alt

Για την ποιητική συλλογή της Ελένης Σαμπάνη «Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας» (εκδ. Κέδρος).

Του Γιώργου Αλισάνογλου

«Αυτούς που δεν προλάβαμε να τους φροντίσουμε κουβαλάμε πάντοτε μαζί μας». Στίχος κλειδί της πρώτης ποιητικής συλλογής της νεαρής ποιήτριας Ελένης Σαμπάνη, μιας και συνειρμικά με παραπέμπει πίσω στο αγαπημένο ποίημα του Καβάφη «Ιδανικές Φωνές». Έτσι λοιπόν, αυτές οι «ιδανικές φωνές» της Ελένης Σαμπάνη είναι όλοι όσοι δεν προλάβαμε (ή δεν θα προλάβουμε) να φροντίσουμε, είναι η ίδια η γεωγραφία του αντικειμενικού μας χρόνου. Ευτυχώς, υπάρχει ο χώρος της λογοτεχνίας και της ποίησης που διαμορφώνουν έναν άλλο, υποκειμενικό/φαντασιακό χρόνο, όπου εκεί η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας –ή και τις πλάτες μας, θα συμπλήρωνα εγώ– μπορεί κάλλιστα να μεταμορφωθεί σε αστερόσκονη, αγγελόσκονη, όμως και σε σκόνη της πόλης, σκόνη κιμωλίας που σχεδιάζει περίγραμμα κορμιού.

Σήμερα ξύπνησα και όλα μου τα προβλήματα είχαν λυθεί
γυρνώντας πλευρό σκόνταψα στο πεπερασμένο της ύπαρξης και προσγειώθηκα στο περίγραμμα του κορμιού μου
τινάζοντας την κιμωλία, ξεκίνησα άλλη μια μέρα.

Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας μας υποδέχεται με ένα χαρακτηριστικό ποίημα του σημαντικού Αργεντινού ποιητή Roberto Juarroz, ορίζοντας ίσως και ένα από τα καταβολικά σημάδια της ποιήτριας. Ποίηση (συν)ομιλίας με το Άλλο και τον Άλλον, με κάποιο πρόσωπο πολύ προσφιλές αλλά ταυτόχρονα άγνωστο, αθέατο και σε σημεία φθαρτό και απόκοσμο. Ποίηση ερωτική, οντολογική και υπαρξιακή, όμως κυρίως ποίηση που αντλεί από τη λήθη, τη μνήμη, δηλαδή το δίπολο που ορίζει την υπαρξιακή μας αγωνία απέναντι στον χρόνο. Το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται αλλά και απευθύνει τον λόγο η ποιήτρια λειτουργεί ως καταλύτης για να ανακαλύψει το δικό της αληθινό πρόσωπο, μέσα από αφηγήσεις πολλαπλών μεταμορφώσεων – σε δρόμους διασταυρωμένους πάνω από το χώμα, σε σκοτεινά δωμάτια, σε τοίχους που ορθώνονται πλάι στις πληγές μιας μητρόπολης που δείχνει να σφύζει από καθημερινότητα και ζωή, μα την ίδια στιγμή να μοιάζει παραδομένη σε μια αίσθηση εγκατάλειψης, ανοίκειων σωμάτων, και ουτοπίας.

Αν κοιτάξεις λίγο πιο προσεχτικά
θα δεις ότι οι πλάτες των ανθρώπων σχηματίζουν καμπύλη με μαθηματική ακρίβεια
μαζεύουν ανάλογα με το μέγεθος της θλίψης τους
και αντιστρόφως ανάλογα με την αγάπη που πήραν.

Η άλλοτε τραχιά κι άλλοτε τρυφερή αισθαντικότητα της Ελένης Σαμπάνη φτιάχνει ένα ποιητικό πλέγμα με λέξεις που αναζητούν και που εντέλει οδηγούν το ποιητικό υποκείμενο προς την αυτογνωσία και τη συνεχή μεταμόρφωση. Με τρόπο λεπτουργικό όσο και λεπταίσθητο, περνάει υποδόρια σε όλο το εύρος του βιβλίου μια αρχετυπική/αρχαία αγωνία που λειτουργεί ως απόηχος μιας άλλης, παλιάς (ή μελλοντικής) πραγματικότητας, της μνήμης, του θανάτου, της φθοράς, του παράλογου, καταφέρνοντας να την ενσωματώσει με επιτυχία στις σημερινές καθημερινές αγωνίες, τις δικές της και του αναγνώστη.

Όσο γερνάμε οι μύες βραχαίνουν
τα οστά συστέλλονται και
το σώμα μαζεύεται σε μια χιονόμπαλα λευκής ηλικίας
να έχουνε να παίζουν τα παιδιά
και να γελάνε με τον θάνατο

Η ποιήτρια στίχο στίχο πλέκει το υφαντό ενός ανυπότακτου κόσμου, ξηλώνοντας στίχο στίχο τον ίδιο της τον εαυτό, για να τον ξαναβρεί –όμως πάλι για λίγο– κάπου παρακάτω, σε μια συνεχόμενη περιδίνηση/αναζήτηση της εσωτερικής λειτουργίας του ποιητικού υποκειμένου, χρησιμοποιώντας τις λέξεις της ως ψυχαναλυτικά/ψυχοδυναμικά μέσα έκφρασης/λύτρωσης, με τον μαγικό τρόπο που κατέχει η καλή χρήση της γλώσσας να μεταγράφει το ατομικό σε συλλογικό, ή το συγκεκριμένο σε αφηρημένο, κατασκευάζοντας την ψυχολογία του χρόνου και τη γεωγραφία του χώρου, το εδώ και το αλλού, το έξω και το μέσα, άλλοτε με ποιήματα αμιγώς ερωτικά, άλλοτε υπαρξιακά και άλλοτε με ποιήματα «ποιητικής».

Το σώμα μας δεν έχει φτιαχτεί για να διαβάζει ποίηση
γυρνάει από δω και από κει
παίρνει στάσεις ανορθόδοξες και
κουρασμένο συρρικνώνεται στη γόμα ενός μολυβιού
όμως η ζωή δεν κλείνει με σώμα
κλείνει με ποίημα
–θα έλεγα ότι εννοείς– και
οι ποιητές δεν γράφουν παρά μόνον σβήνουν.

Μιλάμε λοιπόν για μια ποίηση διαστάσεων, με την έννοια της δημιουργίας χώρου και χρόνου, ηδονής και οδύνης, εσωτερικών και εξωτερικών τόπων, έντονης εικονοποιίας – μια ποίηση που συνομιλεί αλλά και δημιουργεί μύθο μέσα από το καθημερινό, με σωστές αναλογίες λυρισμού, στοχασμού, πύκνωσης, μεταφορών, υπαινιγμού· κυρίως όμως, μια ποίηση που ξέρει να αφηγείται σε έναν τόπο και σε μια εποχή όπου πολλές φορές «η γλώσσα είναι ένας έρημος τόπος». Χαρακτηριστική είναι η φόρμα ορισμένων ποιημάτων με την τυπογραφία να κατευθύνει και να οδηγεί την ίδια τη γλώσσα πάνω στη λευκή σελίδα, σύμφωνα με τη διάθεση της ποιήτριας, όπως στο ποίημα «Το σώμα σου στηρίζει μια κάθετη θάλασσα».

Θεωρώ ότι η συλλογή Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας συνιστά μια πολύ δυνατή ποιητική κατάθεση για τη γενιά της, μια γενιά που διακατέχεται από την ποίηση της «πολυφωνίας» και της διαφορετικότητας. Μια γενιά που δεν συνιστά ούτε έχει ανάγκη το κλειστό πλαίσιο ένταξης σε «γενιά», εξού και η διαφορετικότητα όσον αφορά τα εκφραστικά μέσα, τη φόρμα, τη χρήση της γλώσσας και του ύφους. Η Ελένη Σαμπάνη ζει και δημιουργεί μέσα και παράλληλα με τους σύγχρονους ομότεχνούς της, με γλώσσα καινούργια, καθαρή, με νοήματα απογυμνωμένα από περιττές φιοριτούρες και στολίδια, έχοντας καλά αφομοιωμένη την παράδοση και τις αγαπημένες της ποιητικές φωνές, συνομιλώντας εντέλει πολύ ώριμα και συνειδητοποιημένα μαζί τους. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές της στον Μπερξόν, στον Μουνχ, στον Μπέικον και στον Ρόθκο, αλλά και στον Αναγνωστάκη, τον Σκαρβέλη και το ρεμπέτικο τραγούδι.

Το σπίτι του Αναγνωστάκη έγινε πλέον σύνδεσμος του Ηρακλή
και μια ασήμαντη πλατεία πήρε το όνομά του
για τους τύπους.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΙΣΑΝΟΓΛΟΥ είναι ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παιχνιδότοπος – Τραύμα για 9 μήνες και 3 εποχές» (εκδ. Κίχλη).

 Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία του © Jeff Watts.


altΗ σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας
Ελένη Σαμπάνη
Κέδρος 2018
Σελ. 56, τιμή εκδότη €9,50

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ