alt

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βαρθαλίτη «Κάνθαροι και άλλα ποιήματα» (εκδ. Παρασκήνιο - Δίθυρον).

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Από τους ποιητές μας των τελευταίων δεκαετιών, κανείς δεν συνδέθηκε τόσο στενά με τη συμβολιστική παράδοση, όσο ο Γιώργος Βαρθαλίτης. Δεινός μεταφραστής του Έ. Α. Πόε, του Στέφαν Γκεόργκε, του Πωλ Βαλερύ, δοκιμιογράφος με εντυπωσιακή εποπτεία των ευρωπαϊκών γραμμάτων και κριτικός με οξύνοια και ευαισθησία ιδιότυπη, ο Βαρθαλίτης στα πρώτα του ποιητικά βιβλία συχνά είναι σαν να ξαναπιάνει ένα νήμα που από τον Μεσοπόλεμο ή, το αργότερο, από κάποια σπάνια μαλλαρμικά ξεστρατίσματα ενίων μεταπολεμικών, έμοιαζε αφανές ή και κομμένο οριστικά.

Είναι αλήθεια ότι με την ανάδυση του καθαρόαιμου μοντερνισμού και των ποικιλώνυμων «εμπροσθοφυλακών» του, η συνεισφορά των συμβολιστών στην αισθητική μεταπολίτευση που σημάδεψε τον 20ό αιώνα, πέρασε κάπως σε δεύτερο πλάνο. Κι αυτό μολονότι οι ίδιοι οι κορυφαίοι μοντερνιστές, από τον Έλιοτ ώς τον Πεσσόα και από τον Οκτάβιο Πας ώς τον Γιώργο Σεφέρη ανέκαθεν υπογράμμιζαν τις οφειλές τους σ’ εκείνους. Με τον τρόπο του, έναν τρόπο πολυσχιδή όπως είδαμε, και ο Βαρθαλίτης αυτό έκανε ώς τώρα, μας τις υπενθύμιζε επανεντάσσοντάς τες στα σημερινά συμφραζόμενα.

Ο Βαρθαλίτης στρέφεται προς ένα είδος ποίησης που βρίσκεται στους αντίποδες όχι μόνο της ποιητικής καθαρότητας, με την οποία συνδέθηκε εξαρχής ο συμβολισμός, αλλά και αυτού του σκληρού πυρήνα κάθε λυρικότητας, τον υποκειμενισμό – προς μια ποίηση αντικειμενικότερη, πραγματοκεντρική.

Παρουσιάζει επομένως ειδικό ενδιαφέρον ότι με την τελευταία του συλλογή ο Βαρθαλίτης στρέφεται προς ένα είδος ποίησης που βρίσκεται στους αντίποδες όχι μόνο της ποιητικής καθαρότητας, με την οποία συνδέθηκε εξαρχής ο συμβολισμός, αλλά και αυτού του σκληρού πυρήνα κάθε λυρικότητας, τον υποκειμενισμό – προς μια ποίηση αντικειμενικότερη, πραγματοκεντρική. Στα προλεγόμενα της συλλογής του, ο ποιητής μιλάει ευθέως για το κίνητρο της μεταστροφής του. Μετά τους μεγάλους μοντερνιστές, γράφει, «ακολούθησε ένας ανιαρός συρφετός επιγόνων […] μας πνίξαν οι υποκειμενικότητες, οι ψυχικές αναδιφήσεις, οι υπαρξιακές αγωνίες, η υπερβολική σοβαροφάνεια. Αρκετά κλαυθμήρισαν οι στιχορράφοι και οι ποιηματογράφοι μας την υπαρκτική τους "οδύνη" στο ίδιο τροπάρι. Σ’ αυτόν τον επιγονισμό, σ’ αυτό το κακέκτυπο του λυρισμού», καταλήγει, «αντιδρούν οι Κάνθαροι, επιχειρώντας να επαναφέρουν στην ποίηση την αντικειμενική έκφραση».

Τι ακριβώς σημαίνει όμως «αντικειμενική έκφραση» στη λογοτεχνία και ειδικότερα στην ποίηση; Λέει μερικά πράγματα αξιοσημείωτα γι’ αυτήν ο ποιητής στο «Σημείωμα του Εκδότη» που, αναβιώνοντας μια παλιά παράδοση, τοποθετεί στην αρχή του βιβλίου του. Από την πλευρά μου θα έλεγα ότι αντικειμενική έκφραση σημαίνει κατά βάση ένα πράγμα: την προσήλωση στον κόσμο τον κοινόκτητο, τον πέραν του υποκειμένου. Ο αντικειμενικός ποιητής βλέπει τα πράγματα, τα περιγράφει με ακρίβεια, αναπλάθει αφηγηματικά τα επισυμβάντα και τα τεκταινόμενα χωρίς να τα υποτάσσει εξαρχής στα «ιδιωτικά» του οράματα. Για να παραφράσω τον Ελύτη, η αντικειμενικότητα στη λογοτεχνία ξεκινά εκεί όπου το Εγώ δεν έχει τον πρώτο λόγο. Αυτό δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην ένα είδος στεγνού ρεαλισμού, πολλώ δε μάλλον φωτογραφικού νατουραλισμού. Κομμάτι αναπόσπαστο του ευρύτερου, εξωυποκειμενικού κόσμου είναι λ.χ. και τα πλάσματα της λαϊκής φαντασίας, οι συλλογικοί μύθοι και θρύλοι: στο μέτρο που αποτελούν κτήμα κοινό και όχι δημιούργημα αποκλειστικό της ατομικής διάνοιας, πατούν σε μια κοινή παρακαταθήκη, βλασταίνουν από τον ψυχισμό όχι του ενός αλλά των πολλών. Και αυτό ακριβώς κάνει ο Βαρθαλίτης. Εκμεταλλευόμενος τη ζηλευτή γνώση του της αρχαίας μυθολογίας, επιχώριας και ξένης, μυθολογεί κι αυτός, μας θυμίζει δηλαδή όχι τόσο τον βίο τον κοινό των ζώων τα οποία θεματίζει στα ποιήματά του, αλλά τα ίχνη που άφησαν, τις περιπέτειές τους στον κόσμο του θρύλου και των συμβολισμών.

Είκοσι δύο ποιήματα περιλαμβάνουν οι Κάνθαροι, και όλα πλην δύο που τιτλοφορούνται «Κυβέλη» και «Εκάτη» αντίστοιχα, είναι αφιερωμένα σε ζώα. Έχουμε να κάνουμε με ένα σωστό bestiarium δηλαδή: ζώα της ξηράς και της θάλασσας, της γης και του αέρα, έντομα και ερπετά, πτηνά και αμφίβια, καρκινόποδα και αιλουροειδή. Παραθέτω ένα από αυτά, το τελευταίο, που επειδή πρωτοτυπώθηκε αρκετά χρόνια πρωτύτερα, το 2009 σε προγενέστερο βιβλίο του ποιητή, μπορεί να θεωρηθεί η μήτρα από την οποία ξεπήδησαν και όλα τα άλλα. Είναι το πιο απομακρυσμένο υφολογικά από τα λοιπά της συλλογής, θα έλεγα το λυρικότερο όλων, και τιτλοφορείται «Γάτες»:

Εφέστιες Σφίγγες, έμψυχα λαράρια –
νωχελικής δεσμώτιδες ανίας –
το βλέμμα των στραμμένο στα φεγγάρια
παρασκευάζει φίλτρα μαγγανείας –
 
κόρες-στέρνες που ο  γνόφος δεν στερεύει –
μηνίσκοι σε φακούς φωσφορικοί –
κάτοπτρα από βασάλτη που τα ερέβη
διηθούνε, σάπφειροι μαγνητικοί –
 
μικρές θεραπαινίδες της Εκάτης
σε δάση σεληνόφωτος φευγάτες –
ειδώλια θεάς –μεταξωτός αχάτης–
κι άξιες για χάδια Φαραώ :  οι γάτες.

Και ένα δεύτερο, καθ’ όλα αντιπροσωπευτικό αυτό, το τιτλώνυμο «Κάνθαροι (ήγουν σκαθάρια)»:

Κάνθαροι, των εντόμων οι ρηγάδες,
κάνθαροι, λείοι, μαύροι και χρυσοί
που ασύγκριτοι είστε εσείς καλοφαγάδες
κι είσαστε και ποτήρι για κρασί,
 
και πάνω σε βαρύτιμα λιθάρια
με τα φτερά σάς φτιάξαν ανοιχτά
και στις μούμιες σάς βάλανε, σκαθάρια,
και μαγικά σάς κάναν φυλαχτά.
 
Κι ως κι ο Τρυγαίος καβάλα σε σκαθάρι
–ζουζούνια μου για αυτό σας ανυμνώ
κι αχ ας με φέρει εκεί η δική σας χάρη
ανέβηκε απ’ τη γη στον ουρανό.

Όλα ανεξαιρέτως τα ποιήματα της συλλογής ακολουθούν το τρίστροφο αυτό σχήμα, με την εναλλασσόμενη ιαμβική καταληκτική και ακατάληκτη πενταποδία και την πλεκτή ρίμα. Και όλα βρίθουν από αναφορές όχι μόνο μυθικές, αλλά και ιστορικές και φιλολογικές, που κάποιες απ’ αυτές διευκρινίζονται στην «Επισημείωση». Συγκριτικά, πρέπει να πάει κανείς πολύ πίσω στην ελληνική ποίηση για να συναντήσει θεματική προσόμοια, ίσως μέχρι το 1925 και τα Θαλασσινά του Απόστολου Μαμμέλη που την «αλιευτική ποίησή» του μας γνώρισε ο Γ. Π. Σαββίδης το 1996. Παραθέτω δυο στροφές από το σονέτο του «Το δελφίνι»:

Μαύρο θεριό, πελώριο το δελφίνι
κι αιμόχαρο σαν τ’ Όρκυνο, ταράζει
τα μάκρη του πελάου και ρημάζει
ψαρογενιές που τη ρίζα τους κρίνει.
 
Στη σβελτοσύνη πρώτο, σαν το δίνει
ολοταχώς και βγάζει και τινάζει
ξέμακρα το κορμί του, αγριομανιάζει,
που δυο-δυο τα Καρέλια καταπίνει!

Και τις δύο πρώτες στροφές του Βαρθαλίτη από τα δικά του «Δελφίνια»:

Χορέψτε τώρα, αδάμαστα δελφίνια,
χορέψτε με το λίκνισμα αλαφρό,
και πάνω στα πελάγη τα γαλήνια
χαρούμενα σκιρτήστε στον αφρό,
 
που όταν να πιάσουν πήγαν τον Σαβάζιο,
με εσάς γενήκαν όμοιοι οι πειρατές,
βουτώντας μεθυσμένοι στο γαλάζιο
και πια δεν τους ξανάδανε ποτές.

Το συναφές του είδους είναι νομίζω προφανές. Η διαφορά του χειρισμού του όμως προφανέστερη. Εκεί που ο Μαμμέλης ως παθιασμένος ψαράς μάς περιγράφει τις θηρευτικές επιδόσεις του κήτους, ο Βαρθαλίτης ξεγλιστράει αμέσως σχεδόν στον κόσμο του μύθου, και ως άλλος Α. Ραγκαβής μας μεταφέρει στον «Διονύσου πλου», στο ρεσάλτο των πειρατών κατά του θεού («Σαβάζιος» είναι προσωνύμιο του Διονύσου), και στη τιμωρό μοίρα τους αμέσως μετά. Με τους στίχους του Αθηναίου ρομαντικού:

Εξαίφνης τι μεταβολήν
η κόρη πάλιν βλέπει
εις των κακούργων την φυλήν!
Έχουσ’ ιχθύων κεφαλήν,
και εις το σώμα λέπη.
 
Έχουν ουράν αντί ποδών,
και εις δελφίνων σχήμα
μεταποιούνται βαθμηδόν,
και σώζετ’ έκαστος πηδών
εις το παφλάζον κύμα.

Τέτοιες μνείες και αναφορές στους Κανθάρους ο επαρκής αναγνώστης θα βρει πλήθος και αν έχει το κέφι να ξετυλίξει το νήμα τους μέχρι τέλους, πολλά γοητευτικά και αξιόλογα θα ανακαλύψει. Δεν ισχύει το ίδιο για τον ανεπαρκή αναγνώστη, αυτόν που στις μέρες μας δεν βλέπει στην ποίηση παρά την αισθηματολογία, την περιαυτολογία και την πόζα. Σ’ αυτόν ο κόσμος του Βαρθαλίτη θα φανεί παράδοξος, παρωχημένος, οχληρός, ακόμη και αντιποιητικός. Όμως έτσι συμβαίνει πάντοτε με το παράλυτο, καθηλωμένο βλέμμα – στην ελεύθερη θέα ζαλίζεται.

Μολονότι ριζωμένο γερά σε μια αιωνόβια παράδοση, ένα ποίημα του Βαρθαλίτη δεν το συγχέεις με οποιουδήποτε άλλου, ξεχωρίζει με τη πρώτη ματιά, διαφέρει.

Το ερώτημα το αμιγώς κριτικό βέβαια μένει: Τι ακριβώς κομίζει στην ποίησή μας το βιβλίο του Βαρθαλίτη; Πέρα από το προφανές, μια σειρά από τερπνά και διδακτικά ποιήματα, θα έλεγα δύο πράγματα. Το πρώτο είναι μια χειρονομία. Σ’ ένα τοπίο ποιητικό σαν το σημερινό, το έθος του Βαρθαλίτη συνιστά πρόκληση. Η έγνοια του για τη φόρμα, η άριστη τεχνική του κατάρτιση, η λογιοσύνη του, η στάση την οποία προβάλλει στα προλογικά κείμενα, τα προαπαιτούμενα εντέλει τα οποία θέτει, συνιστούν στην πραγματικότητα μια καθολική αποδοκιμασία της σημερινής γραφόμενης ποίησης. Ορθότερα, ένα αντιμανιφέστο, όχι τόσο κατά των κηρυγμάτων του κλασικού μοντερνισμού, που έδωσαν ό,τι ήταν να δώσουν, αλλά του εκφυλισμού τους στον τωρινό κομφορμισμό. Μας μεταφέρουν ένα σήμα κινδύνου όπου διαβάζουμε επί λέξει: «Πέρα από το σημείο αυτό ΑΔΙΕΞΟΔΟ». Η έξοδος απ’ το αδιέξοδο, την οποία ο Βαρθαλίτης μάς υποδεικνύει, είναι ενδεχομένως συζητήσιμη, και όχι εξίσου πρόσφορη για όλους. Η επισήμανσή της όμως είναι σε κάθε περίπτωση καίρια.

Το δεύτερο που έχει να μας προσφέρει το βιβλίο είναι έναν τόνο προσωπικό, μια ιδιαιτερότητα εκφραστική εντελώς σπάνια. Μολονότι ριζωμένο γερά σε μια αιωνόβια παράδοση, ένα ποίημα του Βαρθαλίτη δεν το συγχέεις με οποιουδήποτε άλλου, ξεχωρίζει με τη πρώτη ματιά, διαφέρει. Από τα εκ πρώτης όψεως παράδοξα αυτό: φαίνεται πώς τη φωνή του την ορίζει κανείς πιο καλά εισακούοντας τους περαζόμενους καιρούς, όχι αγνοώντας τους. 

* Στην κεντρική φωτογραφία έργο του Δημήτρη Ντόκου, «Vertigo», 2015 90x70cm Λάδι και καπνός σε καμβά.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ είναι ποιητής και μεταφραστής.

altΚάνθαροι και άλλα ποιήματα
Γιώργος Βαρθαλίτης
Παρασκήνιο - Δίθυρον 2017
Σελ. 64, τιμή εκδότη €8,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΑΡΘΑΛΙΤΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

Για την ποιητική συλλογή της Μάνιας Μεζίτη «Αγαπημένε μου πατέρα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, η ηθοποιός Robin Wright Penn με τον πατέρα της.

Γράφει ο Γιώργος Βέης

«Μια αυλαία πέφτει μπροστά στα μάτια μο...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

Για την ποιητική συλλογή «Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (εκδ. Περισπωμένη) – «τρέφεται από [...] από θυσίες, αίματα, μαύρα αισθήματα, θανάτους που όλα αυτά καταφέρνει να τα κάνει λαμπρή ποίηση».

Γράφει ο Σωτήρης Γουνελάς

Ο τίτλος ...

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

Για την ποιητική συλλογή της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή «Βελονιές σκιάς» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Κωνσταντίνος Γεωργίου

Νηπτικά παραγγέλματα

Τι συμβαίνει άραγε, όταν μια τεχνική κεντήματος, χρησιμοποιεί, αντί για μια συνηθισμέν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Πάντα η Αλεξάνδρεια» του Δημήτρη Στεφανάκη (προδημοσίευση)

«Πάντα η Αλεξάνδρεια» του Δημήτρη Στεφανάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Στεφανάκη «Πάντα η Αλεξάνδρεια», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 19 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Να πιστεύετε στον κληρονόμο» έλεγε πάντα η γιαγιά Δάφνη σε όσ...

Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι 100°C με «Ηλεκτρική Καρέκλα» στο Onassis Channel

Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι 100°C με «Ηλεκτρική Καρέκλα» στο Onassis Channel

Η τέταρτη σεζόν του STAGES A/LIVE ξεκίνησε με μια μεγάλη γιορτή. O πιο επιδραστικός καλλιτέχνης της ελληνικής ροκ σκηνής, ο Γιάννης Αγγελάκας, παρουσιάζει την «Ηλεκτρική Καρέκλα», μαζί με τους 100°C, το πολυφωνικό σχήμα Διώνη και ένα τρίο εγχόρδων, στο πλαίσιο των Rockwave Nights 2024. Από την Τρίτη 12 Νοεμβρίου, στ...

«Η γέννα» του Θοδωρή Τσομίδη – Τρεις ζωές στη σκιά του θανάτου

«Η γέννα» του Θοδωρή Τσομίδη – Τρεις ζωές στη σκιά του θανάτου

Για το βιβλίο του Θοδωρή Τσομίδη «Η γέννα, μια ιστορία σε τρεις εποχές», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Στην κεντρική εικόνα, μέρος από το γλυπτό «Ο Απόλλων και η Δάφνη» (1622-25) του Gian Lorenzo Bernini.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πάντα η Αλεξάνδρεια» του Δημήτρη Στεφανάκη (προδημοσίευση)

«Πάντα η Αλεξάνδρεια» του Δημήτρη Στεφανάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Στεφανάκη «Πάντα η Αλεξάνδρεια», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 19 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Να πιστεύετε στον κληρονόμο» έλεγε πάντα η γιαγιά Δάφνη σε όσ...

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Τσεκούρα «Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν – Ένα queer αστυνομικό ψυχόδραμα» που θα κυκλοφορήσει στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Η ανάκριση»

...
«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ