pinakas

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Αισθητικά ρεύματα που έπαψαν να κυλούν ή που τα σάρωσαν άλλα νεότερα και πιο δυναμικά. Κατά την προτροπή του Γιάννη Βαρβέρη να «επισκεπτόμαστε τους ζώντες ποιητές», οφείλουμε να ανασύρουμε από τη σκόνη του χρόνου εκείνους κι εκείνες που τοποθετήθηκαν στην ελάσσονα γραμμή. Να τους επισκεπτόμαστε με τον δέοντα σεβασμό και τη ζέση να τους ξαναγνωρίσουμε.

Αυτό έκαναν έξι εξέχουσες φιλόλογοι που ως γυναίκες θέλησαν να ρίξουν φως στο έργο έξι ποιητριών που άλλη περισσότερο κι άλλη λιγότερο έχουν λησμονηθεί ή αποσιωπηθεί στις μέρες μας. Κάπως έτσι προέκυψε το συλλογικό έργο Η χαμηλόφωνη τόλμη (εκδ. Νίκας).

tolmi nikas 728

Η επιλογή 

Η επιλογή των ποιητριών του 20ου αιώνα μόνο τυχαία δεν είναι. Πρόκειται για έξι λυρικές ποιήτριες (Ελένη Σ. Λαμάρη, Μαρία Πολυδούρη, Αιμιλία Δάφνη, Μυρτιώτισσα, Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη και Κλεαρέτη Δίπλα-Μαλάμου) που κόντρα στον επελαύνοντα μοντερνισμό της εποχής τους, θέλησαν να παραμείνουν στον δικό τους χαμηλότονο λυρισμό που εκφράστηκε με παραδοσιακά μέτρα.

Τούτο το συλλογικό έργο δεν απευθύνεται σε «ειδικούς» ή ερευνητές. Δεν πέφτει στην παγίδα του ακαδημαϊσμού ή της λεπτοφυούς φιλολογικής ανάλυσης. Οπως σημειώνεται και στον πρόλογο οι Ασπασία Γκιόκα, Ζωή Κατσιαμπούρα, Τασούλα Καραγεωργίου, Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη, Χρύσα Ευστ. Αλεξοπούλου και Ανθούλα Δανιήλ θέλησαν να πλησιάσουν τα έργα των ποητριών με σεβασμό και αγάπη προς το έργο τους.

Σκοπός τους δεν ήταν να τις τοποθετήσουν σε κάποιο βάθρο από το οποίο τυχόν έπεσαν (συν τω χρόνω) ή να τους προσδώσουν ιδιότητες και αξία που τυχόν δεν είχαν λάβει ως τώρα, αλλά να προσεγγίσουν την ειλικρίνεια και τη γνησιότητα που εκπέμπει το έργο τους.

Ειδικά αν κρίνουμε (πάντα εκ των υστέρων) ότι αποφάσισαν να ακολουθήσουν τα δικά τους αισθητικά και ποιητικά πρότυπα και να μην ακολουθήσουν το πνεύμα της εποχής τους. Το κοινό χαρακτηριστικό και των έξι ποιητριών είναι ότι μετέφεραν στους στίχους τους όλο το βάρος του συναισθήματος, της αγάπης και της απώλειας που βίωσαν στη ζωή τους.

Οι κοινές θεματικές τους είναι η αγάπη και ο θάνατος, αν και δεν λείπουν και κάποιες νύξεις για τα κοινωνικά και εθνικά θέματα. Ορισμένες, δε, άφησαν το αποτύπωμά τους ακόμη και στη λεγόμενη αντιστασιακή ποίηση.

Οι κοινές θεματικές τους είναι η αγάπη και ο θάνατος, αν και δεν λείπουν και κάποιες νύξεις για τα κοινωνικά και εθνικά θέματα. Ορισμένες, δε, άφησαν το αποτύπωμά τους ακόμη και στη λεγόμενη αντιστασιακή ποίηση. Το γεγονός ότι συγκαρινοί τους ποιητές (άντρες, φυσικά) τις εγκωμίασαν δεν φτάνει να πει όλη την αλήθεια, καθώς στα καλά τους λόγια υπήρχε πάντα μια κατακλείδα που -ουσιαστικά- μείωνε τα ποιητικά τους επιτεύγματα και τις περιόριζε σε έναν δευτερεύοντα γυναικείο ρόλο – ίδιον εκείνης της εποχής.

Με την απόσταση που προσφέρει ο χρόνος, οι έξι φιλόλογοι μάς προσφέρουν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να θυμηθούμε ή να γνωρίσουμε από την αρχή κάποιες γυναικείες φωνές που ακόμη και σήμερα είναι σε θέση να μας «μιλήσουν» και να αφουγγραστούμε τις αγωνίες, τους πόθους και τα ποιητικά τους αποτυπώματα.

Οι ποιήτριες

Η Ελένη Σ. Λαμάρη (1878-1912) που ανθολογείται από την Ασπασία Γκιόκα υπήρξε ηπειρώτικης καταγωγής, αλλά έζησε στην Αθήνα. Χρωστάει μέρος της υστεροφημίας της στον Κώστα Καρυωτάκη. Ηταν την εποχή που είχε αρχίσει να αποτραβιέται από τη Μαρία Πολυδούρη.

Υπήρξε μια ευαίσθηση ύπαρξη που δεν ενδιαφερόταν για διασκεδάσεις όπως τα κορίτσια της εποχής της και μέσα στην απόκοσμη ζωή της ξεκίνησε να γράφει ποιήματα. Φευ, πέθανε νωρίς και δεν πρόλαβε να δείξει πολλά από το ταλέντο της.

Ωστόσο, έχει καταγραφεί ως μια φυσιογνωμία που έζησε πολλές στερήσεις, δεν παντρεύτηκε ποτέ και συχνά την έβλεπαν να γυρίζει τους δρόμους με έναν τόμο των ποιημάτων της ανά χείραας ζητώντας ελεημοσύνη. Πάντως, η ποίησής της δεν πέρασε απαρατήρητη από την κριτική της εποχής. Ιδιαιτέρως είχαν επαινεθεί τα σονέτα της για τη «μελαγχολική γαλήνη και αβρότητά τους».

Η Μαρία Πολυδούρη (1902-1930) που ανθολογείται από την Ζωή Κατσιαμπούρα υπήρξε σαφώς η πιο γνωστή από τις άλλες πέντε ποιήτριες, τόσο για τη θυελλώδη σχέση που είχε με τον Κώστα Καρυωτάκη, όσο και για το εγνωσμένης αξίας έργο της.Ξεκίνησε να γράφει από πολύ μικρή, αλλά αυτό που έκαιγε τα εφηβικά της όνειρα ήταν η προσμονή του έρωτα. Τότε ήταν που γνώρισε τον Τάκη, τον εργαζόμενο στη νομαρχία ποιητή, Κώστα Καρυωτάκη.

Η ερωτική τους ιστορία κράτησε λίγους μήνες, αλλά έμεινε στη θύμηση όλων για τη σφοδρότητά της. Πάντως, μετά το χωρισμό τους συνέχισαν να έχουν φιλικές σχέσεις Στις αρχές του 1923 αρρώστησε με αδενοπάθεια, στη συνέχεια αρραβωνιάζεται τον εύπορο δικηγόρο Αριστοτέλη Γεωργίου και ξεκίνησε να κάνει όνειρα ως ηθοποιός.

Η ποίησή της θα αλλάξει άρδην όταν θα αυτοκτονήσει ο Καρυωτάκης, γεγονός που την συνταρράσει ολοκληρωτικά. Καταξιωμένοι ποιητές της εποχής την εκθειάζουν, ενώ την ίδια στιγμή η υγεία της κλονίζεται ξανά. Πέθανε σε ηλικία μόλις 28 ετών.

poiitries

Πάνω (από αριστερά προς τα δεξιά): Μαρία Πολυδούρη, Μυρτιώτισσα, Αιμιιλία Δάφνη. Κάτω (από αριστερά προς τα δεξιά: Σοφία Μαυροειδή Παπαδάκη, Ελένη Σ. Λάμαρη, Κλεαρέτη Δίπλα-Μαλάμου.

Η Αιμιλία Δάφνη (1881-1941) που ανθολογεί η Τασούλα Καραγεωργίου γεννήθηκε στη Μασσαλία και έζησε στην Αθήνα μαζί με τον σύζυγό της, τον ποιητή Θρασύβουλο Ζωιόπουλο (γνωστός με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Στέφανος Δάφνης).

Η ποιητική καταξίωσή της ήρθε το 1923 με την ποιητική συλλογή Τα Χρυσά Καπέλλα που είχε προλογίσει ο Κωστής Παλαμάς. Ωστόσο, το άστρο της δεν έλαμψε όσο φαινόταν, καθώς έμεινε στη σκιά του άντρα της. Εφτασε στο αποκορύφωμά της την ίδια εποχή που η Γενιά του ‘30 δημιουργούσε ένα ισχυρό ρεύμα κομίζοντας ένα ανανεωτικό ρεύμα που συνδύαζε την παράδοση και την ελληνικότητα με τον μοντερνισμό. Κάπως έτσι, η ποίηση της Δάφνη υποχώρησε στις πίσω γραμμές της ελληνικής ποίησης.

Η Μυρτιώτισσα (1885/83/81-1968) που ανθολογείται από τη Δήμητρα Μπεχλικούδη έγινε ευρέως γνωστή από τη μελοποίηση του ποιήματός της «Σ’ αγαπώ» από τον Μάνο Χατζιδάκι, ενώ στη συνέχεια και ο Γιάννης Σπανός «έντυσε» στίχους της με νότες.

Το πραγματικό της όνομα ήταν Θεώνη Δρακοπούλου και γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Από μικρή έδειξε την αγάπη της προς το θέατρο και την ποίηση. Επηρεάστηκε πολύ από τον Παλαμά, καθώς υπήρξε το πρότυπό της. Η ποίησή της είναι ποτισμένη από την προσμονή του έρωτα, την απώλεια, τη μοναξιά, τον θάνατο και τις παιδικές της μνήμες. Παραμένει σταθερή στην παράδοση και μένει μακριά από τον μεσοπολεμικό μοντερνισμό τόσο υφολογικά όσο και θεματικά.

Η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη (1905-1977) που ανθολογείται από την Χρύσα Ευστ. Αλεξοπούλου μεγάλωσε στην Κρήτη μέσα σε στερήσεις. Εκτός από την ποίηση ασχολήθηκε με τη μετάφραση, το παιδικό θέατρο και την πεζογραφία (κυρίως για παιδιά).

Υπήρξε η «προσωπική εκτίμηση» του ποιητή Κλέωνα Παράσχου, όπως σημείωνε και ο ίδιος. Πέραν των ερωτικών ποιημάτων της, την περίοδο της Κατοχής, έγραψε επικαιρικά ποιήματα που διακρίνονταν από αγωνιστικό ρεαλισμό, αλλά και υφολογικές υπερβολές.

Αυτά τα ποιήματα δημοσιεύονταν στον παράνομο Τύπο της εποχής και είχαν κυκλοφορήσει σε πολλά αντίτυπα από την ΕΠΟΝ. Εγραψε το ποίημα «Εμπρός ΕΛΑΣ» που έγινε στη συνέχεια ύμνος του ΕΛΑΣ μελοποιημένος από τον Νίκο Τσάκωνα.

nikas xamhlofoni tolmiΗ Κλεαρέτη Δίπλα-Μαλάμου (1886-1997) που ανθλογείται από την Ανθούλα Δανιήλ υπήρχε εξέχουσα μορφή στην εποχή της και έχαιρε εκτίμησης από τους άρρενες ποιητές, αλλά και από τις φεμινίστριες της εποχής.

Γεννημένη στο μεταίχμιο δύο αιώνων έζησε έντονα το καλλιτεχνικό κλίμα που άνθισε εκείνα τα χρόνια και ασχολήθηκε τόσο με τη ζωγραφική όσο και με την ποίηση που τελικά την κέρδισε. Ο συμβολισμός θα την επηρεάσει σημαντικά και θα τη βοηθήσει να εκφράσει αυτά τα που θέλει με, καταφανώς, ηπιότερα τρόπο από τους κλασικούς συμβολιστές.

Πάντως, ο Καρυωτάκης είχε άλλη άποψη και στις Σατιρές του ασχολήθηκε προσωπικά μαζί της με όχι ιδιαίτερα κολακευτικό τρόπο. Αν και αποδεικνύεται στη συνέχεια πως στόχος του εν λόγω ποιήματος ήταν περισσότερο ο αυτοσαρκασμός του.

Η Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών την τίμησε για το έργο της με μια προτομή στο χώρο του παλαιού Μουσκέτου, ανάμεσα σε άλλους επιφανείς συμπατριώτες της, όπως ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ο Αγγελος Σικελιανός και ο Λευκάδιος Χερν.


*Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο)

politeia link more

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Σε πτώση δοτική» του Κωνσταντίνου Γεωργίου (κριτική) – Η αλληγορία του έρωτα

«Σε πτώση δοτική» του Κωνσταντίνου Γεωργίου (κριτική) – Η αλληγορία του έρωτα

Για την ποιητική συλλογή του Κωνσταντίνου Γεωργίου (εκδ. Ιωλκός). Κεντρική εικόνα: «Γυναίκα», πίνακας του Γιώργου Ρόρρη. 

Γράφει η Ελένη Παπανδρέου

H δεύτερη ποιητική συλλογή του Κωνσταντίνου Γεωργίου, με τον τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ