berlin bruxelles

Για την ποιητική συλλογή του Στέλιου Χουρμουζιάδη «Βερολίνο-Βρυξέλλες» (εκδ. Περισπωμένη).

Του Νίκου Φιλντίση

Από τον τίτλο κιόλας, η πρώτη ποιητική συλλογή του Στέλιου Χουρμουζιάδη σηματοδοτεί εμφανώς την έντονη προ-διάθεση για παιχνίδισμα με τις λέξεις. Ένα παιχνίδισμα ποιητικό και πολύγλωσσο, στο οποίο ασκείται –ίσως και υποβάλλεται αλύπητα– ο ποιητής προκειμένου να αποτυπώσει με φροντίδα αυτή την ιδιαίτερη σχέση του με τη λέξη, με την ηχητική και την πολυσημία της. Φυσικά, αυτός ο δεσμός δεν αποτελεί μιαν ανείδωτη πρωτοτυπία, όμως νομίζω θα ήταν αστοχία να μην αναφερθεί ο βαθμός της επιμέλειάς του σε όλο το βιβλίο, να μην εκληφθεί ως το εχέγγυο μιας ποιητικής τεχνικής. Ίσως να είναι και μια υπόσχεση για τα μέλλει γραφήναι.

Ένα ανοιχτό εισιτήριο, μια παλίνδρομη κίνηση, που στην πραγματικότητα δεν έχει αρχή και τέλος αλλά μόνον σημεία αναφοράς.

Αν και βεβαίως, διατρέχοντας το βιβλίο, γίνεται αντιληπτό πως τα περισσότερα κείμενα της συλλογής είναι όντως γραμμένα στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες –ο τόπος αναπόσπαστος, υπογράφεται σε κάθε ποίημα– η υγρή παρήχηση που παράγεται από τα ρω και από τα λάμδα, υπαινίσσεται όχι τόσο τα σταθερά αυτά σημεία όσο τη διαρκή ροή. Ένα ανοιχτό εισιτήριο, μια παλίνδρομη δηλαδή κίνηση, που στην πραγματικότητα δεν έχει αρχή και τέλος αλλά μόνον σημεία αναφοράς. Το μεδούλι αυτής της κίνησης το βρίσκει κανείς στον αυλό του οστού και κατ’ αντιστοιχίαν, ανάμεσα στο σκληρό κέλυφος των δύο πόλεων, στη μεστή παύλα του δρομολογίου Βερολίνο – Βρυξέλλες που τελικά αναλύεται σε επιμέρους ποιήματα. Όμως, η σύνδεση τίτλου και περιεχομένου συμπυκνώνεται, νομίζω, κυρίως στο γράμμα-κλειδί της θεματολογίας, το γράμμα βήτα. Το βήτα το βαρύ, του βάθους, του σωθικού βόμβου. Το βήτα, το δυσβάσταχτο ενός βίου ερωτικού ή κι ενός έμβιου έρωτα. Και όντως, διαβάζοντας, έρχεται κι η επαλήθευση: έρωτας βαρύς και ανεκπλήρωτος ή πιο εύστοχα εκπληρωμένος, τραυματίας, έκπτωτος και τετελεσμένος.

Συνεχίζοντας την ανάγνωση, περιφερειακά του θεμελιώδους ερωτικού στοιχείου, η συλλογή του Στέλιου Χουρμουζιάδη απαρτίζεται και από μικρότερα μα πάντα ζωτικά σπλάχνα. Για παράδειγμα, στην αρχή ο ποιητής, με ένα λογοπαίγνιο ονοματοθεσίας, θέτει τον υπαρξιακό του στοχασμό και αυτοπροσδιορίζεται, αποικοδομώντας και συνθέτοντας εκ νέου τον ίδιο του τον εαυτό. Έτσι, διαβάζουμε εν είδει εναρκτήριου απολογισμού:

Στέλιος: Σ στερητικό […], στήριγμα απολωλότων ονείρων, στέλεχος δυνητικών απωλειών.

Περιεχόμενη θερμότητα σε αναμόχλευση της εαυτής ύλης, αγωνιώδης ενθαλπία. Η Κασσάνδρα. για τον ποιητή, τον άνθρωπο, για τη φθαρτή ύπαρξη που σταδιακά μετατοπίζεται και τελικώς εκτοπίζεται.

Ένα ακόμη ενδιαφέρον σημείο, στο ίδιο μήκος κύματος του υπαρξιακού άξονα, είναι και οι μετασχηματισμοί μιας ιδέας. Λόγου χάρη, η αίσθηση της εκδρομής που μετατρέπεται σε ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή, μετάβαση άλλοτε συγκεκριμένα στο επέκεινα κι άλλοτε πάλι γενικά στη σφαίρα της απουσίας, ένα διαρκές σχήμα αποχαιρετισμού που διατρέχει όλη τη συλλογή και που τυλίγεται πρώτα γλυκά στο κορμί με πρόφαση την αγάπη ή τον έρωτα και τελικά καταλήγει σε ένα λαοκόντειο σύμπλεγμα. Απώλειες ή για την ακρίβεια η υποψία της απώλειας στο γελαστό, μα ανεπαίσθητα τρεμάμενο χείλος του ποιητή.

Γέλιο.
Ούτε παιδιού ούτε γέρου.
Γέλιο χαρακωμένο.
Γέλιο, δυνατό ξόρκι
του πόνου αμφίεση
της χαράς περιτύλιγμα.

Θερμή ευχέρεια έκφρασης με σποραδική προφορικότητα ύφους, άμεσες απευθύνσεις στο νεφελώδες δεύτερο ενικό πρόσωπο με κυμαινόμενο βαρομετρικό, εκθλίψεις και αφαιρέσεις φωνηέντων και σωμάτων. Γραφή με αισθητική που όμως δεν μένει εστέτ, δεν στέκεται απαθής αλλά με τέχνη εξευμενίζει τους δαίμονες.

Οι μεταμορφώσεις αυτές, νομίζω, είναι συνολικά ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της ποιητικής του Χουρμουζιάδη. Έτσι, μέσα στο βιβλίο θα εντοπίσουμε πως αυτές οι νοηματικές μεταπτώσεις επιτελούνται κυρίως με τρία τεχνικά μέσα που πυροδοτούν τη συνειρμική ανάφλεξη του αναγνώστη: Πρώτον, όπως προαναφέρθηκε με μεμονωμένες παρηχήσεις γραμμάτων ή χρήση ολόκληρων, ακουστικά παρόμοιων λέξεων όπως χαρακτηριστικά δίδεται στο απόσπασμα «Μνήμη άνομη / Μήνυμα μόνιμης άμυνας / Μνήμα» αλλά και σε άλλα διάσπαρτα δίπολα όπως «ξανά – ξένα, λευκά – λεκές, ίσως – δίχως». Δεύτερον, με ειρωνεία αποδοσμένη με την τεχνική του οξύμωρου, λόγου χάρη στο απόσπασμα «Σήμερα είσαι τετελεσμένος. Ένας χρόνος απών κι εσύ χαμένος στ’ άσπρο [...], Σε ξεχνάω, ένα χρόνο τώρα.» ή ακόμα και στο εμφανέστερο «κενή η πλήρωση». Και τρίτον, με την πολυσημία, τις νοηματικές συνυπάρξεις ή εναλλαγές με την τολμηρά αντιποιητική χρήση παρενθέσεων όπως «Γ(Ε)ΙΑ ΜΑΣ», «άγνωστο(ς) με περιμένει», «Χωρίς(μος) (μας)». Όλα αυτά αποτελούν αιωρούμενα, λεκτικά σχήματα τα οποία ο ποιητής φαντάζομαι πως παραθέτει πάνω στο γραφείο ή στο κρεβάτι του, νύχτα προπαρασκευής της περιπλάνησης κι ύστερα τα τοποθετεί στις αποσκευές του, για ένα ακόμα ταξίδι.

Η παρθενική ποιητική συλλογή του Στέλιου Χουρμουζιάδη Βερολίνο - Βρυξέλλες έχει τους πειραματισμούς μιας άφθονης, πρώτης γραφής ενώ συνάμα είναι βαθιά ανθρώπινη. Σκέψη, ει δυνατόν αποτυπωμένη σε περισσότερες από μία γλώσσες, άρα γιατί όχι και απόπειρα παν-ανθρώπινου. Θερμή ευχέρεια έκφρασης με σποραδική προφορικότητα ύφους, άμεσες απευθύνσεις στο νεφελώδες δεύτερο ενικό πρόσωπο με κυμαινόμενο βαρομετρικό, εκθλίψεις και αφαιρέσεις φωνηέντων και σωμάτων. Γραφή με αισθητική που όμως δεν μένει εστέτ, δεν στέκεται απαθής αλλά με τέχνη εξευμενίζει τους δαίμονες.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΦΙΛΝΤΙΣΗΣ είναι ποιητής.

altΒερολίνο-Βρυξέλλες
Στέλιος Χουρμουζιάδης
Περισπωμένη 2017
Σελ. 88, τιμή εκδότη €10,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου – Το ποιητικό όραμα ενός σπουδαίου ποιητή

«Το βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου – Το ποιητικό όραμα ενός σπουδαίου ποιητή

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό μια ιδιαίτερη έκδοση της ποιητικής συλλογής του Νικηφόρου Βρεττάκου «Το βάθος του κόσμου« (εκδ. Ποταμός).

Γράφει η Γεωργία Κακούρου-Χρόνη

Στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης...

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ