alt

Για το μυθιστόρημα της Rosella Postorino «Στο τραπέζι του λύκου» (μτφρ. Στέλλα Πεκιαρίδη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). 

Της Αθηνάς Ντίνου

«Δεν πέφτουμε ποτέ δύο φορές στην ίδια άβυσσο.
Αλλά πέφτουμε πάντα με τον ίδιο τρόπο,
με γελοιότητα και τρόμο».
Ερίκ Βυϊγιάρ

Την ώρα που η δεύτερη παγκόσμια σύρραξη βρισκόταν σε εξέλιξη, το γερμανικό πλήθος που αποθέωνε για χρόνια τη χιτλερική παράνοια και είχε συνταχθεί με το ναζιστικό καθεστώς ακολούθησε τρεις διακριτές κατευθύνσεις. Ανάμεσα στην ακλόνητη παραμονή στις επιταγές του φασιστικού ιδεώδους και στη συνειδητή και πρακτική αποτίναξή τους, ορθώθηκαν μεταιχμιακές στάσεις, αυτών που συγκαταβατικά συναίνεσαν απλώς και μόνο για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Η κεντρική (αντι)ηρωίδα του βιβλίου Ρόζα Ζάουερ δεν διαφοροποιείται από τη μεταβατική ροπή της γενιάς της και αντιπαλεύει μέσα της την ακλόνητη θέληση για ζωή με τις προσωπικές αντιρρητικές διεργασίες που σταδιακά σχηματοποιούνται. Στρατολογείται υποχρεωτικά στις δοκιμάστριες του φαγητού του Χίτλερ και αναμετριέται κάθε στιγμή με την ιδέα του θανάτου.

Μέσα στον καθημερινό αγώνα για επιβίωση, η δοκιμάστρια ισορροπεί ανάμεσα στο ευτελές και το αξιοθρήνητο της ανθρώπινης ύπαρξης και στις ανώτερες εκείνες νοητικές διεργασίες που ισχυροποιούν τις διερωτήσεις απέναντι στα ηθικά διλήμματα.

Το μυθιστόρημα οφείλει τη γέννησή του στην ιστορική μαρτυρία της Μάργκοτ Βολτ, δοκιμάστριας του φαγητού του Χίτλερ στο στρατόπεδο του Κράουζεντορφ. Αντιστικτικά με την αναγνωστική προσδοκία να αποτυπωθεί η ανηλεής αγωνία του δυνάμει μελλοθανάτου, το κείμενο της Ιταλίδας συγγραφέα Ροζέλα Ποστορίνο προβάλλει διεισδυτικά (και) τις ψυχοσυναισθηματικές ταλαντεύσεις, υπό τη φαινομενικά σιωπηρή αποδοχή του παραλογισμού. Μέσα στον καθημερινό αγώνα για επιβίωση, η δοκιμάστρια ισορροπεί ανάμεσα στο ευτελές και το αξιοθρήνητο της ανθρώπινης ύπαρξης και στις ανώτερες εκείνες νοητικές διεργασίες που ισχυροποιούν τις διερωτήσεις απέναντι στα ηθικά διλήμματα. Η ιστορική μυθοπλασία εξυφαίνεται πάνω σ’ αυτό το αντιθετικό πλέγμα, που από τη μια πλευρά γειτνιάζει και από την άλλη έρχεται σε συναισθηματική ρήξη με τις ναζιστικές πρακτικές.

Μπορεί να μη γνώριζε κανείς για το μυστικό κρησφύγετο του Χίτλερ και για όσους βρίσκονταν στην υπηρεσία του, το κρυμμένο, όμως, πρόσωπο του ναζισμού ήταν απολύτως υπαρκτό και η ζωή δέκα γυναικών διακυβευόταν για να σωθεί ο Φύρερ. Παρά τις έντονα σαρκαστικές δηλώσεις της πρωτοπρόσωπης αφηγήτριας, εκείνη δείχνει να ευθυγραμμίζεται με όσα, ενδόμυχα, αντιμάχεται και τελικά να συνηθίζει τη διττή φρίκη (την αναμέτρηση με τον κίνδυνο της δηλητηρίασης και την υπεράσπιση της ζωής του Χίτλερ), ενώ με οδυνηρή επίγνωση δηλώνει: «η ικανότητα προσαρμογής είναι ο μέγιστος πόρος που διαθέτουν τα ανθρώπινα πλάσματα, αλλά όσο περισσότερο προσαρμοζόμουν τόσο λιγότερος άνθρωπος ένιωθα».

Η προσαρμογή σχετιζόταν με το αίσθημα ενοχής σε πολιτικό και αργότερα σε ερωτικό πλαίσιο, συνυπολογίζοντας και τον υπο-δηλωτικό τίτλο «Στο τραπέζι του λύκου» (η πρωτότυπη ιταλική έκδοση τιτλοφορείται «Le assaggiatrici», δηλαδή: «Oι δοκιμάστριες»). Η τιτλοδότηση μπορεί να εμπεριέχει σαφή εννοιολογικό χρωματισμό, με τον Χίτλερ να οικειοποιείται το προσωνύμιο Λύκος, αλλά μπορούν να διευρυνθούν οι σημασιολογικές διαστάσεις που μπορεί να εκλάβει, διότι ο λύκος μπορεί να συνδεθεί και με την αποπλάνηση. Η ερωτική σχέση που συνάπτει η Ρόζα με έναν υπολοχαγό των Ες Ες, εκτός του ότι εγείρει ηθικούς ενδοιασμούς, ισχυροποιεί την πρόσδεσή της στο άρμα του ναζισμού. Είναι, πάντως, αυτονόητη αλλά σημαντική η παραδοχή πως μέσα από την επίταση των απάνθρωπων (πολεμικών) συνθηκών, η καταξίωση της ζωής, της χαράς και του έρωτα, αναδύεται δυνατότερη. Ακόμη κι αν το τίμημα είναι ισοπεδωτικό.

Μπορεί η συγγραφέας να διαχειρίζεται αμήχανα κάποιες χωροχρονικές μεταβάσεις, και να εκλείπει η απολύτως εύστοχη έκφραση, το σημασιολογικό, ωστόσο, φορτίο του δραματικού κειμένου είναι εκείνο που εγγράφεται ως ιδιαίτερης αξίας και που χαρίζει στη δοκιμάστρια την αθανασία.

Αποδίδεται ρεαλιστικά η ιστορική στιγμή και ο τρόπος που επενεργεί η συναισθηματική φόρτιση της αφηγήτριας συνιστά μια ουσιώδη παράμετρο για τη συγκρότηση του νοήματος. Μπορεί η συγγραφέας να διαχειρίζεται αμήχανα κάποιες χωροχρονικές μεταβάσεις, και να εκλείπει η απολύτως εύστοχη έκφραση, το σημασιολογικό, ωστόσο, φορτίο του δραματικού κειμένου είναι εκείνο που εγγράφεται ως ιδιαίτερης αξίας και που χαρίζει στη δοκιμάστρια την αθανασία. Αποτελεί μια λογοτεχνική φιγούρα που εντυπώνεται βαθιά, καθώς η τραυματική ιστορική συγκυρία αποτελεί έναν ιδιόμορφο αρωγό προσωπικής μεταμόρφωσης και εξέλιξης. Τα ανεπούλωτα βιώματα σηματοδοτούν την αφετηρία μιας πορείας κλιμακωτά αναστοχαστικής, κατά την οποία η Ρόζα αποκτά κοινωνικοπολιτική συνείδηση, γεγονός που κατακυρώνεται από τον μετέπειτα δρόμο που ακολούθησε.

Κυρίως, όμως, αποτελεί αντιπροσωπευτικό μάρτυρα του αισθήματος της συλλογικής ευθύνης για τον τρόπο βίωσης της ανόδου, της καμπής και της πτώσης του ναζιστικού καθεστώτος. Ευθύνης και ενοχής μιας ολόκληρης γενιάς για τα εγκλήματα που πρόκρινε με τη συναίνεσή της, υπό τη σκέπη ενός νοσηρού αισθήματος υπεροχής. Η συνταρακτική ιστορία επαφίεται σε σελίδες που επικαλούνται την ειρωνεία, την περιφρόνηση, την παντοτινή διερώτηση, και που κάποτε παραστέκονται τρυφερά σε όσους υποτάχθηκαν στην ανασχετική δράση των ψυχικών ελλειμμάτων, χωρίς να υποκρύπτεται πρόθεση εξωραϊστική για τις επιζήμιες επιλογές του παρελθόντος.

* Η ΑΘΗΝΑ ΝΤΙΝΟΥ είναι απόφοιτη Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.


Στο τραπέζι του λύκουalt
Rosella Postorino
Μτφρ. Στέλλα Πεκιαρίδη
Ελληνικά Γράμματα 2019
Σελ. 384, τιμή εκδότη €15,90

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

Για την τριλογία «Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ [Hermann Broch] (μτφρ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Έρμα). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Χέρμαν Μπροχ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Εάν δεχτούμε ότι είμαστε περιφερόμενες σκιές ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ