alt

Για την συγκεντρωτική συλλογή ποιημάτων του Ηλία Γκρη Λήθαργος κόσμος (εκδ. Γκοβόστη).

Του Νικήτα Παρίση

Το πρώτο ξάφνιασμα –θετικά φορτισμένη η λέξη– το προκαλεί ο τίτλος: Λήθαργος κόσμος. Εύστοχος και εύγλωττος τίτλος, με έντονες ποιητικές αποχρώσεις και με χαρακτηριστική νοηματική προσημαντικότητα. Προσημαίνει και προϊδεάζει για νοήματα και θέσεις του ποιητή αλλά και καταστάσεις που απεικονίζουν την έννοια αυτής της ληθαργικότητας του κόσμου.

Ο λόγος για την πρόσφατη επανέκδοση ποιημάτων του Ηλία Γκρη από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Σε μια πρώτη εξωτερική-περιγραφική παρουσίαση του βιβλίου, θα επιμέναμε κυρίως στα εξής: κάτω από τον προαναφερόμενο τίτλο, παρμένο από την ομότιτλη ποιητική συλλογή του 1987, συναθροίζονται και συστεγάζονται 4 ποιητικές συλλογές, που καλύπτουν, μαζί με τον άτιτλο ποιητικό πρόλογο, συγγραφική παραγωγή μιας δεκαετίας (1977 – 1987). Μια πέμπτη στη σειρά ενότητα, με τον τίτλο 13 φωνές στην Κύπρο, συναθροίζονται δεκατρία άκρως ολιγόστιχα ποιήματα ακαριαίας γραφής, που είχαν συνεκδοθεί με την ποιητική συλλογή Λήθαργος κόσμος το 1987.

Να επιμείνουμε λίγο ακόμη στην εξωτερική ταυτότητα και παρουσίαση του βιβλίου. Ο συνολικός ποιητικός τόμος, σε ένα ανάπτυγμα 139 σελίδων, ανοίγει με έναν ελάχιστο και λιτό πρόλογο του ποιητή και ακολουθεί ένα άτιτλο ποίημα 21 στίχων εν είδει ποιητικού προλόγου. Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Ομολογίες και σημαδεύει το αφετηριακό έτος της δεκαετίας 1977 – 1987. Ακολουθεί το κυρίως ποιητικό σώμα, κατανεμημένο σε 5 ενότητες με τους τίτλους που είχαν στην πρώτη τους εκδοτική εμφάνιση: Ρημαγμένη πολιτεία (1980), Στα γεφύρια του κόσμου (1982), Εχθρικό τοπίο (1983), Λήθαργος κόσμος (1987) και η καταληκτική ενότητα: 13 φωνές στην Κύπρο (1987).

Ο Ζήρας, με την ευστοχία που τον διακρίνει στη μελέτη της ποίησης του μεταπολέμου, μας δίνει το στίγμα του καιρού, τις αναζητήσεις της ποίησης και την ιδιαιτερότητα της ποιητικής γραφής του Ηλία Γκρη.

Η συνολική έκδοση στρογγυλοποιείται με ένα μεστό, στοχαστικό και πυκνό σε θέσεις Επίμετρο του Αλέξη Ζήρα. Ο Ζήρας, με την ευστοχία που τον διακρίνει στη μελέτη της ποίησης του μεταπολέμου, μας δίνει το στίγμα του καιρού, τις αναζητήσεις της ποίησης και την ιδιαιτερότητα της ποιητικής γραφής του Ηλία Γκρη.

Συνολικά, και στις πέντε ενότητες του βιβλίου συναριθμούνται 68 ποιήματα, με μια ιδιαίτερη εμμονή στο σύντομο, μονολέλιδο και ολιγόστιχο ποίημα, που ξέρει να ανοίγει και να κλείνει το ποιητικό θέμα και να το αναδεικνύει με τρόπους λεκτικής λιτότητας, που δεν αρέσκεται σε πλατειάζοντες λυρισμούς.

Ιδιαίτερα σύντομα στην ανάπτυξή τους, με θαυμαστή οικονομία λόγου και νοηματική πυκνότητα, είναι τα 13 ποιήματα που ανήκουν στην κυπριακή ενότητα. Για να φανεί πληρέστερα και εμπράγματα η έννοια της νοηματικής πυκνότητας και της φραστικής οικονομίας, θα αρκούσε η αναφορά του καταληκτικού ποιήματος, που περιέχει, ως θαυμαστή νοηματική διδυμία, την αγάπη του ποιητή για την Κύπρο και την ματωμένη περιπέτεια του νησιού. Και όλα αυτά σε πεντε ολιγόλεξους στίχους – μέχρι και μονόλεξους:

Οχτώ μέρες
σε χάιδευα καθώς εραστής
ώσπου
είδα στα χέρια μου
αίμα.

Και κάτι ακόμα πιο ουσιαστικό για την εξωτερική ταυτότητα του βιβλίου: κάθε ποιητική ενότητα ανοίγει με ένα motto. Μόνο η 4η ενότητα, ο Λήθαργος κόσμος, έχει δύο. Προσωπικά πιστεύω ότι η επιλογή ενός motto έχει μια πολλαπλή νοηματική λειτουργικότητα. Καταρχήν, αποκαλύπτει τις αναγνωστικές προτιμήσεις του ποιητή, καθώς και τις σημαίνουσες για τον ίδιο αναγνωστικές μνήμες και παρακαταθήκες. Κυρίως, όμως, ένα motto, καθώς προϊδεάζει, έστω και αδρομερώς, για τη θεματική της ενότητας που ακολουθεί, γίνεται σημαίνον στοιχείο και ερμηνευτικό κλειδί, που συνεπικουρεί στην ερμηνεία και κατανόηση των ποιημάτων.

Με τις λέξεις κατανόηση και ερμηνεία, φθάσαμε στην ουσία των πραγμάτων και στο καίριο ερώτημα για το πώς πρέπει να λειτουργεί η κριτική της ποίησης. Καταρχήν, η μετά το 1930 ποίηση «πάσχει» από νοηματική ρευστότητα. Θέλω να πω ότι, ορισμένες φορές, είναι πολύ δύσκολο να συλλάβει κανείς το νοηματικό ειρμό πολλών σύγχρονων ποιημάτων, με αποτέλεσμα ο κριτικός να διατυπώνει ερμηνευτικές εικασίες ή να αρέσκεται σε μια ωραιόλεξη ερμηνευτική φλυαρία. Γι’ αυτό το ουσιώδες για την ανάγνωση της ποίησης δεν είναι τόσο το τι λέει το ποίημα αλλά το πώς το λέει.

Αν, για παράδειγμα,  σημειώσω ότι οι τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας του Γκρη είναι αυτές που άρθρωσαν τα πρώτα του ποιητικά φανερώματα, ντυμένα με έναν έκδηλο θυμό, αυτό που υποστηρίζω δεν είναι κάτι το ιδιαίτερα σημαίνον. Απλώς δηλώνω την καταγωγική προέλευση των στίχων, χωρίς να θίγω το ουσιώδες θέμα της ποιητικής τροπικότητατας, το πώς δηλαδή ντύνονται ποιητικά τα εκφραζόμενα νοήματα.

Η ποίηση του Γκρη έχει εξαρχής αγγίξει και, προϊούσης της ηλικιακής και ποιητικής ωριμότητας, ξέρει πλέον να γεωμετρεί την κάθε ποιητική πρόταση.

Αν, λοιπόν, σταθώ περισσότερο στη βαρύτητα αυτής της ποιητικής τροπικότητας, θα υποστήριζα, χωρίς δισταγμό και χωρίς περιφράσεις, ότι η ποίηση του Γκρη έχει εξαρχής αγγίξει και, προϊούσης της ηλικιακής και ποιητικής ωριμότητας, ξέρει πλέον να γεωμετρεί την κάθε ποιητική πρόταση. Αυτό σημαίνει ότι η ποίησή του δεν έχει περιττά εξογκώματα, εκφραστικά βουλιάγματα και άτεχνη εκφραστική τονικότητα. Για πιο εμπράγματη διαπίστωση, ένα, ακόμη, μικρό δείγμα αυτής της λιτής γεωμέτρησης του ποιητικού του λόγου:

Αυτό το κλάμα που ακούτε είναι δικό μου κρυμμένο συρτά σε αχόρταγες λέξεις.
Μην ψάξεις εδώ δε θα βρεις ρίγη μοναξιάς.
Έν’ άσπρο χαρτί είναι πεδίο ατέλειωτης μάχης.
Από μέσα του βγαίνει σχεδόν πάντα ζωντανό ένα ποίημα.

Οι προσωπικές μου  αναγνωστικές προτιμήσεις αρέσκονται πιο πολύ στην ποίηση των ηττημένων της ζωής, που πάντα έχει έντονο πάνω της το εύσημο μιας μαχόμενης ειλικρίνειας, έστω και ηττημένης. Είναι η περίπτωση που οι ποιητές, όπως ο Ηλίας Γκρης, διδάσκουν την ποιητική της πίκρας, του θυμού, των χαμένων ονείρων αλλά και της ονειρευόμενης προσδοκίας. Μοιάζουν τότε οι ποιητές με αχθοφόρους ματαιωμένων ονείρων αλλά, ταυτόχρονα, και με τις όμορφες φωνές που αρθρώνουν φωνήεντα και ελπίδες για το ερχόμενο.

* Ο ΝΙΚΗΤΑΣ ΠΑΡΙΣΗΣ είναι φιλόλογος κα συγγραφέας.

altΛήθαργος κόσμος
Ηλίας Γκρης
Επίμετρο: Αλέξης Ζήρας
Γκοβόστης 2014
Σελ. 146, τιμή εκδότη € 10,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΓΚΡΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

Για την ποιητική συλλογή του Ευριπίδη Γαραντούδη «Κομμάτια» (εκδ. Πόλις). 

Γράφει ο Αλέξανδρος Δεδιλιάρης

Με την τελευταία ποιητική του συλλογή, ...

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

Για την ποιητική συλλογή του Μανόλη Πρατικάκη «Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Σταύρος Κουβαράς

Ο Μαν...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

«Εγώ, ο άλλος»
της Έλενας Σαλιγκάρα (προδημοσίευση)

«Εγώ, ο άλλος»
της Έλενας Σαλιγκάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Έλενας Σαλιγκάρα «Εγώ, ο άλλος», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Αν έλεγα πως εκείνο το βράδυ κοιμήθηκα καλά, θα ήταν ψέμα. Όχι πως τ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 +1 βιογραφίες και αυτοβιογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 +1 βιογραφίες και αυτοβιογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Ανεξάρτητα από το αν καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο της ζωής ή ένας μέρος αυτής, οι βιογραφίες έχουν ως καταστατικό σκοπό να δείξουν όσα δεν φαίνονται, να αποκαλύψουν κίνητρα και να ερμηνεύσουν αποφάσεις. Έντεκα βιβλία από την πρόσφατη παραγωγή.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι βιογρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ