alt

Για το βιβλίο του Χάινριχ Μπελ «Οι απόψεις ενός κλόουν» (μτφρ. Τζένη Μαστοράκη, εκδόσεις Γράμματα).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Τον τελευταίο καιρό σκέφτομαι ότι η συμπεριφορά των Γερμανών πολιτών έναντι της Ελλάδας και της ευρωπαϊκής ιδέας οφείλεται στο ότι η γενιά του πολέμου έχει φύγει από τη ζωή μαζί τις τύψεις της. Οι τύψεις τιθάσευαν τον εθνικό χαρακτήρα που υπέθαλψε ολοκληρωτικά καθεστώτα, γενοκτονίες και πολέμους· συγκρατούσαν το πάθος των Γερμανών για ανωτερότητα.

altΗ Trümmerliteratur –η λογοτεχνία των ερειπίων και, κατ’ επέκταση, του Ολοκαυτώματος- παρότι εξέφραζε βαθύ πόνο, έκαναν τον γερμανικό κόσμο καλύτερο: έδειχναν μιαν αυτεπίγνωση που λείπει τόσο από τον έξαλλο όχλο, όσο κι από τον μικροαστό φορολογούμενο τον επιρρεπή σε οχλοποίηση. Και συχνά κατέληγαν στη συνολική απόρριψη του τευτονικού ήθους – κεντρικό γνώρισμα του λογοτεχνικού έργου του Τόμας Μπέρχαρτ και του κινηματογραφικού του Μίκαελ Χάνεκε. (Αμφότεροι «μισούν» την Αυστρία, καταγγέλλουν τα γερμανόφωνα πλήθη...)

Διαβάζω λοιπόν τις «Απόψεις ενός κλόουν» του Χάινριχ Μπελ και ξεφυλλίζω συγχρόνως το «Ομαδικό πορτρέτο με μια κυρία» - δυο μυθιστορήματα που είχα διαβάσει στα ελληνικά προτού κουτσομάθω τα γερμανικά που κουτσοέμαθα. Στο πρωτότυπο, παρά τις άριστες ελληνικές μεταφράσεις, μού φαίνονται αλλιώτικα· παλλόμενα: η γερμανική γλώσσα έχει βαθιά μυστικιστικό χαρακτήρα· ταιριάζει στον Χανς που ανιχνεύει μυρωδιές από το τηλέφωνο, που υποφέρει από την αντιστροφή των αξιών και της πραγματικότητας· και στη Λένι η οποία επαναλαμβάνει στον εαυτό της: θα επιζήσω. Μικροί άνθρωποι, συνηθισμένοι - πράγματα τρομερά, καταστάσεις απερίγραπτες... Ο ναζισμός, ύστερα το κενό, τα έσχατα ερωτηματικά: γιατί το θρησκευτικό αίσθημα, ο χριστιανισμός, δεν εμπόδισε το έγκλημα; Είναι άραγε όλες οι φυλές ικανές για φρικαλεότητες ή οι Γερμανοί εμφανίζουν υπεροχή στην ποταπότητα; Και: Πόσο χαμηλά μπορεί να φτάσει το ανθρώπινο είδος; Υπάρχει «χαμηλότερα» από το «χαμηλά»;

Κι ο συγγραφέας αναρωτιέται μαζί με τον αναγνώστη: «Πώς μετά από τόση φρίκη μπορείς, έχεις το κουράγιο και τη δύναμη και την ικανότητα για λήθη ώστε προσφέρεις κουλουράκια;

Ο «Κλόουν» είναι ένα μυθιστόρημα που δεν θα μπορούσε να έχει γραφεί παρά μόνο στη Γερμανία: οι «απόψεις» του Χανς είναι μονολιθικές – κι όπως οτιδήποτε μονολιθικό οδηγεί στην καταστροφή. Αντίθετα από τη Λένι στο «Ομαδικό πορτρέτο με μια κυρία», ο Χανς δεν επιζεί: για να επιζήσεις πρέπει να μπορείς να αλλάζεις και να προσαρμόζεσαι· να αποδέχεσαι τις ήττες. Η Μαρί τον εγκαταλείπει αφήνοντάς του ένα σημείωμα: “Ich muss den Weg gehen, den ich gehen muss” – πρέπει να πάρω τον δρόμο που πρέπει να πάρω. Ύστερα το κενό, τα έσχατα ερωτηματικά...

Το μυθιστόρημα καθρεφτίζει τη γερμανική κοινωνία μετά τον πόλεμο, μια φάση της ιστορίας –ανοικοδόμηση, ανασυγκρότηση, διχασμός- που ο ηθικολόγος Μπελ χαρακτηρίζει «εποχή εκπόρνευσης»: ο ήρωάς του δεν ανήκει πουθενά· καθώς βυθίζεται στη θλίψη δεν μπορεί να κοιτάξει τον εαυτό του στον καθρέφτη... Απορρίπτει με τόση βιαιότητα τη χριστιανική ηθική ώστε κατασκευάζει μια δική του θρησκεία· κηρύσσει πόλεμο στον κόσμο.

ladyΗ Λένι δεν είναι λιγότερο τραγικό πρόσωπο παρότι δεν τρελαίνεται όπως ο Χανς. Η επιβίωσή της έχει κάτι ηρωικό και ντροπιαστικό μαζί - ο Χάινριχ Μπελ μοιάζει να λέει: «Καλύτερα να είχαμε πεθάνει· καλύτερα να είχαμε πεθάνει μέσα στα ερείπια...» Όμως η Λένι δεν πεθαίνει: ο πόλεμος τελειώνει· στο παλιό της σαλονάκι η ζωή παίρνει τον δρόμο που πρέπει να πάρει. Η Λένι βρίσκεται ανάμεσα σε φίλους και γνωστούς που τώρα μοιάζουν με φαντάσματα: τους προσφέρει κουλουράκια... Κι ο συγγραφέας αναρωτιέται μαζί με τον αναγνώστη: «Πώς μετά από τόση φρίκη μπορείς, έχεις το κουράγιο και τη δύναμη και την ικανότητα για λήθη ώστε προσφέρεις κουλουράκια;

* Η ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και μεταφράστρια. 


altΟι απόψεις ενός κλόουν
Χάινριχ Μπελ
Μετάφραση: Τζένη Μαστοράκη
εκδόσεις Γράμματα
Σελ. 256

alt 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ HEINRICH BOLL

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η καταγωγή της οικογένειας

Η καταγωγή της οικογένειας

Για την πραγματεία του Φρίντριχ 'Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» (Στο φως των ερευνών του Λ. Χ. Μόργκαν) (εκδ.  Σύγχρονη Εποχή)

Της Σώτης Τρια...

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Σ' αυτό το βιβλίο, ο Βalthasar Thomass αναλύει τη σκέψη του Σπινόζα γύρω από τα ζητήματα της καλής ζωής, τους όρους της γνώσης, τον προσδιορισμό της αλήθειας, της ηθικής, καθώς και της πολιτικής και αισ...

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο του Pierre-André Taguieff «Θεωρίες συνωμοσίας» (μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ο Pierre-André Taguieff είναι από εκείνους τους ιστορικούς που έχουν αναλάβει τη mission impossible να...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

«Το αίνιγμα της Γενέσεως» του Άντριου Πάρκερ (κριτική) – Μια «Εξαήμερος» για τον 21ο αιώνα;

«Το αίνιγμα της Γενέσεως» του Άντριου Πάρκερ (κριτική) – Μια «Εξαήμερος» για τον 21ο αιώνα;

Για το θεολογικό δοκίμιο του Άντριου Πάρκερ (Andrew Parker) «Το αίνιγμα της Γενέσεως», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ουρανός, σε μετάφραση Μαρτίνας Κόφφα. 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο Βρετανός συγγρα...

«Οι απαντήσεις» – ένα ποίημα της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000)

«Οι απαντήσεις» – ένα ποίημα της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000)

«Απαντήσεις», από τη συλλογή «Του λιναριού τα πάθη – Ο Μέγας Μυρμηκοφάγος», εκδ. Άγρα, της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000). Κεντρική εικόνα, «Ρόδια» του Γεώργιου Ιακωβίδη.

Επιμέλεια: Οράτιος

Οι απαντήσεις

Σ’ αυτό που ρω...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

Για τα βιβλία «Ο παράδεισος και η κόλαση στη γη. Προσωπικές εμπειρίες του Βασιλείου Καισαρείας, του Γρηγορίου Νύσσης και του Ιωάννου Κωνσταντινουπόλεως» (εκδ. ΠΕΚ), «Αυγούστας Ευδοκίας, Βίος Κυπριανού» (εκδ. Αρμός) και για το λεύκωμα «Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής. Φώτη Κόντογλου, διαχρονικές δημιουργίες» (εκδ....

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Δώδεκα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας διαλεγμένα από τις πρόσφατες εκδόσεις στους πάγκους των βιβλιοπωλείων.  

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Αρκετοί θεωρούν πως οι οδηγοί αυτοβοήθειας κι αυτογνωσίας είναι μόδα που θα περ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ