alt

Για την ποιητική συλλογή του Διονύση Μαρίνου «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).

Του Νίκου Ξένιου

Η ποιητική συλλογή Ποτέ πια εμείς (εκδ. Μελάνι) του Διονύση Μαρίνου είναι αφιερωμένη στο απόν πρόσωπο, στο αγαπημένο πρόσωπο που δεν θα ξαναδούμε. Ο ποιητής δίνει ένα κλώτσο στην ανέμη της εσωτερικής πάλης που, όταν ξεκινήσει, μας παρασύρει σ’ ένα τέλμα συναισθηματικό και ανοίγει από κάτω μας αβύσσους αβεβαιότητας, ενώ παράλληλα χρωματίζει κάθε δραστηριότητά μας με την αίσθηση της απόλυτης ματαιότητας. Ο στίχος του Βαρβέρη στο μότο και η δαμόκλειος σπάθη του ξένου στίχου δίνουν το απειλητικό στίγμα μιας ζοφερής στιγμής που έφτασε. Το πένθος μοιάζει με άλμα σε κενό που διενεργείται σε στάδια. Η ανασύνθεση της εκλιπούσης παρουσίας είναι, πάνω απ’ όλα, το μοτίβο που διατρέχει την όλη σύνθεση. Ο θάνατος ο φυσικός και η απομάκρυνση ως θάνατος υπαρξιακός. Η λύπη, όπως θα ’λεγε ο Χειμωνάς, ως φυσική κατάσταση του ανθρώπου.

Η ανασύνθεση της εκλιπούσης παρουσίας είναι, πάνω απ’ όλα, το μοτίβο που διατρέχει την όλη σύνθεση. Ο θάνατος ο φυσικός και η απομάκρυνση ως θάνατος υπαρξιακός. Η λύπη, όπως θα ’λεγε ο Χειμωνάς, ως φυσική κατάσταση του ανθρώπου.

Poème en prose 

Υπογείως η ποίηση αυτή τηρεί τον ρυθμό του βαδίσματος, χωρίς να πεζολογεί. Ένα πρόσωπο που απουσιάζει στοιχειώνει τον ποιητή στην πρώτη φάση βιώματος της απώλειας, όπου κυριαρχεί ο θυμός και μια μεγάλη αιτίαση:

«όχι που λείπεις,
μα που μου έκρυψες ζωή».

Το γνωστό ανατρίχιασμα στο κάτω μέρος των εντέρων, η αηδία προς τον ύπνο και το φαγητό, το κενό όπου κυκλοφορεί η απουσία του αγαπημένου προσώπου, όλα αυτά τα βιώματα «κοινά ανθρώπηισιν» δεν είναι παρά ένα στάδιο αρχικό αυτής της κατωφέρειας. Τα ονόματα κάποιων απολεσθέντων ποιητών μαζί με τα χρονολόγια του ανύσματος της ζωής τους (Άρης Κυριαζής, Μιλτιάδης Παπαγεωργίου και λοιποί) συνθέτουν μια νεκρολογία κατάλληλη στο να εισαγάγει στον ελεγειακό τόνο που χρειάζεται η σύνθεση. 

Τα βιώματα μιας μη επιτελεσθείσας συνύπαρξης στις αισθητηριακές της συντεταγμένες (μέρες και νύχτες συνεύρεσης, επίπλωση κλειστών χώρων, ερμητικά, περίκλειστα δωμάτια ξενοδοχείων, κάδρα που γέρνουν, κουρτίνες που αντιστέκονται, πόρτες που βγάζουν δόντια, ρούχα που τρέμουν απ’ το κρύο, αλλά και ένας σκύλος που κλαίει αλυχτώντας και η αναμονή που εκκρεμεί σ’ ένα σταθμό του τραίνου) τώρα συνιστούν παράγοντες μεταμόρφωσης: ο ποιητής αντικρίζει μιαν άλλη μορφή να αναδύεται στη θέση της παλιάς, ενώ μένει κενή η θέση της πρότερης μορφής. 

Όσο για τον «στριφνό επίλογο», την απότομη διακοπή και την αίσθηση του ανολοκλήρωτου που βιώνει ο ποιητής στο τέλος, αυτή γεμίζει με πικρία το παρόν του, ως βίωμα πολλών μικρών διαδοχικών «θανάτων» που θα μπορούσαν να είναι και υπαρξιακοί, αλλά θα μπορούσαν να είναι και μικρές αποστερήσεις από τους ζωτικούς χυμούς της ζωής. Μια περφόρμανς θανάτου. 

«Τα μάτια κλείστε μη χαθεί»

Η γήρανση δεν έχει θέση σε αυτήν τη συλλογή, που ακινητοποιεί το απείκασμα μιας ιδεώδους στιγμής συνάντησης, με τη χρονικότητα ακινητοποιημένη σε μια διαρκή παροντικότητα, πριν η συνάντηση δύο ανθρώπων φθαρεί από το «δηλητήριο της συνήθειας» και εκπέσει σ’ ένα κακέκτυπό της.

Πλατωνική ποίηση, ποίηση του ανέφικτου, του ιδεώδους, ποίηση μελαγχολική, με όλα τα αριστοκρατικά γνωρίσματα που συγκεντρώνει αυτό το αισθητικό ιδεώδες. Η «εικόνα 16» συνδέεται άρρηκτα με το βίωμα του θανάτου, τουλάχιστον σε επίπεδο στερητικού συνδρόμου, συνοδευόμενο από το «ύπουλο τσίμπημα του πόνου». Οι καρυωτακικές κάργιες που παρεπιδημούν σαν κοράκια του Πόε και κρώζουν στη μικρή αυτοκαταστροφική «Πρέβεζα» της «εικόνας 17» είναι μια ακόμη αναφορά σε πεσσιμιστικά πρότερα. Η γήρανση δεν έχει θέση σε αυτήν τη συλλογή, που ακινητοποιεί το απείκασμα μιας ιδεώδους στιγμής συνάντησης, με τη χρονικότητα ακινητοποιημένη σε μια διαρκή παροντικότητα, πριν η συνάντηση δύο ανθρώπων φθαρεί από το «δηλητήριο της συνήθειας» και εκπέσει σ’ ένα κακέκτυπό της.

«να είναι χθες 
που θα σε περίμενα
Να είναι αύριο που ήτανε να’ ρθεις»

Η «εικόνα 19» είναι καβαφικής έμπνευσης. Παραπέμποντας στο «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον», ο Μαρίνος γράφει: 

«μόνο μη στείλεις μήνυμα 
ότι έφυγες 
πως τάχα σε πήρε η ώρα 
και θ’ αργήσεις». 

Φυσικά, ο ειρμός της σκέψης οδηγεί απαρεγκλίτως στην αριστοκρατικήν αξιοπρέπεια που συνοδεύει την αποδοχή του όποιου τέλους. Μιαν αξιοπρέπεια της οποίας η πεισιθάνατη τραγικότητα εξισορροπείται από τον ιδεαλισμό που διαπνέει την ποίηση του Διονύση Μαρίνου, και που διαφαίνεται σε όλα τα σημεία που γι’ αυτόν συνιστούν την ουσία της ζωής και που παραμένουν ανεκπλήρωτα. Σαν σε απότιση τιμής στον λαϊκό βάρδο, η εικόνα κλείνει με ένα δημωδών αποχρώσεων στίχο: 

«πέτρα που δεν ταξίδεψε 
πληγή που δεν σε βρήκε».

alt
Ο Διονύσης Μαρίνος, αν και τα καταλογογραφημένος
ως πεζογράφος (Χαμένα κορμιά, Ουρανός κάτω, Όπως
κι αν έρθει αυτό το βράδυ), είναι η δεύτερη φορά που
εκδίδει μια ποιητική συλλογή, με πρώτη το Αναμνέζα.




“Each man kills the thing he loves”

Μπορεί κανείς να ισχυρισθεί –με αρκετή βεβαιότητα– πως ο Μαρίνος φιλοτεχνεί μια ποιητική σύνθεση για τα στάδια της απώλειας, χωρίς να φιλοδοξεί να δώσει απάντηση σε θεμελιώδη ερωτήματα: Tι άραγε μένει πίσω όταν ένας άνθρωπος χάνεται; Διατυπώνεται αυτό σε λέξεις; Μοιρολογούμε σε στίχο, αλλά όντως μπορούμε «κάτι» να κρατήσουμε στα χέρια μας όταν τελειώνει η φυσική παρουσία του άλλου (αυτού που κάποτε αγγίζαμε) και αρχίζει η αναμέτρηση με τη μοναξιά μας και την α-δυνατότητα επαφής; 

Από το αρχικό σοκ της απώλειας έως την αποδοχή της και την επιστροφή στον ρυθμό του «βαδίσματος» μιας καθημερινότητας, το ποιητικό υποκείμενο έχει διέλθει το στάδιο της άρνησης, του θυμού, της συντριβής, του θρήνου, της απομόνωσης, της ανάπλασης των εικόνων που χάθηκαν, της ελπίδας για κάποια αθανασία («τάχα σε Λάζαρο σ’ έχει μετατρέψει;») κατόπιν δε της υποκατάστασης, της αποστασιοποίησης, της απώλειας της μνήμης, της εκλογίκευσης, και τέλος του συμβιβασμού:

«θα πνίγομαι δίχως νερό,
αδιάκοπο νερό που τους βυθούς
αγάπησε
θα πω ήταν θέλημα Θεού
κι ας μην πιστεύω».

Ένα παρελθοντικό ανολοκλήρωτο «εμείς» τείνει να υποκαταστήσει το ελλειπτικό παρόν του «ποτέ πια εμείς», σαν ο ποιητής να τελεσιδικεί, σαν να θανατώνει τη δυνατότητα πληθυντικής συνύπαρξης.

Ένα παρελθοντικό ανολοκλήρωτο «εμείς» τείνει να υποκαταστήσει το ελλειπτικό παρόν του «ποτέ πια εμείς», σαν ο ποιητής να τελεσιδικεί, σαν να θανατώνει τη δυνατότητα πληθυντικής συνύπαρξης. Στο τέλος όμως την προσδοκά αυτήν την (πληθυντική) συνύπαρξη με διαφορετικό τρόπο: σαν μια φωτεινή δεσμίδα στο βάθος μιας ιδιότυπης παροντικότητας, σαν αχλύς μιας πρότερης ύπαρξης που έχει προσλάβει τις ποιότητες της ύπαρξής μας της τωρινής. 

Μα, στ’ αλήθεια, αναρωτιέται κανείς: τι είναι ο άνθρωπος, αν όχι μια διαρκής έλλειψη; Αν όχι μια στέρηση στο διηνεκές; Ει μη η νοσταλγία ενός χαμένου παραδείσου; Ο άνθρωπος καθορίζεται από απονενοημένες απολήξεις νευρώνων που, με συνεχείς εκρήξεις πόνου και ταλαιπωρίας, οδηγούν σ’ ένα περίπλοκο δίκτυο νευρικών ινών, που με τη σειρά τους τον χαστουκίζουν, τον μαστιγώνουν, τον ποδηγετούν, τον υποτάσσουν, τον κάνουν να σκύβει το κεφάλι και να βογγά, να βλαστημάει την ώρα και τη στιγμή που γεννήθηκε, ενώ παράλληλα και σταθερά τον οδηγούν σε μια πύλη ανοιχτή: από το κατώφλι αυτό και το μπροστόθυρο μπορεί κανείς στο βάθος να διακρίνει έναν εγκέφαλο ανοιχτό στα ερεθίσματα της Τέχνης και της ζωής. Κι αυτό, όπως θα ’λεγε ο Διονύσης Μαρίνος, «ακούγεται μελό, είναι όμως πραγματικό».

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

 Στην κεντρική εικόνα: Η Nathalie Baye και ο Sergi Lopez από την ταινία «Μια πορνογραφική σχέση» (1999) σε σκηνοθεσία του Frédéric Fonteyne.


altΠοτέ πια εμείς
Διονύσης Μαρίνος
Μελάνι 2019
Σελ. 42, τιμή εκδότη €8,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ ΜΑΡΙΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Λάζαρη «Σκοτεινός καθρέφτης» (εκδ. Κουκκίδα). Κεντρική εικόνα: © Peter H (Pixabay).

Γράφει ο Αντώνης Μακρυδημήτρης

Ι

Εισα...

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ