rhinokeros kentriki

Για την ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Ιωαννίδη «Ρινόκερως» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Πίνακας της Lucy Pulvers «Μετά τον ρινόκερω του Ντύρερ». 

Της Άννας Λυδάκη

Για τριακόσια χρόνια όλοι νόμιζαν πως ο Ντύρερ είχε απεικονίσει σωστά τον Ρινόκερω, «μα εγώ δεν του μοιάζω». Και μετά τον είδαν στην «πιστότερη ξυλογραφία του Χανς Μπούργκμαϊρ· ούτε που έκανε τον κόπο να μου βγάλει την αλυσίδα από τα πόδια, ο ατάλαντος – ένα αντίγραφο όλο κι όλο απομένει απ’ το επαίσχυντο έργο του».

Μια εικόνα ψευδής γίνεται πιστευτή γιατί κανείς δεν ενδιαφέρεται να μάθει ποιος είναι ο ρινόκερως στην πραγματικότητα, πώς και γιατί βρέθηκε να περιφέρεται ανά τον κόσμο ως αξιοθέατο ακόμη και μετά τον θάνατό του, ξεριζωμένος, ξένος ανάμεσα σε ξένους. Τώρα, μέσα από το έργο του Παναγιώτη Ιωαννίδη, ο Ρινόκερως «μιλά» με πικρία αλλά και με μια κρυφή, ίσως, απαξίωση του ανθρώπινου είδους, για την απονιά και την άγνοιά του. Ο Ιωαννίδης συνομιλεί με πλάσματα ανθρώπινα και μη ανθρώπινα που, όμοια με τον Ρινόκερω, πέρασαν και χάθηκαν χωρίς κανείς να καταλάβει την αλήθειά τους, με ζώντες και τεθνεώτες, με μοναχικούς μέσα στο πλήθος, με απάτριδες… με δημιουργούς που άφησαν σπουδαία έργα: «Στο μέλλον αναρωτηθείτε / για τα έργα που φαίνονται / να αιωρούνται μεσούρανα / Συχνά τα έχουν οργώσει / ερέβη».

«Στο μέλλον αναρωτηθείτε / για τα έργα που φαίνονται / να αιωρούνται μεσούρανα / Συχνά τα έχουν οργώσει / ερέβη».

Ανάμεσά τους ο Ανρί Ματίς είναι «σαν ακροβάτης που ξεχνά το δίχτυ / Τα χρώματα του θόλωσαν τα μάτια / Δηλητηρίαση επικίνδυνη / μα πόσο θεσπέσια». Η Βιρτζίνια, που δεν απαντά στην ερώτηση: «και για ποιον άφησες / καπέλο και ραβδί στην όχθη;» Η Σιμόν Βέιλ με «φόρεμα σμαραγδί / χρυσά βραχιόλια / στα χέρια που σταυρώνει τώρα / κάτω από την κοιλιά / Αν τα σηκώσει θα φανεί ο αριθμός / εβδομήντα οκτώ έξι πενήντα ένα». Και άλλοι, γνώριμοι και ξένοι, αναγνωρίσιμοι και ανώνυμοι, των οποίων τις σιωπηλές «φωνές» ακούει ο Ιωαννίδης και καταλαβαίνει τις σκέψεις που κρύβονται πίσω από τα λόγια. Όλα αυτά γίνονται ποιήματα που αποπνέουν μια βαθιά ευαισθησία και φανερώνουν δυνατές κεραίες, θυμίζοντάς μας πως «κακοί μάρτυρες ανθρώποισιν οφθαλμοί».

ioannidis exΟ ποιητής «αγγίζει» απαλά ανθρώπους, ζώα, τόπους… καιρών αλλοτινών και τωρινών και στην ποίησή του διαφαίνονται οι λαβωματιές της φύσης και η ανθρώπινη ερημία: «Λίγα μέτρα μετά τις θηριώδεις / πλαστικές κατοικίες / εξορισμένη / αρχίζει πάλι / η απάτητη φύση…», «Μικρά χρυσά λάμα / στις Άνδεις αναρίθμητα / φυλαχτά για κάθε κακό / Ώσπου να τα μαζέψουν όλα / οι κονκισταδόρες και να τα λυώσουν / για νομίσματα…», «Μα χάθηκε ο μικρόσωμος ρινόκερως / Stephanorhinus kirchbergensis / απ’ τις όχθες του Λούρου / Χάθηκε το κόκκινο ελάφι…», «… οι γάτες ξεγελιούνται / Έχουν ξεχάσει τις σαβάνες πια / και τις ερήμους».

Κυρίως, όμως, διακρίνεται η ευάλωτη ζωή («όμως το ψάθινο καπέλο μου / είναι γεμάτο / τρύπες»), η μοναξιά του ανθρώπου που δεν έχει έναν τόπο («Ώρες τώρα σκεφτόμουν να αρχίσω / Αυτός δεν είναι ο χώρος / Πουθενά δεν είναι ο χώρος») και μια απουσία, εκείνη «της σταθεράς παρηγόρησης», που είναι πάντα παρούσα και οδηγεί σε δρόμους γνώριμους από παλιά. Όμως, «μιλώντας για σένα έκανα λάθος…» Και τότε «Τι να κάνεις αν δεν μπορείς να κλάψεις».

Ο Ιωαννίδης αναγνωρίζει τις ζωές εκείνες που κυλούν με πληγές αόρατες, κρυμμένες πίσω από τους μανδύες της καθημερινότητας, πίσω από μικρά χαμόγελα που ξεγελούν. Και μιλά αντ’ αυτών: με γλώσσα απέριττη αλλά μεστή, με λέξεις προσεκτικά διαλεγμένες, χαμηλόφωνες, ανακαλύπτει και εκφράζει στα εξαιρετικά ποιήματά του καταστάσεις και συναισθήματα που υπόγεια, χωρίς να φαίνονται, πάντα ταλανίζουν.

* Η ΑΝΝΑ ΛΥΔΑΚΗ είναι καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τελευταίο βιβλίο της, η μελέτη «Αναζητώντας το χαμένο παράδειγμα: Επιτόπια έρευνα, κατανόηση, ερμηνεία» (εκδ. Παπαζήση).


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Μπαρκάραμε ξανά Δεκέμβριο. Περνάγαμε κοντά στη Μασσαλία, όταν ο Γάλλος βασιλιάς Φρανσουά Α΄ ζήτησε να με δει. Αράξαμε σ’ ένα νησί και του παρουσιάστηκα στις 24 Ιανουαρίου του 1516. Μα παρακάτω, στα στενά του Πόρτο Βένερε –ζήλεψε, φαίνεται, η θεά την ομορφιά μου–, μας πέτυχε φουρτούνα. Αλυσοδεμένος καθώς ήμουν στο κατάστρωμα, πνίγηκα κι εγώ, ο δεινός κολυμβητής. Με ανέσυραν νεκρό κοντά στην Βιλλφράνς και στείλαν το τομάρι μου πίσω στη Λισσαβώνα, να το παραγεμίσουν μ’ άχερα…».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

Για την ποιητική συλλογή της Λένας Καλλέργη «Ανήμερο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει η Αριστέα Παπαλεξάνδρου

Το Ανήμερο (εκδ. Ίκαρος) είναι το πρόσφατο δημιούργημα μίας ήρεμης, και συγχρόνως πολυδιάστατης παρουσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Μάνου Χατζηγιάννη «Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας», το οποίο κυκλοφορεί στις 20 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Και να ήθελε να κλείσει μάτι, δεν μπορούσε. Δεν ήταν από εκείν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ