berlin bruxelles

Για την ποιητική συλλογή του Στέλιου Χουρμουζιάδη «Βερολίνο-Βρυξέλλες» (εκδ. Περισπωμένη).

Του Νίκου Φιλντίση

Από τον τίτλο κιόλας, η πρώτη ποιητική συλλογή του Στέλιου Χουρμουζιάδη σηματοδοτεί εμφανώς την έντονη προ-διάθεση για παιχνίδισμα με τις λέξεις. Ένα παιχνίδισμα ποιητικό και πολύγλωσσο, στο οποίο ασκείται –ίσως και υποβάλλεται αλύπητα– ο ποιητής προκειμένου να αποτυπώσει με φροντίδα αυτή την ιδιαίτερη σχέση του με τη λέξη, με την ηχητική και την πολυσημία της. Φυσικά, αυτός ο δεσμός δεν αποτελεί μιαν ανείδωτη πρωτοτυπία, όμως νομίζω θα ήταν αστοχία να μην αναφερθεί ο βαθμός της επιμέλειάς του σε όλο το βιβλίο, να μην εκληφθεί ως το εχέγγυο μιας ποιητικής τεχνικής. Ίσως να είναι και μια υπόσχεση για τα μέλλει γραφήναι.

Ένα ανοιχτό εισιτήριο, μια παλίνδρομη κίνηση, που στην πραγματικότητα δεν έχει αρχή και τέλος αλλά μόνον σημεία αναφοράς.

Αν και βεβαίως, διατρέχοντας το βιβλίο, γίνεται αντιληπτό πως τα περισσότερα κείμενα της συλλογής είναι όντως γραμμένα στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες –ο τόπος αναπόσπαστος, υπογράφεται σε κάθε ποίημα– η υγρή παρήχηση που παράγεται από τα ρω και από τα λάμδα, υπαινίσσεται όχι τόσο τα σταθερά αυτά σημεία όσο τη διαρκή ροή. Ένα ανοιχτό εισιτήριο, μια παλίνδρομη δηλαδή κίνηση, που στην πραγματικότητα δεν έχει αρχή και τέλος αλλά μόνον σημεία αναφοράς. Το μεδούλι αυτής της κίνησης το βρίσκει κανείς στον αυλό του οστού και κατ’ αντιστοιχίαν, ανάμεσα στο σκληρό κέλυφος των δύο πόλεων, στη μεστή παύλα του δρομολογίου Βερολίνο – Βρυξέλλες που τελικά αναλύεται σε επιμέρους ποιήματα. Όμως, η σύνδεση τίτλου και περιεχομένου συμπυκνώνεται, νομίζω, κυρίως στο γράμμα-κλειδί της θεματολογίας, το γράμμα βήτα. Το βήτα το βαρύ, του βάθους, του σωθικού βόμβου. Το βήτα, το δυσβάσταχτο ενός βίου ερωτικού ή κι ενός έμβιου έρωτα. Και όντως, διαβάζοντας, έρχεται κι η επαλήθευση: έρωτας βαρύς και ανεκπλήρωτος ή πιο εύστοχα εκπληρωμένος, τραυματίας, έκπτωτος και τετελεσμένος.

Συνεχίζοντας την ανάγνωση, περιφερειακά του θεμελιώδους ερωτικού στοιχείου, η συλλογή του Στέλιου Χουρμουζιάδη απαρτίζεται και από μικρότερα μα πάντα ζωτικά σπλάχνα. Για παράδειγμα, στην αρχή ο ποιητής, με ένα λογοπαίγνιο ονοματοθεσίας, θέτει τον υπαρξιακό του στοχασμό και αυτοπροσδιορίζεται, αποικοδομώντας και συνθέτοντας εκ νέου τον ίδιο του τον εαυτό. Έτσι, διαβάζουμε εν είδει εναρκτήριου απολογισμού:

Στέλιος: Σ στερητικό […], στήριγμα απολωλότων ονείρων, στέλεχος δυνητικών απωλειών.

Περιεχόμενη θερμότητα σε αναμόχλευση της εαυτής ύλης, αγωνιώδης ενθαλπία. Η Κασσάνδρα. για τον ποιητή, τον άνθρωπο, για τη φθαρτή ύπαρξη που σταδιακά μετατοπίζεται και τελικώς εκτοπίζεται.

Ένα ακόμη ενδιαφέρον σημείο, στο ίδιο μήκος κύματος του υπαρξιακού άξονα, είναι και οι μετασχηματισμοί μιας ιδέας. Λόγου χάρη, η αίσθηση της εκδρομής που μετατρέπεται σε ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή, μετάβαση άλλοτε συγκεκριμένα στο επέκεινα κι άλλοτε πάλι γενικά στη σφαίρα της απουσίας, ένα διαρκές σχήμα αποχαιρετισμού που διατρέχει όλη τη συλλογή και που τυλίγεται πρώτα γλυκά στο κορμί με πρόφαση την αγάπη ή τον έρωτα και τελικά καταλήγει σε ένα λαοκόντειο σύμπλεγμα. Απώλειες ή για την ακρίβεια η υποψία της απώλειας στο γελαστό, μα ανεπαίσθητα τρεμάμενο χείλος του ποιητή.

Γέλιο.
Ούτε παιδιού ούτε γέρου.
Γέλιο χαρακωμένο.
Γέλιο, δυνατό ξόρκι
του πόνου αμφίεση
της χαράς περιτύλιγμα.

Θερμή ευχέρεια έκφρασης με σποραδική προφορικότητα ύφους, άμεσες απευθύνσεις στο νεφελώδες δεύτερο ενικό πρόσωπο με κυμαινόμενο βαρομετρικό, εκθλίψεις και αφαιρέσεις φωνηέντων και σωμάτων. Γραφή με αισθητική που όμως δεν μένει εστέτ, δεν στέκεται απαθής αλλά με τέχνη εξευμενίζει τους δαίμονες.

Οι μεταμορφώσεις αυτές, νομίζω, είναι συνολικά ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της ποιητικής του Χουρμουζιάδη. Έτσι, μέσα στο βιβλίο θα εντοπίσουμε πως αυτές οι νοηματικές μεταπτώσεις επιτελούνται κυρίως με τρία τεχνικά μέσα που πυροδοτούν τη συνειρμική ανάφλεξη του αναγνώστη: Πρώτον, όπως προαναφέρθηκε με μεμονωμένες παρηχήσεις γραμμάτων ή χρήση ολόκληρων, ακουστικά παρόμοιων λέξεων όπως χαρακτηριστικά δίδεται στο απόσπασμα «Μνήμη άνομη / Μήνυμα μόνιμης άμυνας / Μνήμα» αλλά και σε άλλα διάσπαρτα δίπολα όπως «ξανά – ξένα, λευκά – λεκές, ίσως – δίχως». Δεύτερον, με ειρωνεία αποδοσμένη με την τεχνική του οξύμωρου, λόγου χάρη στο απόσπασμα «Σήμερα είσαι τετελεσμένος. Ένας χρόνος απών κι εσύ χαμένος στ’ άσπρο [...], Σε ξεχνάω, ένα χρόνο τώρα.» ή ακόμα και στο εμφανέστερο «κενή η πλήρωση». Και τρίτον, με την πολυσημία, τις νοηματικές συνυπάρξεις ή εναλλαγές με την τολμηρά αντιποιητική χρήση παρενθέσεων όπως «Γ(Ε)ΙΑ ΜΑΣ», «άγνωστο(ς) με περιμένει», «Χωρίς(μος) (μας)». Όλα αυτά αποτελούν αιωρούμενα, λεκτικά σχήματα τα οποία ο ποιητής φαντάζομαι πως παραθέτει πάνω στο γραφείο ή στο κρεβάτι του, νύχτα προπαρασκευής της περιπλάνησης κι ύστερα τα τοποθετεί στις αποσκευές του, για ένα ακόμα ταξίδι.

Η παρθενική ποιητική συλλογή του Στέλιου Χουρμουζιάδη Βερολίνο - Βρυξέλλες έχει τους πειραματισμούς μιας άφθονης, πρώτης γραφής ενώ συνάμα είναι βαθιά ανθρώπινη. Σκέψη, ει δυνατόν αποτυπωμένη σε περισσότερες από μία γλώσσες, άρα γιατί όχι και απόπειρα παν-ανθρώπινου. Θερμή ευχέρεια έκφρασης με σποραδική προφορικότητα ύφους, άμεσες απευθύνσεις στο νεφελώδες δεύτερο ενικό πρόσωπο με κυμαινόμενο βαρομετρικό, εκθλίψεις και αφαιρέσεις φωνηέντων και σωμάτων. Γραφή με αισθητική που όμως δεν μένει εστέτ, δεν στέκεται απαθής αλλά με τέχνη εξευμενίζει τους δαίμονες.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΦΙΛΝΤΙΣΗΣ είναι ποιητής.

altΒερολίνο-Βρυξέλλες
Στέλιος Χουρμουζιάδης
Περισπωμένη 2017
Σελ. 88, τιμή εκδότη €10,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

«Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (κριτική) – Ένα ανθολόγιο τοπογραφικών δεδομένων

«Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (κριτική) – Ένα ανθολόγιο τοπογραφικών δεδομένων

Για την ποιητική συλλογή «Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (εκδ. Μελάνι). 

Γράφει ο Ιγνάτης Χουβαρδάς

Στην πρόσφατη ποιητική συλλογή ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ