prezakis 1

Για το graphic novel των Δημήτρη Βανέλλη και Θανάση Πέτρου Η Μεγάλη Βδομάδα του πρεζάκη (εκδ. Τόπος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Το 1935 ο Μ. Καραγάτσης, 27 χρονών, γράφει (και δημοσιεύει στον Τύπο) ένα διήγημα που προκαλεί τα ήθη της εποχής, χρησιμοποιώντας τη Μεγάλη Εβδομάδα για να προβάλει τη ζωή ενός πρεζάκια, ενός ναρκομανούς που βιώνει την περιθωριοποίηση σε γη και ουρανό. Αυτό διασκευάζουν σήμερα σε γραφιστικό πεζογράφημα ο Θ. Πέτρου (εικονογράφηση) και ο Δ. Βανέλλης (σενάριο) δίνοντας στο κοινό μια εικονογραφημένη ιστορία, εύπεπτη, ενίοτε αστεία αλλά και μεστή προβληματισμού.

Ο Χρήστος Νεζερίτης, φτωχός και εθισμένος στα ναρκωτικά, περιφέρεται στον Πειραιά, αναζητώντας τροφή και μαστούρα. Η κατάντια του οφείλεται στην πρώην φίλη του Μαγδαληνή που τον χώρισε για έναν άλλο πιο πλούσιο. Ο Νεζερίτης συχνάζει στις φτωχογειτονιές, στο λιμάνι, στα καπηλειά, συναναστρέφεται τον υπόκοσμο του μεσοπολέμου, συλλαμβάνεται ως κομμουνιστής και τέλος πεθαίνει από νοθευμένη δόση μέσα στη φυλακή. Η εξέλιξη αυτή διαδραματίζεται παράλληλα με το Θείο Πάθος, από Μεγάλη Δευτέρα ώς Μεγάλη Πέμπτη. Αλλά φεύγοντας από τη γη ως παρίας δεν μπορεί να βρει ανάπαυση ούτε στον Παράδεισο, στο Καθαρτήριο ή στην Κόλαση: παντού ο τοξικομανής θεωρείται για διαφορετικούς λόγους ανεπιθύμητος, είτε επειδή δεν έχει χρήματα είτε επειδή εκφράζει μια παρέκκλιση που δεν γίνεται πουθενά αποδεκτή. Έτσι, η ψυχή του επιστρέφει στον επίγειο κόσμο και ξαναενώνεται με το σώμα του, σε ένα είδος μεταφυσικής ανάστασης.

Ο συγγραφέας γίνεται σκόπιμα εικονοκλάστης, βάζει τον τοξικομανή αντιήρωά του να μη γίνεται δεκτός από Θεό και ανθρώπους και τελικά να ανασταίνεται σαν μικρός θεός, αφού θυσιάστηκε σαν αποδιοπομπαίος τράγος.

Το διήγημα «πατάει» εμφανώς πάνω στην ιστορία των Παθών από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα έως και την Ανάσταση. Γίνεται το υπερ-κείμενο (κατά τον Ζεράρ Ζενέτ) που παρωδεί το βιβλικό υπο-κείμενο, βάζοντας στη θέση του Ναζωραίου τον Νεζερίτη, την περιθωριοποίησή του από τους υπόλοιπους και από τις αρχές, τον θάνατό του και τέλος την επάνοδό του στη ζωή. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες εμφανώς παραπέμπουν στα πρόσωπα της Αγίας Γραφής, από τη μάνα του Χρίστου και τη Μαντώ σαν άλλη Μαγδαληνή μέχρι τον Γιουδά τον Σαλονικιό κ.λπ. Ο Μ. Καραγάτσης τολμά να βάλει στη θέση του Χριστού έναν ναρκομανή, ο οποίος παρουσιάζεται να συγχωρεί ως μεγαλόθυμος και να πεθαίνει ως αθώος· ο συγγραφέας γίνεται σκόπιμα εικονοκλάστης, βάζει τον τοξικομανή αντιήρωά του να μη γίνεται δεκτός από Θεό και ανθρώπους και τελικά να ανασταίνεται σαν μικρός θεός, αφού θυσιάστηκε σαν αποδιοπομπαίος τράγος.

Παρωδία, σάτιρα, φανταστική λογοτεχνία

Κεντρικός άξονας του έργου είναι η παρωδία και η σάτιρα, αλλά και η φανταστική λογοτεχνία. Η πρώτη κάνει μια αιρετική ανατροπή, καθώς στη θέση του ύψιστου θύματος της ανθρωπότητας, του Χριστού, του Αθώου που θυσιάστηκε εκούσια, μπαίνει ο περιθωριακός Χρίστος. Ο Μ. Καραγάτσης πλάθει μια ακριβή διασκευή των Παθών, προσαρμόζοντάς τα στα μέτρα ενός «αμαρτωλού», ενός φτωχοδιάβολου που μιλάει με παραβολές και συλλαμβάνεται αδίκως. Μέσω της παρωδίας ο συγγραφέας σατιρίζει την κοινωνία, κατεβαίνοντας στα κατώτερα στρώματά της, μια κοινωνία που απεχθάνεται την ανωμαλία αλλά μόνο όσον αφορά στους πένητες και τα άτομα του περιθωρίου, ενώ ανέχεται τη φαυλότητα των υψηλά ιστάμενων. Ταυτόχρονα, σατιρίζεται η θρησκεία και οι αποκλεισμοί της, η αστυνομία, η αντικομουνιστική της δράση και ο χαφιεδισμός, τα οικονομικά συμφέροντα και η εξουσία.

Ανάμεσα σε σελίδες όπου το αστείο πρυτανεύει, ο αναγνώστης βρίσκει σκηνές που αναδίδουν συγκίνηση, που μας κάνουν να σταθούμε με σεμνότητα στα πάθη του πρεζάκια και να δούμε με κατάνυξη τη ζωή.

Η ματιά του συγγραφέα στοιχίζεται με τάσεις της λογοτεχνίας του μεσοπολέμου, όταν πολλοί συγγραφείς (πεζογράφοι και ποιητές) αναζήτησαν το λούμπεν στοιχείο, για να δείξουν –με αριστερό συνήθως βλέμμα– την εξαθλίωση των ανθρώπων ως αποτέλεσμα ενός σάπιου συστήματος που θεοποιεί το χρήμα και δεν νοιάζεται ουσιαστικά για την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό μεγάλων μαζών. Ο Παράδεισος θέλει μέσο για να ανοίξει, το Καθαρτήριο λειτουργεί με το χρήμα κι η Κόλαση δεν αποδέχεται τη φυσική ντόπα γιατί έχει τη δική της, την ιδεολογική!

Όσο κι αν η ματιά του Μ. Καραγάτση φαίνεται βέβηλη, στην ουσία εφαρμόζει με πλάγιο τρόπο το ευαγγελικό μήνυμα ότι ο Χριστός είναι ο πιο ελάχιστος πάνω στη γη και ότι συμπάσχει με όλους εκείνους που οι άνθρωποι έχουν απαξιώσει. Γι’ αυτό, ανάμεσα σε σελίδες όπου το αστείο πρυτανεύει, ο αναγνώστης βρίσκει σκηνές που αναδίδουν συγκίνηση, που μας κάνουν να σταθούμε με σεμνότητα στα πάθη του πρεζάκια και να δούμε με κατάνυξη τη ζωή, ακολουθώντας κι εμείς τον επιτάφιο θρήνο για τον άνθρωπο.

Το γραφιστικό πεζογράφημα των Θ. Πέτρου και Δ. Βανέλλη αποδίδει με άρτιες αισθητικά εικόνες το διήγημα, το κλίμα του μεσοπολέμου, τη μουντή φιγούρα του Νεζερίτη και τα σκηνικά του Πειραιά και της Αθήνας. Ωστόσο, κάθε τέτοια διασκευή, τόσο σε σύγκριση με το πρωτότυπο, όσο και ως αυτόνομο καλλιτεχνικό έργο, πάσχει σε δύο βασικούς άξονες: αφενός, η ιστορία συμπυκνώνεται και χάνεται η αφηγηματική μαγεία του Μ. Καραγάτση, με τις κατάλληλες αναδρομές και τις αιτιώδεις συνάψεις, κι αφετέρου η γλώσσα περιορίζεται στα αναγκαία, στερώντας το ζουμερό ιδίωμα του πειραιώτικου περιθωρίου. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΗ Μεγάλη Βδομάδα του πρεζάκη
Από το ομώνυμο διήγημα του Μ. Καραγάτση
Δημήτρης Βανέλλης, Θανάσης Πέτρου
Τόπος 2015
Σελ. 64, τιμή εκδότη € 10,89

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Soloúp: «ΖΟRΜΠΑΣ, πράσινη πέτρα ωραιοτάτη» – graphic novel βασισμένο στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη

Soloúp: «ΖΟRΜΠΑΣ, πράσινη πέτρα ωραιοτάτη» – graphic novel βασισμένο στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη

Για το graphic novel του Soloúp «Ζοrμπάς - Πράσινη πέτρα ωραιοτάτη» (εκδ. Διόπτρα), «ένα πληρέστατο έργο αφηγηματικής και εικαστικής τέχνης».

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Όπως και να ορίσει κανείς τα Γκράφικ Νόβελ, είτε ω...

«Sex Story» των Φιλίπ Μπρενό και Λετισιά Κορίν (κριτική) – Όλα όσα θα θέλαμε να ξέρουμε για το σεξ και την ιστορία του (σε κόμικ)

«Sex Story» των Φιλίπ Μπρενό και Λετισιά Κορίν (κριτική) – Όλα όσα θα θέλαμε να ξέρουμε για το σεξ και την ιστορία του (σε κόμικ)

Για το βιβλίο κόμικ των Φιλίπ Μπρενό [Philippe Brenot] και Λετισιά Κορίν [Leaticia Coryn] «Sex Story» (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Παπαζήση), μια πλούσια και καυστική ιστορία της σεξουαλικότητας, από τους προγόνους μας τους πιθήκους μέχρι τις μέρες μας. 

Γράφει ο ...

«1922: Το τέλος ενός ονείρου» & «1923: Εχθρική πατρίδα» του Θανάση Πέτρου (κριτική) – Το μεγάλο επίτευγμα ενός κομίστα

«1922: Το τέλος ενός ονείρου» & «1923: Εχθρική πατρίδα» του Θανάση Πέτρου (κριτική) – Το μεγάλο επίτευγμα ενός κομίστα

Κείμενο με αφορμή την ανάγνωση των δύο graphic novel του Θανάση Πέτρου «1922: Το τέλος ενός ονείρου» & «1923: Εχθρική πατρίδα» (εκδ. Ίκαρος).

Του Ηλία Καφάογλου

Το πενάκι του Θανάση Πέτρου, στο 1922, εξεικονίζει την καθημερινή επίπονη...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Η εκδήλωση για το βιβλίο «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη», του Βασίλη Κολώνα (εκδ. University Studio Press) θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025, στις 19:00, στο βιβλιοπωλείο Επί Λέξει.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει την έκθεση «Βάσος Καπάνταης. Σχέδια και Γλυπτά» από τις 12 Φεβρουαρίου έως τις 31 Μαΐου 2025. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 12 Φεβρουαρίου. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Η Μαρία Ζάχου μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Woman in a box» (εκδ. Βακχικόν).

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας ποιητής; Τι το καινούργιο φέρνει;

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ