alt

Για την ποιητική συλλογή της Ελένης Σαμπάνη «Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας» (εκδ. Κέδρος).

Του Γιώργου Αλισάνογλου

«Αυτούς που δεν προλάβαμε να τους φροντίσουμε κουβαλάμε πάντοτε μαζί μας». Στίχος κλειδί της πρώτης ποιητικής συλλογής της νεαρής ποιήτριας Ελένης Σαμπάνη, μιας και συνειρμικά με παραπέμπει πίσω στο αγαπημένο ποίημα του Καβάφη «Ιδανικές Φωνές». Έτσι λοιπόν, αυτές οι «ιδανικές φωνές» της Ελένης Σαμπάνη είναι όλοι όσοι δεν προλάβαμε (ή δεν θα προλάβουμε) να φροντίσουμε, είναι η ίδια η γεωγραφία του αντικειμενικού μας χρόνου. Ευτυχώς, υπάρχει ο χώρος της λογοτεχνίας και της ποίησης που διαμορφώνουν έναν άλλο, υποκειμενικό/φαντασιακό χρόνο, όπου εκεί η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας –ή και τις πλάτες μας, θα συμπλήρωνα εγώ– μπορεί κάλλιστα να μεταμορφωθεί σε αστερόσκονη, αγγελόσκονη, όμως και σε σκόνη της πόλης, σκόνη κιμωλίας που σχεδιάζει περίγραμμα κορμιού.

Σήμερα ξύπνησα και όλα μου τα προβλήματα είχαν λυθεί
γυρνώντας πλευρό σκόνταψα στο πεπερασμένο της ύπαρξης και προσγειώθηκα στο περίγραμμα του κορμιού μου
τινάζοντας την κιμωλία, ξεκίνησα άλλη μια μέρα.

Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας μας υποδέχεται με ένα χαρακτηριστικό ποίημα του σημαντικού Αργεντινού ποιητή Roberto Juarroz, ορίζοντας ίσως και ένα από τα καταβολικά σημάδια της ποιήτριας. Ποίηση (συν)ομιλίας με το Άλλο και τον Άλλον, με κάποιο πρόσωπο πολύ προσφιλές αλλά ταυτόχρονα άγνωστο, αθέατο και σε σημεία φθαρτό και απόκοσμο. Ποίηση ερωτική, οντολογική και υπαρξιακή, όμως κυρίως ποίηση που αντλεί από τη λήθη, τη μνήμη, δηλαδή το δίπολο που ορίζει την υπαρξιακή μας αγωνία απέναντι στον χρόνο. Το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται αλλά και απευθύνει τον λόγο η ποιήτρια λειτουργεί ως καταλύτης για να ανακαλύψει το δικό της αληθινό πρόσωπο, μέσα από αφηγήσεις πολλαπλών μεταμορφώσεων – σε δρόμους διασταυρωμένους πάνω από το χώμα, σε σκοτεινά δωμάτια, σε τοίχους που ορθώνονται πλάι στις πληγές μιας μητρόπολης που δείχνει να σφύζει από καθημερινότητα και ζωή, μα την ίδια στιγμή να μοιάζει παραδομένη σε μια αίσθηση εγκατάλειψης, ανοίκειων σωμάτων, και ουτοπίας.

Αν κοιτάξεις λίγο πιο προσεχτικά
θα δεις ότι οι πλάτες των ανθρώπων σχηματίζουν καμπύλη με μαθηματική ακρίβεια
μαζεύουν ανάλογα με το μέγεθος της θλίψης τους
και αντιστρόφως ανάλογα με την αγάπη που πήραν.

Η άλλοτε τραχιά κι άλλοτε τρυφερή αισθαντικότητα της Ελένης Σαμπάνη φτιάχνει ένα ποιητικό πλέγμα με λέξεις που αναζητούν και που εντέλει οδηγούν το ποιητικό υποκείμενο προς την αυτογνωσία και τη συνεχή μεταμόρφωση. Με τρόπο λεπτουργικό όσο και λεπταίσθητο, περνάει υποδόρια σε όλο το εύρος του βιβλίου μια αρχετυπική/αρχαία αγωνία που λειτουργεί ως απόηχος μιας άλλης, παλιάς (ή μελλοντικής) πραγματικότητας, της μνήμης, του θανάτου, της φθοράς, του παράλογου, καταφέρνοντας να την ενσωματώσει με επιτυχία στις σημερινές καθημερινές αγωνίες, τις δικές της και του αναγνώστη.

Όσο γερνάμε οι μύες βραχαίνουν
τα οστά συστέλλονται και
το σώμα μαζεύεται σε μια χιονόμπαλα λευκής ηλικίας
να έχουνε να παίζουν τα παιδιά
και να γελάνε με τον θάνατο

Η ποιήτρια στίχο στίχο πλέκει το υφαντό ενός ανυπότακτου κόσμου, ξηλώνοντας στίχο στίχο τον ίδιο της τον εαυτό, για να τον ξαναβρεί –όμως πάλι για λίγο– κάπου παρακάτω, σε μια συνεχόμενη περιδίνηση/αναζήτηση της εσωτερικής λειτουργίας του ποιητικού υποκειμένου, χρησιμοποιώντας τις λέξεις της ως ψυχαναλυτικά/ψυχοδυναμικά μέσα έκφρασης/λύτρωσης, με τον μαγικό τρόπο που κατέχει η καλή χρήση της γλώσσας να μεταγράφει το ατομικό σε συλλογικό, ή το συγκεκριμένο σε αφηρημένο, κατασκευάζοντας την ψυχολογία του χρόνου και τη γεωγραφία του χώρου, το εδώ και το αλλού, το έξω και το μέσα, άλλοτε με ποιήματα αμιγώς ερωτικά, άλλοτε υπαρξιακά και άλλοτε με ποιήματα «ποιητικής».

Το σώμα μας δεν έχει φτιαχτεί για να διαβάζει ποίηση
γυρνάει από δω και από κει
παίρνει στάσεις ανορθόδοξες και
κουρασμένο συρρικνώνεται στη γόμα ενός μολυβιού
όμως η ζωή δεν κλείνει με σώμα
κλείνει με ποίημα
–θα έλεγα ότι εννοείς– και
οι ποιητές δεν γράφουν παρά μόνον σβήνουν.

Μιλάμε λοιπόν για μια ποίηση διαστάσεων, με την έννοια της δημιουργίας χώρου και χρόνου, ηδονής και οδύνης, εσωτερικών και εξωτερικών τόπων, έντονης εικονοποιίας – μια ποίηση που συνομιλεί αλλά και δημιουργεί μύθο μέσα από το καθημερινό, με σωστές αναλογίες λυρισμού, στοχασμού, πύκνωσης, μεταφορών, υπαινιγμού· κυρίως όμως, μια ποίηση που ξέρει να αφηγείται σε έναν τόπο και σε μια εποχή όπου πολλές φορές «η γλώσσα είναι ένας έρημος τόπος». Χαρακτηριστική είναι η φόρμα ορισμένων ποιημάτων με την τυπογραφία να κατευθύνει και να οδηγεί την ίδια τη γλώσσα πάνω στη λευκή σελίδα, σύμφωνα με τη διάθεση της ποιήτριας, όπως στο ποίημα «Το σώμα σου στηρίζει μια κάθετη θάλασσα».

Θεωρώ ότι η συλλογή Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας συνιστά μια πολύ δυνατή ποιητική κατάθεση για τη γενιά της, μια γενιά που διακατέχεται από την ποίηση της «πολυφωνίας» και της διαφορετικότητας. Μια γενιά που δεν συνιστά ούτε έχει ανάγκη το κλειστό πλαίσιο ένταξης σε «γενιά», εξού και η διαφορετικότητα όσον αφορά τα εκφραστικά μέσα, τη φόρμα, τη χρήση της γλώσσας και του ύφους. Η Ελένη Σαμπάνη ζει και δημιουργεί μέσα και παράλληλα με τους σύγχρονους ομότεχνούς της, με γλώσσα καινούργια, καθαρή, με νοήματα απογυμνωμένα από περιττές φιοριτούρες και στολίδια, έχοντας καλά αφομοιωμένη την παράδοση και τις αγαπημένες της ποιητικές φωνές, συνομιλώντας εντέλει πολύ ώριμα και συνειδητοποιημένα μαζί τους. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές της στον Μπερξόν, στον Μουνχ, στον Μπέικον και στον Ρόθκο, αλλά και στον Αναγνωστάκη, τον Σκαρβέλη και το ρεμπέτικο τραγούδι.

Το σπίτι του Αναγνωστάκη έγινε πλέον σύνδεσμος του Ηρακλή
και μια ασήμαντη πλατεία πήρε το όνομά του
για τους τύπους.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΙΣΑΝΟΓΛΟΥ είναι ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παιχνιδότοπος – Τραύμα για 9 μήνες και 3 εποχές» (εκδ. Κίχλη).

 Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία του © Jeff Watts.


altΗ σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας
Ελένη Σαμπάνη
Κέδρος 2018
Σελ. 56, τιμή εκδότη €9,50

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Λάζαρη «Σκοτεινός καθρέφτης» (εκδ. Κουκκίδα). Κεντρική εικόνα: © Peter H (Pixabay).

Γράφει ο Αντώνης Μακρυδημήτρης

Ι

Εισα...

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ