alt

Για την συγκεντρωτική συλλογή ποιημάτων του Ηλία Γκρη Λήθαργος κόσμος (εκδ. Γκοβόστη).

Του Νικήτα Παρίση

Το πρώτο ξάφνιασμα –θετικά φορτισμένη η λέξη– το προκαλεί ο τίτλος: Λήθαργος κόσμος. Εύστοχος και εύγλωττος τίτλος, με έντονες ποιητικές αποχρώσεις και με χαρακτηριστική νοηματική προσημαντικότητα. Προσημαίνει και προϊδεάζει για νοήματα και θέσεις του ποιητή αλλά και καταστάσεις που απεικονίζουν την έννοια αυτής της ληθαργικότητας του κόσμου.

Ο λόγος για την πρόσφατη επανέκδοση ποιημάτων του Ηλία Γκρη από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Σε μια πρώτη εξωτερική-περιγραφική παρουσίαση του βιβλίου, θα επιμέναμε κυρίως στα εξής: κάτω από τον προαναφερόμενο τίτλο, παρμένο από την ομότιτλη ποιητική συλλογή του 1987, συναθροίζονται και συστεγάζονται 4 ποιητικές συλλογές, που καλύπτουν, μαζί με τον άτιτλο ποιητικό πρόλογο, συγγραφική παραγωγή μιας δεκαετίας (1977 – 1987). Μια πέμπτη στη σειρά ενότητα, με τον τίτλο 13 φωνές στην Κύπρο, συναθροίζονται δεκατρία άκρως ολιγόστιχα ποιήματα ακαριαίας γραφής, που είχαν συνεκδοθεί με την ποιητική συλλογή Λήθαργος κόσμος το 1987.

Να επιμείνουμε λίγο ακόμη στην εξωτερική ταυτότητα και παρουσίαση του βιβλίου. Ο συνολικός ποιητικός τόμος, σε ένα ανάπτυγμα 139 σελίδων, ανοίγει με έναν ελάχιστο και λιτό πρόλογο του ποιητή και ακολουθεί ένα άτιτλο ποίημα 21 στίχων εν είδει ποιητικού προλόγου. Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Ομολογίες και σημαδεύει το αφετηριακό έτος της δεκαετίας 1977 – 1987. Ακολουθεί το κυρίως ποιητικό σώμα, κατανεμημένο σε 5 ενότητες με τους τίτλους που είχαν στην πρώτη τους εκδοτική εμφάνιση: Ρημαγμένη πολιτεία (1980), Στα γεφύρια του κόσμου (1982), Εχθρικό τοπίο (1983), Λήθαργος κόσμος (1987) και η καταληκτική ενότητα: 13 φωνές στην Κύπρο (1987).

Ο Ζήρας, με την ευστοχία που τον διακρίνει στη μελέτη της ποίησης του μεταπολέμου, μας δίνει το στίγμα του καιρού, τις αναζητήσεις της ποίησης και την ιδιαιτερότητα της ποιητικής γραφής του Ηλία Γκρη.

Η συνολική έκδοση στρογγυλοποιείται με ένα μεστό, στοχαστικό και πυκνό σε θέσεις Επίμετρο του Αλέξη Ζήρα. Ο Ζήρας, με την ευστοχία που τον διακρίνει στη μελέτη της ποίησης του μεταπολέμου, μας δίνει το στίγμα του καιρού, τις αναζητήσεις της ποίησης και την ιδιαιτερότητα της ποιητικής γραφής του Ηλία Γκρη.

Συνολικά, και στις πέντε ενότητες του βιβλίου συναριθμούνται 68 ποιήματα, με μια ιδιαίτερη εμμονή στο σύντομο, μονολέλιδο και ολιγόστιχο ποίημα, που ξέρει να ανοίγει και να κλείνει το ποιητικό θέμα και να το αναδεικνύει με τρόπους λεκτικής λιτότητας, που δεν αρέσκεται σε πλατειάζοντες λυρισμούς.

Ιδιαίτερα σύντομα στην ανάπτυξή τους, με θαυμαστή οικονομία λόγου και νοηματική πυκνότητα, είναι τα 13 ποιήματα που ανήκουν στην κυπριακή ενότητα. Για να φανεί πληρέστερα και εμπράγματα η έννοια της νοηματικής πυκνότητας και της φραστικής οικονομίας, θα αρκούσε η αναφορά του καταληκτικού ποιήματος, που περιέχει, ως θαυμαστή νοηματική διδυμία, την αγάπη του ποιητή για την Κύπρο και την ματωμένη περιπέτεια του νησιού. Και όλα αυτά σε πεντε ολιγόλεξους στίχους – μέχρι και μονόλεξους:

Οχτώ μέρες
σε χάιδευα καθώς εραστής
ώσπου
είδα στα χέρια μου
αίμα.

Και κάτι ακόμα πιο ουσιαστικό για την εξωτερική ταυτότητα του βιβλίου: κάθε ποιητική ενότητα ανοίγει με ένα motto. Μόνο η 4η ενότητα, ο Λήθαργος κόσμος, έχει δύο. Προσωπικά πιστεύω ότι η επιλογή ενός motto έχει μια πολλαπλή νοηματική λειτουργικότητα. Καταρχήν, αποκαλύπτει τις αναγνωστικές προτιμήσεις του ποιητή, καθώς και τις σημαίνουσες για τον ίδιο αναγνωστικές μνήμες και παρακαταθήκες. Κυρίως, όμως, ένα motto, καθώς προϊδεάζει, έστω και αδρομερώς, για τη θεματική της ενότητας που ακολουθεί, γίνεται σημαίνον στοιχείο και ερμηνευτικό κλειδί, που συνεπικουρεί στην ερμηνεία και κατανόηση των ποιημάτων.

Με τις λέξεις κατανόηση και ερμηνεία, φθάσαμε στην ουσία των πραγμάτων και στο καίριο ερώτημα για το πώς πρέπει να λειτουργεί η κριτική της ποίησης. Καταρχήν, η μετά το 1930 ποίηση «πάσχει» από νοηματική ρευστότητα. Θέλω να πω ότι, ορισμένες φορές, είναι πολύ δύσκολο να συλλάβει κανείς το νοηματικό ειρμό πολλών σύγχρονων ποιημάτων, με αποτέλεσμα ο κριτικός να διατυπώνει ερμηνευτικές εικασίες ή να αρέσκεται σε μια ωραιόλεξη ερμηνευτική φλυαρία. Γι’ αυτό το ουσιώδες για την ανάγνωση της ποίησης δεν είναι τόσο το τι λέει το ποίημα αλλά το πώς το λέει.

Αν, για παράδειγμα,  σημειώσω ότι οι τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας του Γκρη είναι αυτές που άρθρωσαν τα πρώτα του ποιητικά φανερώματα, ντυμένα με έναν έκδηλο θυμό, αυτό που υποστηρίζω δεν είναι κάτι το ιδιαίτερα σημαίνον. Απλώς δηλώνω την καταγωγική προέλευση των στίχων, χωρίς να θίγω το ουσιώδες θέμα της ποιητικής τροπικότητατας, το πώς δηλαδή ντύνονται ποιητικά τα εκφραζόμενα νοήματα.

Η ποίηση του Γκρη έχει εξαρχής αγγίξει και, προϊούσης της ηλικιακής και ποιητικής ωριμότητας, ξέρει πλέον να γεωμετρεί την κάθε ποιητική πρόταση.

Αν, λοιπόν, σταθώ περισσότερο στη βαρύτητα αυτής της ποιητικής τροπικότητας, θα υποστήριζα, χωρίς δισταγμό και χωρίς περιφράσεις, ότι η ποίηση του Γκρη έχει εξαρχής αγγίξει και, προϊούσης της ηλικιακής και ποιητικής ωριμότητας, ξέρει πλέον να γεωμετρεί την κάθε ποιητική πρόταση. Αυτό σημαίνει ότι η ποίησή του δεν έχει περιττά εξογκώματα, εκφραστικά βουλιάγματα και άτεχνη εκφραστική τονικότητα. Για πιο εμπράγματη διαπίστωση, ένα, ακόμη, μικρό δείγμα αυτής της λιτής γεωμέτρησης του ποιητικού του λόγου:

Αυτό το κλάμα που ακούτε είναι δικό μου κρυμμένο συρτά σε αχόρταγες λέξεις.
Μην ψάξεις εδώ δε θα βρεις ρίγη μοναξιάς.
Έν’ άσπρο χαρτί είναι πεδίο ατέλειωτης μάχης.
Από μέσα του βγαίνει σχεδόν πάντα ζωντανό ένα ποίημα.

Οι προσωπικές μου  αναγνωστικές προτιμήσεις αρέσκονται πιο πολύ στην ποίηση των ηττημένων της ζωής, που πάντα έχει έντονο πάνω της το εύσημο μιας μαχόμενης ειλικρίνειας, έστω και ηττημένης. Είναι η περίπτωση που οι ποιητές, όπως ο Ηλίας Γκρης, διδάσκουν την ποιητική της πίκρας, του θυμού, των χαμένων ονείρων αλλά και της ονειρευόμενης προσδοκίας. Μοιάζουν τότε οι ποιητές με αχθοφόρους ματαιωμένων ονείρων αλλά, ταυτόχρονα, και με τις όμορφες φωνές που αρθρώνουν φωνήεντα και ελπίδες για το ερχόμενο.

* Ο ΝΙΚΗΤΑΣ ΠΑΡΙΣΗΣ είναι φιλόλογος κα συγγραφέας.

altΛήθαργος κόσμος
Ηλίας Γκρης
Επίμετρο: Αλέξης Ζήρας
Γκοβόστης 2014
Σελ. 146, τιμή εκδότη € 10,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΓΚΡΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Λάζαρη «Σκοτεινός καθρέφτης» (εκδ. Κουκκίδα). Κεντρική εικόνα: © Peter H (Pixabay).

Γράφει ο Αντώνης Μακρυδημήτρης

Ι

Εισα...

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα που ξεχωρίζουν: «Το τελευταίο κορίτσι» (εκδ. Τόπος), του Γιάννη Ξανθόπουλου και «Το σπάσιμο» (εκδ. Μεταίχμιο), του Τάσου Παπαναστασίου.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ