key 126 fejes wedding

Για την ποιητική συλλογή του Θανάση Μαρκόπουλου Χαμηλά ποτάμια (εκδ. Μελάνι).

Του Ιγνάτη Χουβαρδά

Κυρίαρχο μοτίβο στα ποιήματα του Θανάση Μαρκόπουλου είναι η αναζήτηση της ταυτότητας, με τη διαδικασία της επιστροφής στις πατρογονικές ρίζες. Στο τελευταίο βιβλίο του με τίτλο Χαμηλά ποτάμια, η έννοια της ταυτότητας σκιαγραφείται κυρίως με τη μορφή του πατέρα, με την οργανική και τη συμβολική σημασία του όρου. Ο Μαρκόπουλος από παλιότερα διακρινόταν για την εμμονή του γύρω από τον γενέθλιο τόπο, που είναι η περιφέρεια της Κοζάνης, αποτυπώνοντας μια διαδικασία εξορίας (καθώς έλαχε να ζει στην ενήλικη ζωή στη Βέροια), μια συνθήκη απόστασης την οποία επιχειρεί να αμβλύνει.

Τα γεράματα που ελαύνουν καταγράφονται με τον τρόπο του ντοκιμαντέρ, κι εκείνο που κάνει εντύπωση είναι ότι η αμεσότητα και καθαρότητα της περιγραφής αφήνει ένα κατακάθι βαθύτατης ανθρωπιάς, μια ψίχα βαθιά ευλαβική, έναν ασπασμό σε κώδικα ηθικών αξιών.

Τη συνθήκη αυτή ο ποιητής την καταγράφει με τρόπο καθαρά βιωματικό, προσκολλημένος στα υλικά μιας πραγματικότητας συνήθως πικρής και αποκαρδιωτικής, που στιγματίζεται από τη ροή του χρόνου, το φάσμα του θανάτου, τη σταδιακή μετάβαση από τον κόσμο των ζώντων στον κόσμο των τεθνεώτων. Τα γεράματα που ελαύνουν καταγράφονται με τον τρόπο του ντοκιμαντέρ, κι εκείνο που κάνει εντύπωση είναι ότι η αμεσότητα και καθαρότητα της περιγραφής αφήνει ένα κατακάθι βαθύτατης ανθρωπιάς, μια ψίχα βαθιά ευλαβική, έναν ασπασμό σε κώδικα ηθικών αξιών. Ο Μαρκόπουλος είναι ρεαλιστής με την έννοια της αμετανόητης πίστης στις βαθύτερες αξίες της ζωής, είναι ουμανιστής, εγκάρδιος, συμπονετικός. Θα έλεγα πως η πέτρινη υφή του λόγου του, αυστηρή και τραχιά, περήφανα ασκητική και ορεσίβια, είναι μια πανοπλία, ένα μέσο για να σταθεί ψύχραιμος και ορθός σε θέματα που τον συγκινούν και τον συγκλονίζουν. Εκείνο που τον διακρίνει είναι η επίμονη προσπάθειά του να καταστήσει μια αντικειμενικότητα στα πράγματα, να ορίσει μια αναντίρρητη αλήθεια, να είναι κατά κάποιο τρόπο απόλυτος, την ίδια ώρα που η ροπή του αυτή τελείται με τα πιο υποκειμενικά, φερτά και αναλώσιμα υλικά, που αποτυπώνουν τον ευαίσθητο ψυχισμό ενός εξορισμένου παιδιού.

Υπάρχουν στο βιβλίο ποιήματα που για να τα γράψει κανείς απαιτούν ψυχικό σθένος, αποτυπώνουν την ανθρώπινη συντριβή, την πτώση, τη φθορά και την υπαγωγή του ανθρώπου στην αναξιοπρέπεια. Υπάρχουν σκέψεις και εικόνες που γεννιούνται από τα ακίνητα δευτερόλεπτα, τη ρωγμή του χρόνου προς τον εκμηδενισμό, τις ναρκωμένες σιωπές που σκύβουν στην απόγνωση και το αναπόδραστο τέλος:

Οι ναυαγοί των ματιών

Όταν η υπέργηρη μητέρα μου έπαθε σοκ υπογλυκαιμίας/ για πρώτη φορά μπροστά στα μάτια τού επίσης υπέργηρου και ήδη αναρρώνοντος από μακρά ασθένεια πατέρα/ ο μικρός αδερφός μου που ανάστατος έσπευσε στο Κέντρο Υγείας/ τους βρήκε να κλαίνε βουβά ναυαγισμένοι ο ένας στο βλέμμα του άλλου/ απόγευμα.

Στο βιβλίο αυτό η θεματολογία παραμένει περίπου ίδια με παλιότερα βιβλία (το πέρασμα του χρόνου, ο φόβος των γερατειών, οι αρρώστιες, οι παλιοί φίλοι, οι αναμνήσεις, το θάμπος της νεότητας που δε σου ανήκει, ο φόβος και η πραγματικότητα του θανάτου) αλλά το ύφος, γνώριμο κι αυτό, είναι πιο κατασταλλαγμένο και δόκιμο, ο λόγος κατακτημένος, το κείμενο απόλυτα ταυτισμένο με την αναπνοή του ποιητή, μια φωνή που έκδηλα θέλει να συγχρωτιστεί με τους γείτονες γεωγραφικά ποιητές Χρήστο Μπράβο και Μιχάλη Γκανά που αναφέρονται στο βιβλίο (και με τον Ανέστη Ευαγγέλου, θα πρόσθετα, από Θεσσαλονίκη, που αγαπά επίσης ιδιαίτερα ο Μαρκόπουλος).

Ο πατέρας είναι ο κανόνας που ορίζει το γενέθλιο τόπο, το πρόσωπο που κατευθύνει τη δυναμική και το περίγραμμα του ψυχισμού του παιδιού του, ο πατέρας είναι τα μάτια της ψυχής και η ασφάλεια του σπιτιού κι ο τρόπος του βιοπορισμού.

Η μορφή του πατέρα εκτυλίσσεται σπονδυλωτά, σαν ψηφιδωτό, σε διάφορες χρονικές φάσεις, με την μεγέθυνση της λεπτομέρειας, που συνήθως μοιάζει ταπεινή και αμελητέα, κι όμως είναι το σημείο εκείνο που λάμπει, που αποκαλύπτει τον άλλο χρόνο, όπου όλα ανακατεύονται, εκεί όπου πραγματικότητα και ασυνείδητο ωθούν σε μια κατάβαση στην μύχια ταυτότητα του ποιητή. Ο πατέρας είναι ο κανόνας που ορίζει το γενέθλιο τόπο, η έννοια της παράδοσης πάνω στην οποία επεμβαίνει διαμορφώνοντας το δικό του εγκόλπιο της ζωής, το πρόσωπο που κατευθύνει τη δυναμική και το περίγραμμα του ψυχισμού του παιδιού του, ο πατέρας είναι τα μάτια της ψυχής και η ασφάλεια του σπιτιού κι ο τρόπος του βιοπορισμού. Το παιδί παραλαμβάνει από τον πατέρα αυτή την κληρονομιά, την ίδια ώρα που η μητέρα είναι η άλλη θεμελιώδης αρχή που διασφαλίζει την προστασία και τη συνέχεια της παράδοσης. Η μητέρα προσφέρει τρυφερότητα και ασφάλεια στην αγκαλιά της παράδοσης, ο πατέρας κτίζει και αλλάζει κάποια σημεία του κανόνα και το παιδί νιώθει το βάρος της αποστολής να παραλάβει την κληρονομιά, να προτατεύσει αυτό που παρέλαβε, να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και να κάνει κι αυτό δυναμικές αλλαγές στα πλαίσια της παράδοσης που διασφαλίζει η μητέρα. Από αυτή την άποψη ο χρόνος είναι η σταδιακή συνείδηση ότι είσαι η συνέχειά του πατέρα στην προστατευτική αγκαλιά της μητέρας και μαζί με αυτούς συνεχίζεται και το τοπίο και τα πρόσωπα και η ζωή που έχτισες. Οι ίδιες οι ρυτίδες της ζωής οδήγησαν τον Θανάση Μαρκόπουλο στην ταύτιση με τα δύο πρόσωπα που ορίζουν το γενέθλιο τόπο, οι στίχοι αποτυπώνουν τη σύγκρουση με την ανελέητη ροή του χρόνου και προετοιμάζουν τη διαδικασία του πένθους, μια διαδικασία εσωτερική και ζωογόνος όπου τα αγαπημένα πρόσωπα φωλιάζουν οριστικά μέσα σου.

* Ο ΙΓΝΑΤΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ είναι συγγραφέας.

altΧαμηλά ποτάμια
Θανάσης Μαρκόπουλος
Μελάνι 2015
Σελ. 54, τιμή εκδότη €8,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

Δημήτριος Ρογγίτης, «Παπαρούνες του Γενάρη», Ενύπνιο, 2024. «Ποιήματα που αγγίζουν τις πιο λεπτές χορδές της συναισθηματικής εμπειρίας».

Γράφει ο Γιώργος Χαριτάτος

Η ποίηση είναι, ίσως, η πιο δύσκολη τέχνη. Κι αυτό, διότι εκτός από τα αρχετυπικά χ...

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ποιητικές επιλογές καθώς το 2024 εκπνέει. «Ετερόλεκτον», του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου (εκδ. Ιωλκός, 2023), «Οι ψυχές των ψαριών», της Σάντις Βασιλείου (εκδ. Θράκα, 2024), «Η μικροϊστορία μιας αναλαμπής», της Ιωάννας Παππά (εκδ. Μάγμα, 2024).

 Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

...
«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων «Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο», με ανθολόγηση – προλεγόμενα & μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, για τις εκδόσεις Σμίλη. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου» 1558, του Πίτερ Μπρέχελ.

Γράφει η Λίλα Τρουλινού ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα», στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε σκηνοθεσία Έλενας Τριανταφυλοπούλου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Η οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπ...

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ