vraxia kentriki

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Βράχια» (εκδ. Ύψιλον).

Της Ζωής Σαμαρά

Κρατώ στα χέρια μου ένα ποιητικό βιβλίο με φαντασιακά βράχια στο εξώφυλλο, τα χρώματα να παίζουν με το φως και το σκότος, να μας παραπέμπουν σε απεικόνιση πραγματικών βράχων σε έργο τέχνης. Απολαμβάνουμε τη φύση ανανεωμένη, βελτιωμένη μέσα από την τέχνη, όπως θα έλεγε ο Baudelaire. Και όντως αυτό ακριβώς συμβαίνει. Ο πίνακας στο εξώφυλλο της συλλογής είναι έργο της Κλάρας Πεκ Βέη και ανήκει στην ιδιωτική συλλογή του Anak Agung Gde Agung (Ινδονησία).

Αναρωτιέμαι γιατί «βράχια»; Γιατί όχι «βράχος», σύμβολο του Γιαβέ στην Παλαιά Διαθήκη, κατοικία θεών σε πάμπολλες θρησκείες; Μα, γιατί βράχος δηλώνει το απροσπέλαστο, το ασύλληπτο, το Είναι. Γιατί εμείς είμαστε όλοι βράχια – ούτε βράχοι, εφόσον δεν έχουμε τη σταθερότητα του βράχου, ούτε καν ένα αυτοτελές ημιπολύτιμο πετραδάκι ο καθένας μας. Είμαστε θραύσματα από βράχια διάσπαρτα στο χώμα, στις παραλίες, στην έρημο. Στην καλύτερη περίπτωση ένα παιχνίδι με τα χαμόδεντρα, το κύμα, την άμμο. Και όμως, σαν πέτρες στα χέρια του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, είμαστε η αρχή μιας ζωής, όπως μια πέτρα άλλων διαστάσεων, ο κομήτης, που, σε καιρούς και αυτός, όχι μυθολογικούς, αλλά πριν από τον Χρόνο, πριν από τον Άνθρωπο, στα χέρια ενός συμπαντικού Δευκαλίωνα, έπεσε στη γη. Εικόνες δημιουργίας του κόσμου ξεπροβάλλουν μέσα από τα νέα ποιήματα του Γιώργου Βέη, με κάθε κίνηση των βράχων-λέξεων, με «τα λόγια τα πετρώματα». Ο ποιητής ξαναγράφει τη Γένεση. Ωστόσο, σε κάθε κίνηση η πρόθεση για δημιουργία αμφισβητείται, διαταράσσεται:

[«Τα δαχτυλίδια των αρραβώνων»]

«δεν θα τα φορέσουμε ποτέ,
λέει ο αέρας στο ψηλότερο έλατο».

«Η τέχνη των στίχων αφορά κυρίως το χώμα και το νερό των ιδεών» επισημαίνει ο Γιώργος Βέης σε συζήτησή του με τον Κώστα Γ. Παπαγεωργίου1. Η ποίηση είναι «το νερό του χρόνου». Αντιμέτωπος με τον βράχο της ερήμου, όπως ο Μωυσής, ο ποιητής δεν διστάζει να χτυπήσει τον βράχο και πάραυτα το καθάριο νερό ρέει ελεύθερο, ανεμπόδιστο. Το ταξίδι εμπλουτίζει τη δημιουργία. Όταν επιστρέφει στο ίδιο τοπίο, στην ίδια χώρα, «ο επισκέπτης συγγραφέας» ανάγεται άθελά του «σε παλίμψηστο της γνώσης», όπως θα τονίσει σε συνέντευξή του στη Χαριτίνη Μαλισσόβα2. Το ποίημα που χαρίζουμε στον ποιητή, αντιστρέφοντας τους ρόλους, γεννιέται μέσα από ευφάνταστες εικόνες που τονίζουν την αρμονία του σύμπαντος, όπως «το χειρόγραφο του νερού» ή «κάθε κύμα και μια παράγραφος». Για να διαβεί ανώδυνα τη «σύγχυση που λέγεται ζωή», ο ποιητικός λόγος διασχίζει πρώτα την έρημο, λούζεται στις πηγές που αναβλύζουν θαυματουργό νερό, ενώ, χάρη στην προσωπική γραφή του ποιητή, οι κόκκοι της άμμου ανάγονται σε μία πρώτη ύλη της Δημιουργίας.

Εικόνες δημιουργίας του κόσμου ξεπροβάλλουν μέσα από τα νέα ποιήματα του Γιώργου Βέη, με κάθε κίνηση των βράχων-λέξεων, με «τα λόγια τα πετρώματα». Ο ποιητής ξαναγράφει τη Γένεση. Ωστόσο, σε κάθε κίνηση η πρόθεση για δημιουργία αμφισβητείται, διαταράσσεται.

Ο χώρος ενώνεται με τον χρόνο για να δώσει μια νέα πνοή στο Είναι, με ένα φιλοσοφικό υπαινιγμό στη Θεωρία της Σχετικότητας (Μπασλάρ, Μπαχτίν, Μπόρχες), Χώρος-Χρόνος-Είναι, χωρίς να απομακρύνεται από το πλατωνικό Είναι-Γίγνεσθαι. Παλίμψηστο όχι μόνο ο ποιητής, αλλά και η ζωή μας, που καταγράφει ο ίδιος στο χαρτί, κάθε νέα στιγμή της περιέχει όλο το παρελθόν μας:

«Ανοίγει το παράθυρο κι είναι χθες […]
εκείνος τότε νομίζει πως είναι εγώ

μέσα όμως στο όνειρο ενός παιδιού
να νιώθω ξαφνικά ότι βαδίζω
ενώ κοιμόταν στην αγκαλιά μιας άλλης γειτονιάς
λες κι ήμουν εγώ ήδη μια παρένθεση
στη ζωή ενός άλλου εαυτού
[…] από έναν άλλο κόσμο».

Ο Σίσυφος μπορεί να ανεβάσει ψηλά τον βράχο του, αλλά δεν μπορεί να τον κρατήσει ούτε για μια στιγμή μακριά από το έδαφος. Η επιθυμία του για γήινες απολαύσεις είναι πιο δυνατή από την απόφασή του να ανέβει στο βουνό, κοντά στα σύννεφα.

Ο Σίσυφος μπορεί να ανεβάσει ψηλά τον βράχο του, αλλά δεν μπορεί να τον κρατήσει ούτε για μια στιγμή μακριά από το έδαφος. Η επιθυμία του για γήινες απολαύσεις είναι πιο δυνατή από την απόφασή του να ανέβει στο βουνό, κοντά στα σύννεφα.

Γι’ αυτό η γλώσσα μας είναι «ένα ακόμα οικόπεδο Χιροσίμα» και «οι αστροναύτες δεν έχουν πια γη να βλέπουν». Οι λέξεις χάνουν τα αντικείμενα αναφοράς τους, όταν πετάνε πολύ ψηλά. Ακυρώνουν τη χοϊκή φύση μας, αν δεν πάρουν μαζί τους ένα κομμάτι από τη γη:

«Τα χέρια απλωμένα στον ουρανό
κλαδιά λέξεις της λύτρωσης
ή ανανέωση ερώτων με το χώμα;»

clara pek

H Κλάρα Πεκ Βέη και πίνακές της.

 

 

Και δεν έχουμε πλέον καμιά αμφιβολία ότι η πέτρα διατηρεί τη γονιμότητα του χώματος, όταν βλέπουμε να φυτρώνει ένα «Λουλούδι μέσα από την πέτρα». Το ποίημα με τίτλο «Το αίνιγμα» αρχίζει με τους στίχους:

«Κανένα αίνιγμα
διότι όλα είναι ξεκάθαρα πλέον
πρώτη φορά σαν πλήρες,
ένα νόημα μέσα της
κι έχει πέσει ο ουρανός στο κρεβάτι της»

Η αινιγματική ηρωίδα του ποιήματος έχει πολλά κοινά με την Ποίηση, αλλά και με την Ησιόδεια Μάνα-Γη. Ο Γιος-Ουρανός την ατενίζει δημιουργικά και ο Κόσμος ξαναγεννιέται. Μια προσήκουσα αλληγορία για την πυκνή, πολύσημη και συναρπαστική νέα ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη.

* Η ΖΩΗ ΣΑΜΑΡΑ είναι είναι καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και διδάσκει Θεωρία της Λογοτεχνίας και του Θεάτρου. Τελευταίο βιβλίο της, ο τόμος «Εν ξένη γη - Επιλεγμένα ποιήματα» (εκδ. Ρώμη).


ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Τα Ποιητικά, τεύχος 36 (Δεκέμβριος 2019)
2. Διάστιχο, 14-07-2020

 


veisΒράχια
Γιώργος Βέης
Ύψιλον 2020
Σελ. 80, τιμή έκδότη €10,00

 


ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ
 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

Για την ποιητική συλλογή του Ευριπίδη Γαραντούδη «Κομμάτια» (εκδ. Πόλις). 

Γράφει ο Αλέξανδρος Δεδιλιάρης

Με την τελευταία ποιητική του συλλογή, ...

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

Για την ποιητική συλλογή του Μανόλη Πρατικάκη «Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Σταύρος Κουβαράς

Ο Μαν...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ