτως, αυτά τα κείμενα αποκτούν μια δική τους υπόσταση που υπερβαίνει τα είδη, αν δεν τα αποδομεί επί σκοπώ.

Ο Γουάλας είναι ο κλασικός παίζων συγγραφέας. Η μετά-fiction του, προβοκατόρικη, έκκεντρη, πολυποίκιλη και ωσαύτως ενεργητική στον τρόπο ανάπτυξής της, εγκιβωτίζει διαφορετικά είδη μέσα σε ένα ενιαίο corpus. 

Υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσαμε να μιλάμε για κλασικό σολιψισμό: οι άντρες των ιστοριών αυτοαναφέρονται κοιτώντας συνεχώς το είδωλό τους κι ο συγγραφέας τους ομοίως. Τουναντίον, η ικανότητα του Γουάλας να επικαλείται υπαρξιακές ποιότητες όπως η συμπόνια, η αγάπη, η συνάφεια ή το ηθικό πάθος, αφαιρεί όλα τα ιζήματα της αυτοαναφορικότητας και προβάλλει αυτό που θεμελιωδώς συνιστά την ανθρώπινη περίπτωση. Έτσι που ακόμη και η ουδετεροποίηση της γραφής στην περίπτωση μιας καταθλιπτικής στο διήγημα «Στα δίχτυα της κατάθλιψης» ή η εμπρηστική συντομία του διαλόγου στο «Ακόμα ένα παράδειγμα για το πόσο διάτρητα είναι ορισμένα σύνορα (IV)» να μετατρέπονται ευλόγως σε σημάδια καίριου δράματος. 

Η μεταφραστική προσέγγιση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη είναι εξόχως αγαπητική. Ακούγεται παράδοξο να επικαλείται κανείς το συναίσθημα όταν έχουμε να κάνουμε με ένα επίπονο métier, όπως είναι η μετάφραση ενός λογοτεχνικού έργου, εντούτοις, είναι φανερό πως εδώ έχουμε το εντελές πνεύμα του Γουάλας αποτυπωμένο σε πλούσια ελληνικά που μπορούν να «διαβαστούν» και να κατανοηθούν. 

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι). 


altΣύντομες συνεντεύξεις με απαίσιους άντρες
David Foster Wallace
Μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Κριτική 2019
Σελ. 448, τιμή εκδότη €16,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ DAVID FOSTER WALLACE

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Μάνου Χατζηγιάννη «Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας», το οποίο κυκλοφορεί στις 20 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Και να ήθελε να κλείσει μάτι, δεν μπορούσε. Δεν ήταν από εκείν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ