flameng kentriki

Για την ποιητική συλλογή του Ιωσήφ Βεντούρα «Τα ποιήματα του Πέτρου Αλώβητου» (εκδ. Νίκα). Κεντρική εικόνα: Πίνακας του François Flameng, έτερος πίνακας του οποίου δίνει τον τίτλο σε ένα ποίημα της συλλογής.

Του Γιώργου Βέη

«Χωρίς οσμές,
στα μάτια η φραγή
κι αιώνια, αιώνια σιωπή».
Τα ποιήματα του Πέτρου Αλώβητου

Υλικό εμφανώς εύφλεκτο: η ιδιαίτερα εύληπτη, αυτοελεγχόμενη, σαφώς δόκιμη ποιητική γλώσσα αποδίδει μεθοδικά και με αυστηρή υφολογική συνέπεια, μεταξύ άλλων, ένδον τριγμούς του λογιστικού, κομβικές ανακατατάξεις του θυμοειδούς, εντατικές κρίσεις του επιθυμητικού. Κύρια χαρακτηριστικά των εκφάνσεων: λελογισμένη χρήση των επιθέτων, λειτουργικές μεταφορές, πηγαίες ομοιοκαταληξίες όπου δει, έντιμος διάλογος με την παράδοση, χωρίς ανιαρές μιμήσεις ή δήθεν υπονομεύσεις και αδιέξοδες ανατροπές των δεδομένων αρχετύπων. Η παρακαταθήκη των φιλολογικών και άλλων πηγών, π.χ. η βιβλική ενδοχώρα, αξιοποιείται εντέχνως. Η γόνιμη επαφή με το παρελθόν του λόγου είναι ομολογουμένως ορατή σε όλη την έκταση των αποτυπώσεων. Τα γραμματικά συντάγματα υποστηρίζουν λυσιτελώς την πολιτική της κειμενικής διάρθρωσης. Η στροφή από το εγώ στο εκείνοι τελείται με τη δέουσα ρηματική φρόνηση. Το ζήτημα της επιθυμίας και ό,τι ο έρως διεκδικεί απασχολεί συστηματικά τον θίασο της ποιητικής σκηνής. Παρατηρώ ότι το όποιο απαραίτητο διακείμενο πιστοποιείται με την ανάλογη βιβλιογραφική τεκμηρίωση. Οι έξι έως σήμερα συλλογές του ποιητή καταδεικνύουν, εκτός των άλλων, τη συστηματική ένδειξη σεβασμού στην ποιητική αλήθεια.

«Κυλά το αίμα μου / από δαγκωματιές του χρόνου / σκάβει ο καιρός / σκάβει μέσα μου / γίνομαι ξερότοπος / αρσενικό της πέτρας / μαγνήτης σκουληκιών / σ’ ασπράδι αυγού κλεισμένος...

Συγκρατώ ότι το οντολογικό ερώτημα για τα αίτια και τα αιτιατά της υπαρξιακής απερήμωσης επανέρχεται τακτικά για να μας θυμίσει, μεταξύ άλλων, την κατίσχυση της ματαιότητας των πάντων ανεξαιρέτως. Εξού και η παρρησία της επιλογικής οιμωγής, η οποία συνοψίζει τις πολλαπλές, κατ’ ανάγκην αλυσιδωτές, οριακές εμπειρίες στην περιώνυμη κοιλάδα των παθών. Εννοώ κατά λέξη τα εξής:

«Κυλά το αίμα μου / από δαγκωματιές του χρόνου / σκάβει ο καιρός / σκάβει μέσα μου / γίνομαι ξερότοπος / αρσενικό της πέτρας / μαγνήτης σκουληκιών / σ’ ασπράδι αυγού κλεισμένος / φτύνω τους ψεύτες / τους κλέφτες / την αισθητική τους / τον καβαλάρη τον ερχόμενο / τον κρόκο που χρυσίζει και με τρέφει / σπέρμα ανεκμετάλλευτο / κάποιο αστέρι καίει τα σπλάχνα μου / Ουρλιάζω».

Συγκρατώ μάλιστα ότι το ύστατο ρήμα της ποιητικής αυτής συλλογής επιτείνει τα «ουρλιαχτά» της πρώτης σελίδας. Ρήμα και ουσιαστικό στον πληθυντικό ισχυρίζομαι ότι παραπέμπουν εμμέσως πλην σαφώς στο εμβληματικό Ουρλιαχτό («Howl») του Άλεν Γκίνσμπεργκ (1926-1997), που γράφτηκε στο διάστημα των ετών 1954-1955 και κυκλοφορήθηκε το 1956. Αντιλαμβάνομαι ότι η έντονη αισθησιαρχία προκαθορίζει το πλαίσιο των αναφορών και αυτοαναφορών. Έτσι επιβεβαιώνεται άλλη μια φορά η πρόβλεψη του Αντρέ Μπρετόν, ότι δηλαδή «δεν θα ξεμπλέξομε ποτέ με την αίσθηση. Όλα τα ορθολογιστικά συστήματα θα αποδειχθούν μια μέρα ανυποστήρικτα στο μέτρο που προσπαθούν, αν όχι να την περιορίσουν στο έσχατο, τουλάχιστον να μην την αξιολογήσουν στις φαινομενικές της υπερβολές» (βλ. Ο τρελός έρως, μτφρ. Στ. Ν. Κουμανούδης, εκδ. Ύψιλον, σ. 12).

ventouras ex


Όσον αφορά δε την αυστηρή αρχή της ανταπόδοσης, δηλαδή τη σκοτεινή lex talionis, είναι αυτή που υπαγορεύει το μεγαλύτερο μέρος των ποιημάτων. Κοντολογίς, τίποτα δεν μένει αναπάντητο, δηλαδή ατιμώρητο. Η ζωή είναι αντιπαράθεση ύβρεων, οι οποίες προκαλούν μαθηματικά τους αντίστοιχους κολάφους των. Ό,τι δηλαδή εντοπίζεται φέρ’ ειπείν στο ποίημα, με το οποίο ανοίγει η συλλογή, τιτλοφορούμενο «Η άγνωστη μορφή του Πέτρου Αλώβητου». Δεν πρόκειται, εν ολίγοις, για οριστική επιβίωση του φαντασιακού εις βάρος του πραγματικού: η εξ αντικειμένου πραγματικότητα είναι εκείνη που επιβάλλει τους αδήριτους νόμους της. Το φαντασιακό απλώς υφίσταται ως προπομπός του συνολικού ρηματικού διάκοσμου. Έστω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής τα εξής ενδεικτικά των συγκεκριμένων θεματικών επιλογών:

«Επαίτης στο παρόν / το χέρι απλώνω στο κενό / γιατί εκάθησε μόνη η πόλις / κατέστη ως χήρα / έγινε υποτελής / Α πολιτεία σκοτεινή / μες στην καπνιά πνιγμένη / Νάρκισσος είναι η ομορφιά / πόρνη στα καφενεία / και σάπισε η σάρκα της / στα έντονα φκιασίδια» ή

«Τότε δεν θα υπάρχει χρόνος / θα έχουν σβήσει οι αριθμοί / μονάχα το μηδέν θα βασιλεύει / και τ’ όνομά του στ’ άπειρο / θα εκταθεί […] Γεύση πικραμύγδαλου θα είναι / και πόση χαρά μπορεί να δίνει / όταν σε οδύνη και οργή / συστρέφεται η στιγμή / και μοιάζει με φλύκταινα, / σπείρα κωνική, δείχνει το παρελθόν. / Και δεν θα υπάρχει χρόνος / όταν ταχυόνια εξορμούν / και μηδενίζουν τις αποστάσεις».

Η ποίηση δεν συνιστά στην προκειμένη περίπτωση ανάμνηση, αλλά έμπρακτη αντίσταση. Η επαπειλούμενη εξάλειψη του προσώπου αντιμετωπίζεται με ό,τι διαθέτει εν προκειμένω το ποιητικό υποκείμενο. Βεβαίως κατά νου υπάρχει πάντα ένας δυναμικός αντίλαλος: είναι ο ομόηχος πασίγνωστος, ο ιστορικός Άλλος. Αυτός, ο οποίος διαθέτει το προνόμιο να παρέχει και μάλιστα εκ του ασφαλούς ακόμη και τη βεβαιότητα ενός θαύματος. Παραθέτω τα εξής συναφή από την Καινή Διαθήκη: «Κἀγώ δε σοι λέγω ὅτι σύ εἶ ὁ Πέτρος, καί ἐπί ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τήν ἐκκλησίαν, καί πύλαι ἅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς» (βλ. Κατά Ματθαίον, ιστ΄18). Το επίθετο Αλώβητος ανάγεται με τη σειρά του στην πάγια εμμονή των όντων, ήτοι σε ό,τι αφορά στην ίδια την αθανασία τους. Αυτό θέλει να μας τονίσει η ανάγνωση π.χ. των ποιημάτων «Ο ταχυδρόμος», «Λύντια» και «Low Profile». Η αγωνία του Πέτρου Αλώβητου παρά ταύτα είναι αλώβητη κι εκείνη. Συνίσταται στο να εξορκίσει εδώ και τώρα, ει δυνατόν ανέκκλητα, το μηδέν. Ο εφιάλτης του τίποτα είναι άλλωστε αυτός που κυριεύει και τον άλλον Ιώβ, εκείνον της δημιουργικής γραφής, την οποία υπηρετεί υποδειγματικά ο Ιωσήφ Βεντούρας.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι πρέσβης επί τιμή και ποιητής. Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Βράχια» (εκδ. Ύψιλον).


Η άγνωστη μορφή του Πέτρου Αλώβητου

[… Αυτή είναι η Ελλάδα, είπε ο δάσκαλος…]
[… Εμείς καταστρέφουμε τους κήπους με τις ορχιδέες μας…]
Από το «Η δύσκολη τέχνη» του Δημήτρη Ελευθεράκη

Ήταν ημέρες που ο Πέτρος Αλώβητος* γονάτιζε στη χλόη, τραγουδούσε: / Αξέχαστέ μου ποιητή / της χώρας μας λυράρη / η λευτεριά που ύμνησες / με άρμα σ’ έχει πάρει. / Ξύπνησε σαν έρωτας / νεραΐδα ονειρεμένη / κι ήταν σαν ερωμένη / στο θάνατο και στη ζωή. / Φαύλοι χρόνοι ήρθανε, πιες το κρασί μας Πέτρο. / Γύπας απ’ άνοιγμα λερό / αφέντεψε το μίσος / φθόνε φθοράς σπορά / πού ’ναι το γιασεμί / πού τα τριαντάφυλλα; / Τώρα αφέντης ο φονιάς / και γκρίζα τέφρα η χώρα / σπασμένα γύρω μάρμαρα / η λύκαινα χορεύει / και είναι θρήνοι και στριγκλιές / του πόνου λόγια, ουρλιαχτά / και απ’ αδελφών το στόμα / ξεχύνεται χολή. // Ξεστράτισε το φως Απλώνει γύρω καταχνιά / Πού ’ναι η αγάπη; πού η αδελφοσύνη; / Όποιος φτερά δεν έχει ψηλά ν’ ανέβει / την ανημποριά με μνήμες την παλεύει / κι όταν λιχνίζει ο στίχος τον καρπό / με μιας η λαμπηδόνα ασπαίρει / Στέρεψε το κρασί μας, πιες ουίσκι Πέτρο / στις ράχες των βουνών λάμπει ακόμη ο ήλιος / με χέρι δυνατό γράψε σε βράχο τη ζωή σου.

* Ο Πέτρος Αλώβητος, άγνωστος δάσκαλος, σκιά που χάθηκε, ούτε μία πρόταση γι’ αυτόν στα σχολικά βιβλία, ούτε μια λέξη γι’ αυτόν τον ποιητή που αγαπούσε τη μορφή, διότι όπως έλεγε, ταίριαζε στη σκοτεινή εποχή που υπήρξε.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

Για την ποιητική συλλογή της Λένας Καλλέργη «Ανήμερο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει η Αριστέα Παπαλεξάνδρου

Το Ανήμερο (εκδ. Ίκαρος) είναι το πρόσφατο δημιούργημα μίας ήρεμης, και συγχρόνως πολυδιάστατης παρουσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ