alt

Για το βιβλίο της Έρσης Σωτηροπούλου «Άνθρωπος στη θάλασσα» (εκδ. Πατάκη).

Του Ιγνάτη Χουβαρδά

Υπάρχει ένα πλοίο στη θάλασσα, ένας άνθρωπος που έχει πέσει στη θάλασσα, τα μάτια των επιβατών του πλοίου που αγωνίζονται να τον διακρίνουν στα κύματα, για να μη χαθεί. Ο τίτλος Άνθρωπος στη θάλασσα του ποιητικού βιβλίου της Έρσης Σωτηροπούλου μοιάζει με ξαφνική κραυγή από το κατάστρωμα του πλοίου. Μετά από αυτό το κινηματογραφικό πλάνο ξετυλίγεται απότομα το χρονικό της ασθένειας της ηλικιωμένης μητέρας, η κλιμάκωση με τα ονόματα των φαρμάκων που εναλλάσσονται από μέρα σε μέρα, η διαφοροποίηση στη δοσολογία των φαρμάκων σύμφωνα με τις εντολές των γιατρών. Η μάνα είναι στο κρεβάτι του σπιτιού, η κόρη δίπλα της προνοεί για τα φάρμακα και βιώνει σοκαριστικά τη σταδιακή απίσχνανση της μητρικής υπόστασης. Οι γιατροί από απόσταση καθοδηγούν και η τηλεφωνική επικοινωνία μαζί τους γίνεται προβληματική στην αργία του δεκαπενταύγουστου. Η φύση που η παρουσία της πριν από λίγο καιρό ήταν ελκυστική, τώρα φαντάζει ειρωνική: Τα τζιτζίκια έχουν λυσσάξει από το πρωί.

Τώρα που η μνήμη της μάνας χάνεται, ενεργοποιείται επιτακτικά η μνήμη της κόρης, η επαναφορά ιστοριών που έζησε με τη μητέρα, η εμφανής προσπάθεια της κόρης να αποκαταστήσει μια αλήθεια, να αναδείξει το μεγαλείο της μάνας, την ταύτιση με τη μάνα, την ευγνωμοσύνη.

Υπάρχει ένας καπετάνιος (ο πατέρας ίσως;) κι επίσης σε άλλο περιβάλλον, σε αστικό τοπίο μάλλον, ένας άντρας που λειτουργεί ξέχωρα, που είναι ερωτική παρουσία, γοητευτική, αδέσμευτη και πρόσφορη σε ερωτικές περιπέτειες. Η κόρη αναζητά καταφύγιο στη ζεστή αγκαλιά του άντρα, μια στήριξη στην ψυχική δοκιμασία που περνάει. Άλλοτε ο άντρας ανταποκρίνεται, άλλοτε μοιάζει απόμακρος και αινιγματικός, σταθερά όμως με έντονο μαγνητισμό που κρατά σε εγρήγορση τα αντανακλαστικά της γυναίκας. Η παρουσία του άντρα λοιπόν λειτουργεί σαν αντίβαρο στον κατήφορο της ασθένειας. Το αρσενικό στοιχείο επανεμφανίζεται σαν ομάδα, με άξεστες και προκλητικές κινήσεις. Το άλλο αντίβαρο είναι η μνήμη. Τώρα που η μνήμη της μάνας χάνεται, ενεργοποιείται επιτακτικά η μνήμη της κόρης, η επαναφορά ιστοριών που έζησε με τη μητέρα, η εμφανής προσπάθεια της κόρης να αποκαταστήσει μια αλήθεια, να αναδείξει το μεγαλείο της μάνας, την ταύτιση με τη μάνα, την ευγνωμοσύνη. Κι όσο η μνήμη αναθερμαίνεται, αποκωδικοποιείται η εικόνα του ναυαγού στη θάλασσα. Είναι λοιπόν ο πλους ενός πλοίου και δύο ζευγάρια μάτια από το κατάστρωμα του πλοίου που καλούνται να βρίσκονται σε εγρήγορση για τον ναυαγό στη θάλασσα, για να μη χαθεί από τον ορίζοντα. Είναι τα μάτια της μάνας και της κόρης που συμπίπτουν στο ίδιο σημείο στόχευσης, είναι η αγωνία τους να κρατήσουν στιγμές, να διατηρήσουν αναλλοίωτη την πολυχρωμία μιας ζωής που υπήρξε. Κι εδώ, σε αυτή τη ρωγμή που μοιάζει με χαραυγή που λιώνει, προκύπτουν χαριτωμένες ιστορίες από το παρελθόν, ερωτικά σκιρτήματα, διάθεση για φλερτ, παιχνίδισμα, μάνα και κόρη μαζί:

Σε συγχωρώ μαμά.
Ηλίθιο πλάσμα. Ποιος σου ζήτησε να με συγχωρήσεις;
Σε συγχωρώ για τα γαλλικά.
Σε συγχωρώ στα γαλλικά.
Ζε τε παρντόνν.
 
Για το γράμμα που άνοιξες κι έμαθες
ότι είχα κάνει έρωτα
με τον οικογενειακό σας φίλο
με τον οποίον
όπως μου αποκάλυψες
τριάντα χρόνια αργότερα
μέσα σε ταξί
επιστρέφοντας από γιατρό ειδικό
για την οστεοπόρωση
φιλιόσασταν στο ασανσέρ.

Δύο παράλληλες κλιμακώσεις που λένε με τον δικό τους τρόπο την ίδια ιστορία, ότι η μητέρα έχει αρρωστήσει, είναι πλέον στο κρεβάτι, η ασθένεια κάθε μέρα την απομονώνει από τον κόσμο, την καταβάλλει, την οδηγεί τελικά στο θάνατο.

Βρισκόμαστε στα πρώτα στάδια του πένθους, όταν ακόμα είναι νωπή η αποκαρδιωτική εμπειρία της ασθένειας που σταδιακά οδηγεί προς το τέλος. Ο λόγος της Σωτηροπούλου είναι μπολιασμένος με διάφορα φίλτρα. Ένα χρονικό της ασθένειας που αναπτύσσεται διχαλωτά, σε δύο επίπεδα, ένα κυριολεκτικό κι ένα μεταφορικό. Δύο παράλληλες κλιμακώσεις που λένε με τον δικό τους τρόπο την ίδια ιστορία, ότι η μητέρα έχει αρρωστήσει, είναι πλέον στο κρεβάτι, η ασθένεια κάθε μέρα την απομονώνει από τον κόσμο, την καταβάλλει, την οδηγεί τελικά στο θάνατο.

Το πλοίο παίρνει φωτιά, βυθίζεται – που σημαίνει ότι η κατάσταση της μητέρας χειροτερεύει, πρέπει να εγκαταλείψουν το σπίτι, να πάνε στο νοσοκομείο. Κι εκεί ξεκινά ένας δεύτερος γύρος, οριακός, στις υψηλές του στροφές η μνήμη της κόρης λειτουργεί σα θύλακας ανάσχεσης της απώλειας μνήμης της μητέρας – και τότε προκύπτουν υπέροχα μνημονικά αποσπάσματα, χαριτωμένα, ευδαιμονικά. Κι έπειτα, ευθύς αμέσως, ο σπαραγμός, η συνεχής επίκληση στη μάνα που είναι επίκληση στη δυνατότητα αλλαγής της τάξης της θνητότητας. Τα δύο άκρα, ο έρωτας και ο θάνατος, μοιάζουν να εφάπτονται. Σε αυτό το ελάχιστο σημείο επαφής σταλάζουν στίχοι λαμπεροί: Πιο εύκολο να γράψεις παρά να ζήσεις./ Πιο εύκολο να ζήσεις παρά να γράψεις. Σε άλλη σελίδα:

Μερικοί λένε πως επέλαση ιππέων
Ή ορίζοντας γεμάτος ιστιοφόρα
Είναι το ωραιότερο
 
Εγώ λέω ό,τι κανείς ερωτευθεί 

Η Έρση Σωτηροπούλου καταφέρνει να αποδώσει το χρονικό της ασθένειας μπολιάζοντας την απτή πραγματικότητα με μια παράλληλη ανάπτυξη ενός δεύτερου σκηνικού, υποβλητικού και ονειρικού, όπου το χρώμα παλεύει να επιβιώσει και σταδιακά υποχωρεί στην γκρίζα αποδοχή ενός αποχωρισμού.

Το πλοίο βυθίζεται, δεν έχει ίσως νόημα πλέον να ψάχνουμε στον ορίζοντα τον άνθρωπο στη θάλασσα, που είναι το οριακό σημείο στον ορίζοντα όπου επιπλέουν τα όνειρα της παιδικής ηλικίας. Ο αποχωρισμός από τη μητέρα στο τέλος του βιβλίου συγκρατημένος, σε φόντο γκρίζο, όπως ακριβώς το εξώφυλλο του βιβλίου με τη μαυριδερή μπλε τρομακτική θάλασσα και τους πάγους της Αρκτικής, με λέξεις ζυγισμένες, ένας λόγος στέρεος και κρυφά σπαρακτικός.

Υποβλητικά πλάνα συνοδεύουν το φτερούγισμα της φωνής. Μια διάχυτη σκηνοθετική ματιά, με σκοπό να δοθεί ανάγλυφα η τραυματική εμπειρία της ασθένειας και της απώλειας της μητέρας. Όπως η αποκόλληση μικρών πάγων στη θάλασσα της Αρκτικής. Ένας λόγος πένθιμος και στιβαρός, που μιλά γι’ αυτό που συνέβη, για την αρρώστια δηλαδή που εισέβαλε απρόσκλητη κι έφερε την πτώση, την άπνοια, την απώλεια. Αυτή η σκηνοθετική ματιά με τις κινηματογραφικές σεκάνς θυμίζει τη Μαργκερί Ντυρράς, κυρίως στα μικρά της κείμενα, όπως στην Αρρώστια του θανάτου κι όπως στο Ο άνδρας που καθόταν στο διάδρομο

Η Έρση Σωτηροπούλου καταφέρνει να αποδώσει το χρονικό της ασθένειας μπολιάζοντας την απτή πραγματικότητα με μια παράλληλη ανάπτυξη ενός δεύτερου σκηνικού, υποβλητικού και ονειρικού, όπου το χρώμα παλεύει να επιβιώσει και σταδιακά υποχωρεί στην γκρίζα αποδοχή ενός αποχωρισμού. Αποδίδει τη διαδικασία της πτώσης με μια κίνηση σε συνέχεια, με φωνή σταθερή, υπόγεια, διακριτή, καίρια, αυθεντική. Δεν είναι συλλογή ποιημάτων αλλά ποιητικό δρώμενο, μια σύνθεση, υποβλητική, κινηματογραφική. Μια ιστορία γραμμική και δισυπόστατη παράλληλα, με στίχους που συνδυάζουν την επίπεδη αφήγηση, με εκτενή ποιήματα-αφηγήματα που προκύπτουν από το πηγάδι της μνήμης, με επικλήσεις ψύχραιμες και κρυφά θρηνητικές, με αρκετά μικρά αποσπάσματα ποιητικής καθαρότητας. Το πένθος, αυτό είναι το θέμα. Το πένθος για τη μητέρα. Η ζυγαριά εδώ γέρνει στην ποίηση, προδίδοντας τις ποιητικές καταβολές της Σωτηροπούλου που είναι ο πυρήνας του πεζογραφικού της έργου.

* Ο ΙΓΝΑΤΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Καλοκαιρινός χάρτης της πόλης» (εκδ. Οδός Πανός).

 Στην κεντρική εικόνα πίνακας του Wojtek Herman ©.


altΆνθρωπος στη θάλασσα
Έρση Σωτηροπούλου
Πατάκης 2018
Σελ. 64, τιμή εκδότη €8,80

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΡΣΗΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

Για την ποιητική συλλογή του Ευριπίδη Γαραντούδη «Κομμάτια» (εκδ. Πόλις). 

Γράφει ο Αλέξανδρος Δεδιλιάρης

Με την τελευταία ποιητική του συλλογή, ...

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

Για την ποιητική συλλογή του Μανόλη Πρατικάκη «Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Σταύρος Κουβαράς

Ο Μαν...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χορτοφάγος» της Χαν Γκανγκ, σε σκηνοθεσία της Ντάρια Ντεφλοριάν (κριτική) – Ξεριζώνοντας πατριαρχικές αντιλήψεις επί σκηνής

«Η χορτοφάγος» της Χαν Γκανγκ, σε σκηνοθεσία της Ντάρια Ντεφλοριάν (κριτική) – Ξεριζώνοντας πατριαρχικές αντιλήψεις επί σκηνής

Για την παράσταση «Η χορτοφάγος», βασισμένη στο μυθιστόρημα της Χαν Γκανγκ (Han Kang), σε σκηνοθεσία Ντάρια Ντεφλοριάν (Daria Deflorian), στην Πειραιώς 260. © εικόνας: Andrea Pizzalis 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Σ...

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Με αφορμή την κυκλοφορία της πρόσφατης ταινίας «Superman» (2025) και τον ισχυρισμό ορισμένων πως η νέα εκδοχή «παραείναι woke», διατρέχουμε την έντυπη ιστορία του ήρωα, ο οποίος ανέκαθεν πρέσβευε τις αξίες της δικαιοσύνης και της βοήθειας προς τους καταπιεσμένους. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός ...

«Ο τάφος της Αντιγόνης» της Μαρία Θαμπράνο (κριτική) – Πεδίο όπου συγκλίνουν προβληματισμοί για τη δικαιοσύνη, το φύλο, την ταυτότητα

«Ο τάφος της Αντιγόνης» της Μαρία Θαμπράνο (κριτική) – Πεδίο όπου συγκλίνουν προβληματισμοί για τη δικαιοσύνη, το φύλο, την ταυτότητα

Για το θεατρικό κείμενο της Μαρία Θαμπράνο (María Zambrano) «Ο τάφος της Αντιγόνης» (μτφρ. Μαίρη Ι. Γιόση, Χρήστος Σιορίκης, εκδ. Loggia). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας.

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου 

Οι μύ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ