alt

Για την ποιητική συλλογή της Ελένης Σαμπάνη «Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας» (εκδ. Κέδρος).

Του Γιώργου Αλισάνογλου

«Αυτούς που δεν προλάβαμε να τους φροντίσουμε κουβαλάμε πάντοτε μαζί μας». Στίχος κλειδί της πρώτης ποιητικής συλλογής της νεαρής ποιήτριας Ελένης Σαμπάνη, μιας και συνειρμικά με παραπέμπει πίσω στο αγαπημένο ποίημα του Καβάφη «Ιδανικές Φωνές». Έτσι λοιπόν, αυτές οι «ιδανικές φωνές» της Ελένης Σαμπάνη είναι όλοι όσοι δεν προλάβαμε (ή δεν θα προλάβουμε) να φροντίσουμε, είναι η ίδια η γεωγραφία του αντικειμενικού μας χρόνου. Ευτυχώς, υπάρχει ο χώρος της λογοτεχνίας και της ποίησης που διαμορφώνουν έναν άλλο, υποκειμενικό/φαντασιακό χρόνο, όπου εκεί η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας –ή και τις πλάτες μας, θα συμπλήρωνα εγώ– μπορεί κάλλιστα να μεταμορφωθεί σε αστερόσκονη, αγγελόσκονη, όμως και σε σκόνη της πόλης, σκόνη κιμωλίας που σχεδιάζει περίγραμμα κορμιού.

Σήμερα ξύπνησα και όλα μου τα προβλήματα είχαν λυθεί
γυρνώντας πλευρό σκόνταψα στο πεπερασμένο της ύπαρξης και προσγειώθηκα στο περίγραμμα του κορμιού μου
τινάζοντας την κιμωλία, ξεκίνησα άλλη μια μέρα.

Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας μας υποδέχεται με ένα χαρακτηριστικό ποίημα του σημαντικού Αργεντινού ποιητή Roberto Juarroz, ορίζοντας ίσως και ένα από τα καταβολικά σημάδια της ποιήτριας. Ποίηση (συν)ομιλίας με το Άλλο και τον Άλλον, με κάποιο πρόσωπο πολύ προσφιλές αλλά ταυτόχρονα άγνωστο, αθέατο και σε σημεία φθαρτό και απόκοσμο. Ποίηση ερωτική, οντολογική και υπαρξιακή, όμως κυρίως ποίηση που αντλεί από τη λήθη, τη μνήμη, δηλαδή το δίπολο που ορίζει την υπαρξιακή μας αγωνία απέναντι στον χρόνο. Το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται αλλά και απευθύνει τον λόγο η ποιήτρια λειτουργεί ως καταλύτης για να ανακαλύψει το δικό της αληθινό πρόσωπο, μέσα από αφηγήσεις πολλαπλών μεταμορφώσεων – σε δρόμους διασταυρωμένους πάνω από το χώμα, σε σκοτεινά δωμάτια, σε τοίχους που ορθώνονται πλάι στις πληγές μιας μητρόπολης που δείχνει να σφύζει από καθημερινότητα και ζωή, μα την ίδια στιγμή να μοιάζει παραδομένη σε μια αίσθηση εγκατάλειψης, ανοίκειων σωμάτων, και ουτοπίας.

Αν κοιτάξεις λίγο πιο προσεχτικά
θα δεις ότι οι πλάτες των ανθρώπων σχηματίζουν καμπύλη με μαθηματική ακρίβεια
μαζεύουν ανάλογα με το μέγεθος της θλίψης τους
και αντιστρόφως ανάλογα με την αγάπη που πήραν.

Η άλλοτε τραχιά κι άλλοτε τρυφερή αισθαντικότητα της Ελένης Σαμπάνη φτιάχνει ένα ποιητικό πλέγμα με λέξεις που αναζητούν και που εντέλει οδηγούν το ποιητικό υποκείμενο προς την αυτογνωσία και τη συνεχή μεταμόρφωση. Με τρόπο λεπτουργικό όσο και λεπταίσθητο, περνάει υποδόρια σε όλο το εύρος του βιβλίου μια αρχετυπική/αρχαία αγωνία που λειτουργεί ως απόηχος μιας άλλης, παλιάς (ή μελλοντικής) πραγματικότητας, της μνήμης, του θανάτου, της φθοράς, του παράλογου, καταφέρνοντας να την ενσωματώσει με επιτυχία στις σημερινές καθημερινές αγωνίες, τις δικές της και του αναγνώστη.

Όσο γερνάμε οι μύες βραχαίνουν
τα οστά συστέλλονται και
το σώμα μαζεύεται σε μια χιονόμπαλα λευκής ηλικίας
να έχουνε να παίζουν τα παιδιά
και να γελάνε με τον θάνατο

Η ποιήτρια στίχο στίχο πλέκει το υφαντό ενός ανυπότακτου κόσμου, ξηλώνοντας στίχο στίχο τον ίδιο της τον εαυτό, για να τον ξαναβρεί –όμως πάλι για λίγο– κάπου παρακάτω, σε μια συνεχόμενη περιδίνηση/αναζήτηση της εσωτερικής λειτουργίας του ποιητικού υποκειμένου, χρησιμοποιώντας τις λέξεις της ως ψυχαναλυτικά/ψυχοδυναμικά μέσα έκφρασης/λύτρωσης, με τον μαγικό τρόπο που κατέχει η καλή χρήση της γλώσσας να μεταγράφει το ατομικό σε συλλογικό, ή το συγκεκριμένο σε αφηρημένο, κατασκευάζοντας την ψυχολογία του χρόνου και τη γεωγραφία του χώρου, το εδώ και το αλλού, το έξω και το μέσα, άλλοτε με ποιήματα αμιγώς ερωτικά, άλλοτε υπαρξιακά και άλλοτε με ποιήματα «ποιητικής».

Το σώμα μας δεν έχει φτιαχτεί για να διαβάζει ποίηση
γυρνάει από δω και από κει
παίρνει στάσεις ανορθόδοξες και
κουρασμένο συρρικνώνεται στη γόμα ενός μολυβιού
όμως η ζωή δεν κλείνει με σώμα
κλείνει με ποίημα
–θα έλεγα ότι εννοείς– και
οι ποιητές δεν γράφουν παρά μόνον σβήνουν.

Μιλάμε λοιπόν για μια ποίηση διαστάσεων, με την έννοια της δημιουργίας χώρου και χρόνου, ηδονής και οδύνης, εσωτερικών και εξωτερικών τόπων, έντονης εικονοποιίας – μια ποίηση που συνομιλεί αλλά και δημιουργεί μύθο μέσα από το καθημερινό, με σωστές αναλογίες λυρισμού, στοχασμού, πύκνωσης, μεταφορών, υπαινιγμού· κυρίως όμως, μια ποίηση που ξέρει να αφηγείται σε έναν τόπο και σε μια εποχή όπου πολλές φορές «η γλώσσα είναι ένας έρημος τόπος». Χαρακτηριστική είναι η φόρμα ορισμένων ποιημάτων με την τυπογραφία να κατευθύνει και να οδηγεί την ίδια τη γλώσσα πάνω στη λευκή σελίδα, σύμφωνα με τη διάθεση της ποιήτριας, όπως στο ποίημα «Το σώμα σου στηρίζει μια κάθετη θάλασσα».

Θεωρώ ότι η συλλογή Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας συνιστά μια πολύ δυνατή ποιητική κατάθεση για τη γενιά της, μια γενιά που διακατέχεται από την ποίηση της «πολυφωνίας» και της διαφορετικότητας. Μια γενιά που δεν συνιστά ούτε έχει ανάγκη το κλειστό πλαίσιο ένταξης σε «γενιά», εξού και η διαφορετικότητα όσον αφορά τα εκφραστικά μέσα, τη φόρμα, τη χρήση της γλώσσας και του ύφους. Η Ελένη Σαμπάνη ζει και δημιουργεί μέσα και παράλληλα με τους σύγχρονους ομότεχνούς της, με γλώσσα καινούργια, καθαρή, με νοήματα απογυμνωμένα από περιττές φιοριτούρες και στολίδια, έχοντας καλά αφομοιωμένη την παράδοση και τις αγαπημένες της ποιητικές φωνές, συνομιλώντας εντέλει πολύ ώριμα και συνειδητοποιημένα μαζί τους. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές της στον Μπερξόν, στον Μουνχ, στον Μπέικον και στον Ρόθκο, αλλά και στον Αναγνωστάκη, τον Σκαρβέλη και το ρεμπέτικο τραγούδι.

Το σπίτι του Αναγνωστάκη έγινε πλέον σύνδεσμος του Ηρακλή
και μια ασήμαντη πλατεία πήρε το όνομά του
για τους τύπους.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΙΣΑΝΟΓΛΟΥ είναι ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παιχνιδότοπος – Τραύμα για 9 μήνες και 3 εποχές» (εκδ. Κίχλη).

 Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία του © Jeff Watts.


altΗ σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας
Ελένη Σαμπάνη
Κέδρος 2018
Σελ. 56, τιμή εκδότη €9,50

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

Δημήτριος Ρογγίτης, «Παπαρούνες του Γενάρη», Ενύπνιο, 2024. «Ποιήματα που αγγίζουν τις πιο λεπτές χορδές της συναισθηματικής εμπειρίας».

Γράφει ο Γιώργος Χαριτάτος

Η ποίηση είναι, ίσως, η πιο δύσκολη τέχνη. Κι αυτό, διότι εκτός από τα αρχετυπικά χ...

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ποιητικές επιλογές καθώς το 2024 εκπνέει. «Ετερόλεκτον», του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου (εκδ. Ιωλκός, 2023), «Οι ψυχές των ψαριών», της Σάντις Βασιλείου (εκδ. Θράκα, 2024), «Η μικροϊστορία μιας αναλαμπής», της Ιωάννας Παππά (εκδ. Μάγμα, 2024).

 Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

...
«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων «Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο», με ανθολόγηση – προλεγόμενα & μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, για τις εκδόσεις Σμίλη. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου» 1558, του Πίτερ Μπρέχελ.

Γράφει η Λίλα Τρουλινού ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα», στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε σκηνοθεσία Έλενας Τριανταφυλοπούλου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Η οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπ...

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ