baladeur

Για την ποιητική συλλογή του Σωτήρη Σαράκη «Ηλιοβασίλεμα στη Σαντορίνη» (φιλ. επιμ. Θεοδόσης Πυλαρινός, εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία από Massachusetts Office of Travel & Tourism.

Γράφει η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου

«μεγάλη υπόθεση το δέντρο
Μεγάλη υπόθεση το κάθε
‘ξυλώδες πολυετές φυτό’».

Η τελευταία ποιητική συλλογή του Σωτήρη Σαράκη Ηλιοβασίλεμα στη Σαντορίνη αποτελεί ένα άλμα, θα έλεγα, στην ποιητική του πορεία. Και αυτό οφείλεται όχι τόσο στον εμπλουτισμό της θεματολογίας, όσο στην οπτική μέσα από την οποία η βιωμένη πραγματικότητά του μετατρέπεται σε ποιητική τέχνη. Και στη συλλογή αυτή απασχολούν τον Σαράκη η καθημερινή ζωή, η ιστορία, η φύση και η σχέση του ανθρώπου μέσα σ’ αυτό το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.

Με ελεύθερο στίχο, συνειρμική γραφή, εικονοπλαστική δεξιότητα, εσωτερική αρμονία, με πεζολογικό-προφορικό συχνά ύφος, με ειρωνεία και σαρκασμό ή και αυτοσαρκασμό αναφέρεται ο ποιητής στη σχέση του με τη φύση, την ιστορία, την παιδική του ηλικία, την ποιητική του δημιουργία και τέχνη. Συχνά το φυσικό τοπίο συνδιαλέγεται με τη σύγχρονη πραγματικότητα, δίνοντας την αφορμή για υπαινικτικούς και ειρωνικούς σχολιασμούς της. Ένα τέτοιο ποίημα είναι το πρώτο, εισαγωγικό, θα λέγαμε, που δίνει τον τόνο του πολύτροπου ρόλου που διαδραματίζει ο τόπος στο κοινωνικό μας γίγνεσθαι. Ο ποιητικός σχολιασμός του ηλιοβασιλέματος στην Οία μάς παραπέμπει συνειρμικά στο κάλεσμα των τουριστών από επίσημα χείλη στην Ελλάδα.

«…. Να γράψεις για το ξακουστό
ηλιοβασίλεμα στην Οία όπου το πλήθος
φερμένο απ’ άκρη κόσμου συνωθείται, κάθεται
οκλαδόν πειθαρχικά, συντονισμένο
θαυμάζει δυτικά, φωτογραφίζει, κι όταν
ο ήλιος χάνεται στη θάλασσα ξεσπάει
αυθόρμητα σε καλοκουρδισμένο χειροκρότημα».

Η εικονοποιητική δύναμη του ποιητή αναδεικνύει με ενάργεια τον ρόλο του τοπίου στη ζωή και στο έργο του.

Ο ρόλος της φύσης είναι συνδεδεμένος με την πατρική γη, τις αναμνήσεις μιας ζωής και μετεξελίσσεται σε φορέα αξιών που ενώνουν το παρελθόν με το παρόν ή και το μέλλον. Αρκετά ποιήματα διακρίνονται και από τη νοσταλγία μιας ζωής πιο γνήσιας,πιο αληθινής και πιο επιθυμητής στις άνυδρες εποχές που ζούμε… Ποιήματα, όπως το «Θερινό ηλιοστάσιο», «Όταν κοιτάζεις δυτικά…», «Επισκέπτης», «Άνθρωποι και δέντρα», ανακαλούν πλήθος, στιγμών, σκηνών, περιστατικών, σκέψεων και συλλογισμών που έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Σωτήρη Σαράκη. Η εικονοποιητική δύναμη του ποιητή αναδεικνύει με ενάργεια τον ρόλο του τοπίου στη ζωή και στο έργο του.

«αμέτρητα τα δειλινά, αμέτρητα
και τα βουνά, αλλεπάλληλα
μπερδεύονται καθώς
ήλιος θαμβωτικός τα περιζώνει
φως ακαταμάχητο, χρόνια
και χρόνια στοιβαγμένα πάνε
κι έρχονται, βουνά
κι άλλα βουνά παλιά σε ακολουθούνε…»
(«Όταν κοιτάζεις δυτικά…»)

Υπάρχουν όμως και στίχοι που ανακαλούν συγκεκριμένες στιγμές της προσωπικής διαδρομής του και της σχέσης του με τη φύση: «Ήταν ο σχοίνος πλάι/ στη χειμωνιάτικη αγροικία μας/ ήταν ο δέντρος στην κορφή του Ρουπακιά/ ήταν ο έλατος, η κουμαριά στ΄Αμπέλια/…ξέρεις/ του καθενός τη θέση στην πλαγιά, βαθιά/ στο δάσος, πλάι στο δρόμο σου/ κάθεσαι αργός στον ίσκιο του…»(«Άνθρωποι και δέντρα»).

Παράλληλα η χρήση διακειμένων διευρύνει τους αποδέκτες των νοημάτων γενικεύοντας τις ατομικές εμπειρίες. Έτσι αν στη ρίζα της βασιλικής δρυός κοιμάται ένα παιδί, «κι αν είναι/ το παιδί Παπαδιαμάντης» ο συμβολισμός του δέντρου και οι πολλαπλές σημασιοδοτήσεις του θα γίνουν γνωστές ευρύτερα.

Άλλοτε υπαινικτικά και άλλοτε με ευθείες παραπομπές σε συγγραφείς ή τίτλους έργων, ο Σαράκης διαπλέκει τον δικό του ποιητικό λόγο με εμπειρίες μυθοπλαστικών ηρώων της ελληνικής και της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Η χρήση διακειμένων παίζει ένα ιδιαίτερο ρόλο στη συλλογή αυτή. Άλλοτε υπαινικτικά και άλλοτε με ευθείες παραπομπές σε συγγραφείς ή τίτλους έργων, ο Σαράκης διαπλέκει τον δικό του ποιητικό λόγο με εμπειρίες μυθοπλαστικών ηρώων της ελληνικής και της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Με ιδιαίτερα παιγνιώδη τρόπο ενσωματώνει τα διακείμενα στα ποιήματα «Σχεδία για ένα καλοκαίρι» και «(Σχεδόν) τυχαία φθινοπωρινά» από την ενότητα «Τέσσερις εποχές». Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, Τένεσι Ουίλλιαμς και Γιώργος Σεφέρης συνδιαλέγονται παιγνιωδώς στο πρώτο, ενώ συνομιλούν φθινοπωρινά μέσα από τους στίχους ή τίτλους έργων τους οι Σεφέρης, Μπέργκμαν, Ουράνης και Καρυωτάκης στο δεύτερο. Η υφολογική ποικιλία είναι το στοιχείο που συνοδεύει τη χρήση διακειμένων. Έτσι, το παραδοσιακό «Χώμα ελληνικό» του Δροσίνη παίρνει άλλες διαστάσεις σε νέα ιστορικοκοινωνικά συγκείμενα.

koukkida hliovasilema sti santorini 2Η ιστορία δίνει το παρόν κυρίως στην ενότητα «Παλαιά και νέα», στην οποία γεγονότα ή πρόσωπα από την αρχαία περίοδο (Περσικοί πόλεμοι: Διηνέκης, Μ. Αλέξανδρος), τη ρωμαϊκή εποχή, τηνΕπανάσταση του 21 με αναφορά στον Μάρκο Μπότσαρη ως την Αγγλική κατοχή στην Κύπρο) προκαλούν την κριτική ματιά ποιητή και αναγνωστών. Ο Σαράκης με αυχμηρό και αιχμηρό τρόπο σχολιάζοντας τα γεγονότα, αναδεικνύει συγκλονιστικές ιστορικές στιγμές μέσα από λεπτομέρειες της Ιστορίας, ενώ συνδέει το ιστορικό παρελθόν με το σύγχρονο κοινωνικό παρόν, χρησιμοποιώντας και στην περίπτωση αυτή διακείμενα.

Η συλλογή αυτή, όπως και προηγούμενες περιλαμβάνει και ποιήματα ποιητικής που αποκαλύπτουν τη δουλειά του ποιητή στο εργαστήρι του. Ενδεικτικά αναφέρω τα ποιήματα « Τα άλλα του χαρτιά», «Στα ερείπια», «Δικαιωμένος», «Το πιο ωραίο ποίημα» από την ενότητα «Στο Τρίγωνο των Βερμούδων».

Συνολικά, το Ηλιοβασίλεμα στη Σαντορίνη με τον χαμηλό τόνο ποιητικής έκφρασης, τον πεζολογικό χαρακτήρα της γραφής, με την υπόγεια τέχνη της φιλοσοφούσας σκέψης και τη σύνδεσή της με την καθημερινότητα του σύγχρονου ανθρώπου καθιστά τον αναγνώστη όχι απλά δέκτη και ερμηνευτή των στοχασμών του Σ. Σαράκη αλλά και «συνδημιουργό» της.


* Η ΆΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ-ΓΚΙΒΑΛΟΥ είναι Ομ. Καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας στο ΕΚΠΑ.

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

Δημήτριος Ρογγίτης, «Παπαρούνες του Γενάρη», Ενύπνιο, 2024. «Ποιήματα που αγγίζουν τις πιο λεπτές χορδές της συναισθηματικής εμπειρίας».

Γράφει ο Γιώργος Χαριτάτος

Η ποίηση είναι, ίσως, η πιο δύσκολη τέχνη. Κι αυτό, διότι εκτός από τα αρχετυπικά χ...

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ποιητικές επιλογές καθώς το 2024 εκπνέει. «Ετερόλεκτον», του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου (εκδ. Ιωλκός, 2023), «Οι ψυχές των ψαριών», της Σάντις Βασιλείου (εκδ. Θράκα, 2024), «Η μικροϊστορία μιας αναλαμπής», της Ιωάννας Παππά (εκδ. Μάγμα, 2024).

 Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

...
«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων «Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο», με ανθολόγηση – προλεγόμενα & μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, για τις εκδόσεις Σμίλη. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου» 1558, του Πίτερ Μπρέχελ.

Γράφει η Λίλα Τρουλινού ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) –  Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) – Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

Για το βιβλίο των Έρικ Τσάπο [Eric Csapo] και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ [William J. Slater] «Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε μετάφραση Βάιου Λιαπή. Στις εικόνες, θεατρικές μάσκες σκαλισμένες σε μάρμαρo, όπως βρίσκονται στη Νεκρόπολη της αρχαίας ...

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] –  Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] – Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

«Η Γραμμή του Ορίζοντος», το τελευταίο μυθιστόρημα του Χρήστου Βακαλόπουλου, συμπυκνώνει το πεζογραφικό του σύμπαν και συμπληρώνει το ψηφιδωτό μιας ανήσυχης, δημιουργικής και έκκεντρης προσωπικότητας.

Γράφει ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Habent sua fata...

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Από τις «20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα» μέχρι το «Υπόγειο», μια «Ελεγεία και Σάτιρες» δρόμος. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Βαγγέλη Μπέκα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ