alt

Για το μυθιστόρημα της Rosella Postorino «Στο τραπέζι του λύκου» (μτφρ. Στέλλα Πεκιαρίδη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). 

Της Αθηνάς Ντίνου

«Δεν πέφτουμε ποτέ δύο φορές στην ίδια άβυσσο.
Αλλά πέφτουμε πάντα με τον ίδιο τρόπο,
με γελοιότητα και τρόμο».
Ερίκ Βυϊγιάρ

Την ώρα που η δεύτερη παγκόσμια σύρραξη βρισκόταν σε εξέλιξη, το γερμανικό πλήθος που αποθέωνε για χρόνια τη χιτλερική παράνοια και είχε συνταχθεί με το ναζιστικό καθεστώς ακολούθησε τρεις διακριτές κατευθύνσεις. Ανάμεσα στην ακλόνητη παραμονή στις επιταγές του φασιστικού ιδεώδους και στη συνειδητή και πρακτική αποτίναξή τους, ορθώθηκαν μεταιχμιακές στάσεις, αυτών που συγκαταβατικά συναίνεσαν απλώς και μόνο για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Η κεντρική (αντι)ηρωίδα του βιβλίου Ρόζα Ζάουερ δεν διαφοροποιείται από τη μεταβατική ροπή της γενιάς της και αντιπαλεύει μέσα της την ακλόνητη θέληση για ζωή με τις προσωπικές αντιρρητικές διεργασίες που σταδιακά σχηματοποιούνται. Στρατολογείται υποχρεωτικά στις δοκιμάστριες του φαγητού του Χίτλερ και αναμετριέται κάθε στιγμή με την ιδέα του θανάτου.

Μέσα στον καθημερινό αγώνα για επιβίωση, η δοκιμάστρια ισορροπεί ανάμεσα στο ευτελές και το αξιοθρήνητο της ανθρώπινης ύπαρξης και στις ανώτερες εκείνες νοητικές διεργασίες που ισχυροποιούν τις διερωτήσεις απέναντι στα ηθικά διλήμματα.

Το μυθιστόρημα οφείλει τη γέννησή του στην ιστορική μαρτυρία της Μάργκοτ Βολτ, δοκιμάστριας του φαγητού του Χίτλερ στο στρατόπεδο του Κράουζεντορφ. Αντιστικτικά με την αναγνωστική προσδοκία να αποτυπωθεί η ανηλεής αγωνία του δυνάμει μελλοθανάτου, το κείμενο της Ιταλίδας συγγραφέα Ροζέλα Ποστορίνο προβάλλει διεισδυτικά (και) τις ψυχοσυναισθηματικές ταλαντεύσεις, υπό τη φαινομενικά σιωπηρή αποδοχή του παραλογισμού. Μέσα στον καθημερινό αγώνα για επιβίωση, η δοκιμάστρια ισορροπεί ανάμεσα στο ευτελές και το αξιοθρήνητο της ανθρώπινης ύπαρξης και στις ανώτερες εκείνες νοητικές διεργασίες που ισχυροποιούν τις διερωτήσεις απέναντι στα ηθικά διλήμματα. Η ιστορική μυθοπλασία εξυφαίνεται πάνω σ’ αυτό το αντιθετικό πλέγμα, που από τη μια πλευρά γειτνιάζει και από την άλλη έρχεται σε συναισθηματική ρήξη με τις ναζιστικές πρακτικές.

Μπορεί να μη γνώριζε κανείς για το μυστικό κρησφύγετο του Χίτλερ και για όσους βρίσκονταν στην υπηρεσία του, το κρυμμένο, όμως, πρόσωπο του ναζισμού ήταν απολύτως υπαρκτό και η ζωή δέκα γυναικών διακυβευόταν για να σωθεί ο Φύρερ. Παρά τις έντονα σαρκαστικές δηλώσεις της πρωτοπρόσωπης αφηγήτριας, εκείνη δείχνει να ευθυγραμμίζεται με όσα, ενδόμυχα, αντιμάχεται και τελικά να συνηθίζει τη διττή φρίκη (την αναμέτρηση με τον κίνδυνο της δηλητηρίασης και την υπεράσπιση της ζωής του Χίτλερ), ενώ με οδυνηρή επίγνωση δηλώνει: «η ικανότητα προσαρμογής είναι ο μέγιστος πόρος που διαθέτουν τα ανθρώπινα πλάσματα, αλλά όσο περισσότερο προσαρμοζόμουν τόσο λιγότερος άνθρωπος ένιωθα».

Η προσαρμογή σχετιζόταν με το αίσθημα ενοχής σε πολιτικό και αργότερα σε ερωτικό πλαίσιο, συνυπολογίζοντας και τον υπο-δηλωτικό τίτλο «Στο τραπέζι του λύκου» (η πρωτότυπη ιταλική έκδοση τιτλοφορείται «Le assaggiatrici», δηλαδή: «Oι δοκιμάστριες»). Η τιτλοδότηση μπορεί να εμπεριέχει σαφή εννοιολογικό χρωματισμό, με τον Χίτλερ να οικειοποιείται το προσωνύμιο Λύκος, αλλά μπορούν να διευρυνθούν οι σημασιολογικές διαστάσεις που μπορεί να εκλάβει, διότι ο λύκος μπορεί να συνδεθεί και με την αποπλάνηση. Η ερωτική σχέση που συνάπτει η Ρόζα με έναν υπολοχαγό των Ες Ες, εκτός του ότι εγείρει ηθικούς ενδοιασμούς, ισχυροποιεί την πρόσδεσή της στο άρμα του ναζισμού. Είναι, πάντως, αυτονόητη αλλά σημαντική η παραδοχή πως μέσα από την επίταση των απάνθρωπων (πολεμικών) συνθηκών, η καταξίωση της ζωής, της χαράς και του έρωτα, αναδύεται δυνατότερη. Ακόμη κι αν το τίμημα είναι ισοπεδωτικό.

Μπορεί η συγγραφέας να διαχειρίζεται αμήχανα κάποιες χωροχρονικές μεταβάσεις, και να εκλείπει η απολύτως εύστοχη έκφραση, το σημασιολογικό, ωστόσο, φορτίο του δραματικού κειμένου είναι εκείνο που εγγράφεται ως ιδιαίτερης αξίας και που χαρίζει στη δοκιμάστρια την αθανασία.

Αποδίδεται ρεαλιστικά η ιστορική στιγμή και ο τρόπος που επενεργεί η συναισθηματική φόρτιση της αφηγήτριας συνιστά μια ουσιώδη παράμετρο για τη συγκρότηση του νοήματος. Μπορεί η συγγραφέας να διαχειρίζεται αμήχανα κάποιες χωροχρονικές μεταβάσεις, και να εκλείπει η απολύτως εύστοχη έκφραση, το σημασιολογικό, ωστόσο, φορτίο του δραματικού κειμένου είναι εκείνο που εγγράφεται ως ιδιαίτερης αξίας και που χαρίζει στη δοκιμάστρια την αθανασία. Αποτελεί μια λογοτεχνική φιγούρα που εντυπώνεται βαθιά, καθώς η τραυματική ιστορική συγκυρία αποτελεί έναν ιδιόμορφο αρωγό προσωπικής μεταμόρφωσης και εξέλιξης. Τα ανεπούλωτα βιώματα σηματοδοτούν την αφετηρία μιας πορείας κλιμακωτά αναστοχαστικής, κατά την οποία η Ρόζα αποκτά κοινωνικοπολιτική συνείδηση, γεγονός που κατακυρώνεται από τον μετέπειτα δρόμο που ακολούθησε.

Κυρίως, όμως, αποτελεί αντιπροσωπευτικό μάρτυρα του αισθήματος της συλλογικής ευθύνης για τον τρόπο βίωσης της ανόδου, της καμπής και της πτώσης του ναζιστικού καθεστώτος. Ευθύνης και ενοχής μιας ολόκληρης γενιάς για τα εγκλήματα που πρόκρινε με τη συναίνεσή της, υπό τη σκέπη ενός νοσηρού αισθήματος υπεροχής. Η συνταρακτική ιστορία επαφίεται σε σελίδες που επικαλούνται την ειρωνεία, την περιφρόνηση, την παντοτινή διερώτηση, και που κάποτε παραστέκονται τρυφερά σε όσους υποτάχθηκαν στην ανασχετική δράση των ψυχικών ελλειμμάτων, χωρίς να υποκρύπτεται πρόθεση εξωραϊστική για τις επιζήμιες επιλογές του παρελθόντος.

* Η ΑΘΗΝΑ ΝΤΙΝΟΥ είναι απόφοιτη Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.


Στο τραπέζι του λύκουalt
Rosella Postorino
Μτφρ. Στέλλα Πεκιαρίδη
Ελληνικά Γράμματα 2019
Σελ. 384, τιμή εκδότη €15,90

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

Για το εκτενές διήγημα του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (Walter de la Mare) «Η θεία του Σίτον» (μτφρ. Ευαγγελία Κουλιζάκη, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Από την ταινία «The witch in the window» (2018).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ