«Φίλα με, να πλάσουμε ο ένας τον άλλον»

Για την ποιητική συλλογή του Θοδωρή Τσαπακίδη «Ουρανός δωματίου» (εκδ. Σοκόλη).

Της Μάρως Γαλάνη

Τα γραπτά λόγια του Θοδωρή Τσαπακίδη από το πρώτο του έργο, ένα παραμύθι των φοιτητικών του χρόνων για κουκλοθέατρο, Ο πρίγκιπας της Μένουα, το μυθιστόρημα Bella donna, η ποιητική συλλογή Ο τρίτος από αριστερά κωπηλάτης, το θεατρικό του Ρωμαίος και Ιουλιέτα (περιμένοντας) όλα τους αυθεντικά, με τον χαρακτηριστικό σαρκασμό και την ειρωνεία του, και το ξάφνιασμα εκ των συμβάντων που δίνουν θεατρικότητα στον λόγο του, έχουν ξεχωριστή θέση στη βιβλιοθήκη μου, με βέβηλα σημάδια μολυβιού πάνω τους, θαυμαστικά και λέξεις κλειδιά που με πηγαίνουν γρήγορα σε σκέψεις μιας ανομολόγητης συνενοχής για έναν κόσμο οικείο.

Για να κυριεύσει το νόημα στην ολότητα του μύθου, ο Τσαπακίδης σωματοποιεί τον λόγο. Μεταμορφώνει ένα νόημα σε μορφή που παθαίνει, και αφηγείται με μουσικότητα κόντρα μπάσου και ποιητικό ρυθμό: τον πόνο του, τον φόβο, τη μοναξιά, «σκουριασμένα δάκρυα», συντρίμμια, όνειρα και επιθυμίες του.

Στον Ουρανό δωματίου, τη δεύτερη ποιητική του συλλογή, για να κυριεύσει το νόημα στην ολότητα του μύθου, σωματοποιεί τον λόγο. Μεταμορφώνει ένα νόημα σε μορφή που παθαίνει, και αφηγείται με μουσικότητα κόντρα μπάσου και ποιητικό ρυθμό: τον πόνο του, τον φόβο, τη μοναξιά, «σκουριασμένα δάκρυα», συντρίμμια, όνειρα και επιθυμίες του.

Η ποίηση του Θοδωρή Τσαπακίδη είναι ένας συνδυασμός ποιητικής, αυτοαναφορικής εσωτερικότητας και ποιητικών στιγμιοτύπων σε διαδοχή. Καταβυθίζεται στον συναισθηματικό του κόσμο κι αγρεύει από εκεί αναμνήσεις πικρές, ερωτικές, δραματικές, τρυφερές, τις οποίες διαχέει στην ποίησή του που δομείται σε μια έξοχη προφορικότητα.

Δίνει μια διαλογική κίνηση στη στιχουργική του. Συνομιλεί πάντα με τις σιωπές των σημαντικών άλλων. Σχεδόν πάντα γυναικών. Και σχεδόν πάντα μπορείς να τις δεις με σάρκα και οστά μπροστά σου, ολοζώντανες, χωρίς ποτέ αυτός να τις έχει περιγράψει.

Κι ενώ η ποίηση του είναι αυτοαναφορική και προσωπική, η μετακίνηση της έκφρασης προς την οικουμενικότητα της τέχνης συμβαίνει καθώς από το ποιητικό εγώ μετατοπίζεται στο εμείς: Λέει: «θηρία είμαστε οι άνθρωποι θηρία και πονάμε» και αλλού «τόσοι χορταριασμένοι σταυροί οι αναμνήσεις μας / στο κοιμητήριο των στιγμών» Έτσι μετατρέπει το πρωτοενικό υποκείμενο σε μυθοπλαστικό-υποκριτικό πρωτοπληθυντικό και με αυτόν τον τρόπο αποταυτίζεται από τον ίδιο.

Ο Θοδωρής Τσαπακίδης έχει μελαγχολικό ύφος. Για τις καθημερινές απογοητεύσεις λέει «οι πεζές μέρες ήταν μπροστά» και λέει «τα λαμπερά σου πέλματα / το μάτι σου το τρύπιο / κίβδηλα όλα».

Μετατρέπει μία αίσθηση θλίψης για το φόβο, σε ποιητική μικρή φόρμα «γερνάω… [λέει] σφίγγω τη γροθιά μου / και μέσα τίποτα».

Φέρνει στην επιφάνεια υπαρξιακές αγωνίες από τον βυθό του ψυχισμού του συμπλέκοντας τον έρωτα και τον θάνατο «ίσως γι’ αυτό ήθελα να πεθάνω εκείνη τη στιγμή χωρίς χρόνο, την ελαφριά σαν χάδι, σαν αέρας σαν φου» λέει σ’ έναν απαλό ρυθμό προφορικής συνειρμικότητας.

Θρηνεί, μια οδύνη επαναλαμβανόμενη, και νιώθει τη μοναξιά μιας απώλειας που δεν κατονομάζει θάνατο αλλά «μια θάλασσα λύπες» κι έτσι μιλά για την ερωτική απώλεια αντί του θανάτου.

Η εικονοποιία του υποστηρίζεται από τη γενναιοδωρία του να μας τοποθετεί με σαφήνεια σε χώρους. Τόπους όμως απλωμένους σε μία ανοιχτή διαδικασία αιφνιδιασμών.

Στον Ουρανό δωματίου το ποιητικό υποκείμενο αγωνιά με πάθος να ξεπεράσει τα τραύματα, «μισόλογα και στεντόν» κι αισιοδοξεί πως το μπορεί ένα φιλί και μόνο να μας σώσει. Λέει «φίλα με / να πλάσουμε ο ένας τον άλλον κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν».

Η εικονοποιία του υποστηρίζεται από τη γενναιοδωρία του να μας τοποθετεί με σαφήνεια σε χώρους. Τόπους όμως απλωμένους σε μία ανοιχτή διαδικασία αιφνιδιασμών. Στο ποίημα «Σημαία» (κορυφαίο του βιβλίου) η αισθητική επιλογή της περιγραφής προσκαλεί τον αναγνώστη να δημιουργήσει τον χώρο από τα συμφραζόμενα «βγαίνω από το σπίτι μιας ξένης προθυμίας με τα ναι, ναι, ναι-ακόμη στ’ αυτιά μου…» για να δώσει σαφήνεια στους τόπους των επόμενων στιγμιοτύπων: «ξεβαμμένη η ακρόπολης και… πιάτσα ταξί. Ελεύθερος;».

Και μέσα σ’ αυτούς τους τόπους, ο Θοδωρής Τσαπακίδης εξακολουθεί να ψάχνει να διαμορφώσει κοινωνικά ωφέλιμη και εμπράγματη ποιητική σκέψη.

* Η ΜΑΡΩ ΓΑΛΑΝΗ είναι χορογράφος και μέλος του Eιδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Πατρών.

Ουρανός δωματίου