alt

Για την συγκεντρωτική συλλογή ποιημάτων του Ηλία Γκρη Λήθαργος κόσμος (εκδ. Γκοβόστη).

Του Νικήτα Παρίση

Το πρώτο ξάφνιασμα –θετικά φορτισμένη η λέξη– το προκαλεί ο τίτλος: Λήθαργος κόσμος. Εύστοχος και εύγλωττος τίτλος, με έντονες ποιητικές αποχρώσεις και με χαρακτηριστική νοηματική προσημαντικότητα. Προσημαίνει και προϊδεάζει για νοήματα και θέσεις του ποιητή αλλά και καταστάσεις που απεικονίζουν την έννοια αυτής της ληθαργικότητας του κόσμου.

Ο λόγος για την πρόσφατη επανέκδοση ποιημάτων του Ηλία Γκρη από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Σε μια πρώτη εξωτερική-περιγραφική παρουσίαση του βιβλίου, θα επιμέναμε κυρίως στα εξής: κάτω από τον προαναφερόμενο τίτλο, παρμένο από την ομότιτλη ποιητική συλλογή του 1987, συναθροίζονται και συστεγάζονται 4 ποιητικές συλλογές, που καλύπτουν, μαζί με τον άτιτλο ποιητικό πρόλογο, συγγραφική παραγωγή μιας δεκαετίας (1977 – 1987). Μια πέμπτη στη σειρά ενότητα, με τον τίτλο 13 φωνές στην Κύπρο, συναθροίζονται δεκατρία άκρως ολιγόστιχα ποιήματα ακαριαίας γραφής, που είχαν συνεκδοθεί με την ποιητική συλλογή Λήθαργος κόσμος το 1987.

Να επιμείνουμε λίγο ακόμη στην εξωτερική ταυτότητα και παρουσίαση του βιβλίου. Ο συνολικός ποιητικός τόμος, σε ένα ανάπτυγμα 139 σελίδων, ανοίγει με έναν ελάχιστο και λιτό πρόλογο του ποιητή και ακολουθεί ένα άτιτλο ποίημα 21 στίχων εν είδει ποιητικού προλόγου. Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Ομολογίες και σημαδεύει το αφετηριακό έτος της δεκαετίας 1977 – 1987. Ακολουθεί το κυρίως ποιητικό σώμα, κατανεμημένο σε 5 ενότητες με τους τίτλους που είχαν στην πρώτη τους εκδοτική εμφάνιση: Ρημαγμένη πολιτεία (1980), Στα γεφύρια του κόσμου (1982), Εχθρικό τοπίο (1983), Λήθαργος κόσμος (1987) και η καταληκτική ενότητα: 13 φωνές στην Κύπρο (1987).

Ο Ζήρας, με την ευστοχία που τον διακρίνει στη μελέτη της ποίησης του μεταπολέμου, μας δίνει το στίγμα του καιρού, τις αναζητήσεις της ποίησης και την ιδιαιτερότητα της ποιητικής γραφής του Ηλία Γκρη.

Η συνολική έκδοση στρογγυλοποιείται με ένα μεστό, στοχαστικό και πυκνό σε θέσεις Επίμετρο του Αλέξη Ζήρα. Ο Ζήρας, με την ευστοχία που τον διακρίνει στη μελέτη της ποίησης του μεταπολέμου, μας δίνει το στίγμα του καιρού, τις αναζητήσεις της ποίησης και την ιδιαιτερότητα της ποιητικής γραφής του Ηλία Γκρη.

Συνολικά, και στις πέντε ενότητες του βιβλίου συναριθμούνται 68 ποιήματα, με μια ιδιαίτερη εμμονή στο σύντομο, μονολέλιδο και ολιγόστιχο ποίημα, που ξέρει να ανοίγει και να κλείνει το ποιητικό θέμα και να το αναδεικνύει με τρόπους λεκτικής λιτότητας, που δεν αρέσκεται σε πλατειάζοντες λυρισμούς.

Ιδιαίτερα σύντομα στην ανάπτυξή τους, με θαυμαστή οικονομία λόγου και νοηματική πυκνότητα, είναι τα 13 ποιήματα που ανήκουν στην κυπριακή ενότητα. Για να φανεί πληρέστερα και εμπράγματα η έννοια της νοηματικής πυκνότητας και της φραστικής οικονομίας, θα αρκούσε η αναφορά του καταληκτικού ποιήματος, που περιέχει, ως θαυμαστή νοηματική διδυμία, την αγάπη του ποιητή για την Κύπρο και την ματωμένη περιπέτεια του νησιού. Και όλα αυτά σε πεντε ολιγόλεξους στίχους – μέχρι και μονόλεξους:

Οχτώ μέρες
σε χάιδευα καθώς εραστής
ώσπου
είδα στα χέρια μου
αίμα.

Και κάτι ακόμα πιο ουσιαστικό για την εξωτερική ταυτότητα του βιβλίου: κάθε ποιητική ενότητα ανοίγει με ένα motto. Μόνο η 4η ενότητα, ο Λήθαργος κόσμος, έχει δύο. Προσωπικά πιστεύω ότι η επιλογή ενός motto έχει μια πολλαπλή νοηματική λειτουργικότητα. Καταρχήν, αποκαλύπτει τις αναγνωστικές προτιμήσεις του ποιητή, καθώς και τις σημαίνουσες για τον ίδιο αναγνωστικές μνήμες και παρακαταθήκες. Κυρίως, όμως, ένα motto, καθώς προϊδεάζει, έστω και αδρομερώς, για τη θεματική της ενότητας που ακολουθεί, γίνεται σημαίνον στοιχείο και ερμηνευτικό κλειδί, που συνεπικουρεί στην ερμηνεία και κατανόηση των ποιημάτων.

Με τις λέξεις κατανόηση και ερμηνεία, φθάσαμε στην ουσία των πραγμάτων και στο καίριο ερώτημα για το πώς πρέπει να λειτουργεί η κριτική της ποίησης. Καταρχήν, η μετά το 1930 ποίηση «πάσχει» από νοηματική ρευστότητα. Θέλω να πω ότι, ορισμένες φορές, είναι πολύ δύσκολο να συλλάβει κανείς το νοηματικό ειρμό πολλών σύγχρονων ποιημάτων, με αποτέλεσμα ο κριτικός να διατυπώνει ερμηνευτικές εικασίες ή να αρέσκεται σε μια ωραιόλεξη ερμηνευτική φλυαρία. Γι’ αυτό το ουσιώδες για την ανάγνωση της ποίησης δεν είναι τόσο το τι λέει το ποίημα αλλά το πώς το λέει.

Αν, για παράδειγμα,  σημειώσω ότι οι τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας του Γκρη είναι αυτές που άρθρωσαν τα πρώτα του ποιητικά φανερώματα, ντυμένα με έναν έκδηλο θυμό, αυτό που υποστηρίζω δεν είναι κάτι το ιδιαίτερα σημαίνον. Απλώς δηλώνω την καταγωγική προέλευση των στίχων, χωρίς να θίγω το ουσιώδες θέμα της ποιητικής τροπικότητατας, το πώς δηλαδή ντύνονται ποιητικά τα εκφραζόμενα νοήματα.

Η ποίηση του Γκρη έχει εξαρχής αγγίξει και, προϊούσης της ηλικιακής και ποιητικής ωριμότητας, ξέρει πλέον να γεωμετρεί την κάθε ποιητική πρόταση.

Αν, λοιπόν, σταθώ περισσότερο στη βαρύτητα αυτής της ποιητικής τροπικότητας, θα υποστήριζα, χωρίς δισταγμό και χωρίς περιφράσεις, ότι η ποίηση του Γκρη έχει εξαρχής αγγίξει και, προϊούσης της ηλικιακής και ποιητικής ωριμότητας, ξέρει πλέον να γεωμετρεί την κάθε ποιητική πρόταση. Αυτό σημαίνει ότι η ποίησή του δεν έχει περιττά εξογκώματα, εκφραστικά βουλιάγματα και άτεχνη εκφραστική τονικότητα. Για πιο εμπράγματη διαπίστωση, ένα, ακόμη, μικρό δείγμα αυτής της λιτής γεωμέτρησης του ποιητικού του λόγου:

Αυτό το κλάμα που ακούτε είναι δικό μου κρυμμένο συρτά σε αχόρταγες λέξεις.
Μην ψάξεις εδώ δε θα βρεις ρίγη μοναξιάς.
Έν’ άσπρο χαρτί είναι πεδίο ατέλειωτης μάχης.
Από μέσα του βγαίνει σχεδόν πάντα ζωντανό ένα ποίημα.

Οι προσωπικές μου  αναγνωστικές προτιμήσεις αρέσκονται πιο πολύ στην ποίηση των ηττημένων της ζωής, που πάντα έχει έντονο πάνω της το εύσημο μιας μαχόμενης ειλικρίνειας, έστω και ηττημένης. Είναι η περίπτωση που οι ποιητές, όπως ο Ηλίας Γκρης, διδάσκουν την ποιητική της πίκρας, του θυμού, των χαμένων ονείρων αλλά και της ονειρευόμενης προσδοκίας. Μοιάζουν τότε οι ποιητές με αχθοφόρους ματαιωμένων ονείρων αλλά, ταυτόχρονα, και με τις όμορφες φωνές που αρθρώνουν φωνήεντα και ελπίδες για το ερχόμενο.

* Ο ΝΙΚΗΤΑΣ ΠΑΡΙΣΗΣ είναι φιλόλογος κα συγγραφέας.

altΛήθαργος κόσμος
Ηλίας Γκρης
Επίμετρο: Αλέξης Ζήρας
Γκοβόστης 2014
Σελ. 146, τιμή εκδότη € 10,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΓΚΡΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ