Il ritorno di Ulisse

Για την ποιητική συλλογή του Βαγγέλη Τασιόπουλου «Η συμμιγή» (εκδ. Ρώμη). Στην κεντρική εικόνα: «Η επιστροφή του Οδυσσέα» (1968) του Τζόρτζιο Ντε Κίρικο. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

Ήρθε η στιγμή όπου εκτός από τους συμμιγείς αριθμούς, εκείνους δηλαδή που περιλαμβάνουν και λέξεις, μας συστήνεται η Συμμιγή του Βαγγέλη Τασιόπουλου ως ποιητική συλλογή. Η δική μου συμβολή στην ανάγνωσή της θα είναι δισυπόστατη.

Η πρώτη αναγνωστική υπόσταση αφορά τη συνομιλία της σε ευθεία γραμμή με τα ομηρικά έπη και συγκεκριμένα με την Οδύσσεια.

Εναρκτήριο στοιχείο ο ίδιος ο τίτλος, ο οποίος ανακαλεί τον ορισμό της μίξης, της σύγκρασης των υδάτων, την ομηρική λέξη μισγάγκεια. Ακολουθούν οι καρποί της λήθης που προσέφεραν οι κάτοικοι της χώρας των λωτοφάγων στους συντρόφους του Οδυσσέα προκειμένου εκείνοι να λησμονήσουν την πατρίδα τους και οι λωτοί της Συμμιγής ως αναφορά στο εισαγωγικό ποίημα «οι λέξεις μας ακολουθούν», όπου «η γριούλα παραληρεί, να μην ξεχάσω το κλειδί να αφήσω». Έπεται ο μυθολογικός βασιλιάς της Ιθάκης, πατέρας του Οδυσσέα Λαέρτης ως υπόμνηση και ο δωδεκαετής Λαέρτης της συλλογής ως βιωμένη μνήμη, ο σύνδεσμος των ανταρτών του βουνού με τους κατοίκους της πεδιάδας της Μεσσηνίας, ο οποίος λουφάζει κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου σε γούβα από τεράστιες χωματόπετρες. Κατόπιν ο ίδιος ο Όμηρος ως ραψωδός σε σχέση με τον δόκιμο μοναχό Ιερεμία – γράφει κι εκείνος στίχους, αλλά κρυφά και τους ράβει στο στρίφωμα του ράσου του. Ύστερα ο πανταχού παρών πόλεμος, τότε τρωικός, εδώ εμφύλιος αδελφοκτόνος:

«Ο Λαέρτης σκέφτηκε πως είχε χυθεί πολύ αίμα κι ο ουρανός ξέπλενε τις πομπές των ανθρώπων».

Μετά ο Πόντος και οι ναυτικοί, η Μεσόγειος και οι σύντροφοι του Οδυσσέα ως πλήρωμα να πελαγοδρομούν επί δεκαετία στα νερά της εν πλω προς Ιθάκη σε αντιπαραβολή με τους στίχους «είναι ψηλά η θάλασσα, λεηλατήστε την που επιμένει να διαπομπεύει»· η έννοια του Ικέτη στη χώρα των Φαιάκων και εκείνοι του ποιήματος «πειρασμών συνέχεια: σε συμφραζόμενα αναζητούν ικέτες, εποίκους κι αναχωρητές»· τα τηλεμάχεια, ο κορμός δηλαδή των πρώτων τεσσάρων ραψωδιών της Οδύσσειας και ο χαρακτήρας του Τηλέμαχου στο ποίημα «κόκκινα φύλλα αιμάσσοντα, να ρίχνει αθόρυβα το σκάφος στο νερό». Τέλος, η τυφλότητα του ίδιου του ραψωδού με την τυφλότητα του ποιήματος «Υ.Γ.», που «αφήνει το χιόνι στα βουνά, δοκιμάζει όλες τις παραλλαγές, όλους τους τόνους».

Η δεύτερη αναγνωστική υπόσταση έγκειται στη θεολογική της διάσταση ερήμην ίσως του δημιουργού της.

Η αναφορά της Υπαπαντής. Η Υπαπαντή ως Δεσποτική και Θεομητορική γιορτή εννοεί την υποδοχή του βρέφους Ιησού στον ναό του Σολομώντα και την αποκάλυψη της μεσσιανικής του ιδιότητας από τον γέροντα Συμεών και την προφήτιδα Άννα. Στον ίδιο προθάλαμο του ναού της Συμμιγής του ο Τασιόπουλος επιλέγει ευθύς εξαρχής την υπαπαντή του αναγνώστη του:

«Χαράματα παραμονή της Υπαπαντής ο νεαρός δόκιμος μοναχός Ιερεμίας αντίκρισε για πρώτη φορά τον μεσσηνιακό κάμπο».

i symmigiΑκολουθεί η Διακαινήσιμος εβδομάδα, η εβδομάδα δηλαδή αμέσως μετά την Ανάσταση, περίοδος βαπτίσεων των μέχρι τότε κατηχουμένων της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας και πνευματικής ανακαίνισης των νεοφώτιστων. Στο ποίημα «ο ουρανός της Διακαινησίμου» ο ποιητής γράφει: «χωρίς φωνή οι εκθέτες της […] μιλάνε γλώσσες ακατάληπτες», θυμίζοντας ακροθιγώς και τη βιβλική Βαβέλ.

Η αναφορά, επίσης, του «μέσα έρωτα» του Τασιόπουλου είναι ευθέως ανάλογη του θείου έρωτα που στις ακραίες του μορφές απαντάται στον μοναχισμό, δηλαδή σε συνθήκες εκούσιας μοναξιάς κι ενδοσκόπησης. Ο κοσμικός σαρκικός έρωτας από τη μια και ο κατά Θεόν έρωτας του μοναχού από την άλλη συνιστούν τη διαρκή πάλη του Ιερεμία μέσα του. Κι αυτό γιατί ο Ιερεμίας είναι ακόμα δόκιμος, άρα ακόμα δεμένος με τη σάρκα και οι κοσμικοί ενοχικοί στίχοι της ποίησής του σε αντίθεση με την αυστηρή καλογερική του υπακοή είναι υποχρεωμένοι να ράβονται στο ράσο του.

Για ποιο λόγο άραγε η σημερινή ηθική των δυτικού κόσμου ή της δικής μας αλλήθωρης εκδυτικισμένης κοινωνίας επομένως και η δυτική ή ελληνόφωνη ποίηση υποβάλλει τον έρωτα σε πάμπολλα δίπολα; κοσμικός ή θρησκευτικός; σαρκικός ή πνευματικός; χαμερπής ή υψιπετής; Τότε ποιο το αντίκρισμα του ευαγγελικού στίχου «ίνα πάντες έν ώσιν;». Από την άποψη αυτή πιστεύω ότι ακριβώς αυτήν την ενότητα των πάντων αποζητά, αν δεν έχει ήδη σκόπιμα εξ αρχής συλλάβει ως αναγκαιότητα, η Συμμιγή ως ονοματοδοσία του τίτλου της συλλογής, όπως κατά κυριολεξία δηλώνει κι η λέξη, δηλαδή τη σύμμειξη του παντός: εμφύλιος και καταλλαγή, ομηρική μνήμη και λήθη, τυφλότητα και φως του ουρανού, όλα ευχετικά να ενωθούν σε ένα.

Τέλος, θεωρώ πως η Συμμιγή υιοθετεί ενστικτωδώς ως στοιχείο του γενετικού της κώδικα τη θεολογία της Ανάστασης, ίδιον ορθοδοξίας σε σχέση με τη θεολογία του πένθους: δεν επιλέγει τη Μεγάλη Εβδομάδα για να στεγάσει «αυτά τα γκρίζα πρωϊνά στο έρεβος», αλλά τον ανοιξιάτικο ουρανό της Διακαινησίμου. Με αυτή την οπτική, ο Τασιόπουλος παραμένει συνεπής με τον τίτλο του έργου του, έχει δηλαδή συγκεράσει επί τω αυτώ τη φαινομενική αντίθεση να παραμένει ο κόσμος του ατόφια κι ερήμην του ορθόδοξος ακόμα κι αν δεν τον αισθάνεται ο ίδιος ο ποιητής καν χριστιανικό. 


Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΚΟΖΗΣ είναι συγγραφέας. Το τελευταίο του βιβλίο το μυθιστόρημα «Θραύση κρυστάλλων» (εκδ. Ποταμός). 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ