Raffaello Putti Madonna Sistina

Για το δοκίμιο της Bérénice Levet «Η θεωρία του φύλου – ή Ένας κόσμος αγγελικά πλασμένος» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ποικίλη Στοά).

Της Εύας Στάμου

Η φιλόσοφος Μπερενίς Λεβέ εξετάζει σε αυτό το δοκίμιο τη «θεωρία του φύλου» η οποία, όπως καταδεικνύει η συγγραφέας, κυριαρχεί στα ευρωπαϊκά Μ.Μ.Ε., στον λόγο των πολιτικών κάθε απόχρωσης, στα εκπαιδευτικά προγράμματα των γαλλικών Λυκείων. Με τον όρο «θεωρία του φύλου» η Λεβέ φαίνεται να αναφέρεται σε ένα σύνολο θεωρήσεων που ερμηνεύουν το φύλο ως μια αυθαίρετη, ενδεχομενική, και άσχετη από φυσικούς παράγοντες κατασκευή.

Αντλώντας τα επιχειρήματά της κυρίως από τη φιλοσοφία και δευτερευόντως από τις νευροεπιστήμες, την ψυχολογία ή τη θεολογία, η Λεβέ επισημαίνει ότι η «θεωρία του φύλου» ευελπιστεί να απαλλάξει τον άνθρωπο από το βάρος του φύλου του.

Σύμφωνα με την ανάλυση της Λεβέ, η θεωρία του φύλου τείνει να γίνει ιδεολογία που μπορεί να εφαρμόζεται κυρίως από την αριστερά αλλά δεν αφήνει ανεπηρέαστο τον λόγο δεξιών, ακόμα και ακροδεξιών πολιτικών, όπως η Μαρί Λεπέν. Αντλώντας τα επιχειρήματά της κυρίως από τη φιλοσοφία και δευτερευόντως από τις νευροεπιστήμες, την ψυχολογία ή τη θεολογία, η Λεβέ επισημαίνει ότι η «θεωρία του φύλου» ευελπιστεί να απαλλάξει τον άνθρωπο από το βάρος του φύλου του, εξαλείφοντας τις σεξουαλικές διαφορές ανάμεσα στα άτομα, εφόσον οι υποστηρικτές της διατείνονται ότι το θηλυκό και το αρσενικό είναι απλώς κοινωνικές και ιστορικές επινοήσεις.

Πρόκειται για τους διανοητές της «οντολογικής ελευθερίας» που αρνούνται τη σημασία του σώματος, απορρίπτουν την αναγκαία σύνδεση σωματικών και ψυχικών καταστάσεων, και υποτιμούν τη σχέση της θεωρητικής ή πρακτικής νόησης με τη σωματικότητα, πρεσβεύοντας ότι δεν είμαστε παρά πολιτιστικές κατασκευές. Οι έμφυλες ταυτότητες – σύμφωνα με τους υπέρμαχους της «θεωρίας του φύλου», κατασκευάστηκαν με μοναδικό άξονα την κυριαρχία των αντρών στις γυναίκες και δεν έχουν τίποτα το φυσικό. Επομένως, κάθε μορφή σεξουαλικότητας –ετεροφυλοφιλία, ομοφυλοφιλία, αμφιφυλοφιλία, διεμφυλικότητα– δεν έχει καμία βάση στη φύση, είναι απλώς μια πολιτιστική κατασκευή την οποία κάθε άτομο μπορεί να επιλέξει ή και να αλλάξει κατά βούληση.

Αυτή η απόλυτη και δίχως όρια ρευστότητα της σεξουαλικότητας προϋποθέτει σώματα ουδέτερα, άφυλα, και εύπλαστα, ακριβώς όπως τα σώματα των αγγέλων της χριστιανικής παράδοσης. Η Λεβέ ανησυχεί ότι μια απεικόνιση του κόσμου όπου δεν θα υπάρχουν πια άντρες και γυναίκες αλλά ουδέτερα πλάσματα μπορεί να οδηγήσει τελικά σε ένα νέο είδος προκατάληψης, ενισχύοντας μια κατά μέτωπο επίθεση στην ετεροφυλοφιλική ερωτική επιθυμία και έκφραση, δημιουργώντας με τη σειρά της έναν πουριτανισμό που, αντί να απελευθερώνει, εγκλωβίζει τους πολίτες σε περιοριστικούς και καταπιεστικούς ρόλους, λειτουργώντας για την πλειονότητά τους με τρόπο απαγορευτικό και τιμωρητικό.

Συνολικά, η κριτική της Λεβέ στη «θεωρία του φύλου» είναι εύλογη και οι εύστοχες ενστάσεις που εγείρει αποτελούν αφορμή για να στοχαστούμε πάνω στις συχνά δυσδιάκριτες αλλά σημαντικές συνέπειες που μπορεί να έχει η τρέχουσα διανοητική μόδα για ένα πλήθος ζητημάτων.

Το κείμενο της Λεβέ διαβάζεται πολύ ευχάριστα, δεν είναι όμως πάντα σαφές ποιος ακριβώς είναι ο θεωρητικός της αντίπαλος, καθόσον υπό τον όρο «θεωρία του φύλου» η συγγραφέας επιχειρεί να συμπεριλάβει ποικιλία προσεγγίσεων, που θίγουν μεγάλο εύρος επιστημολογικών, σημασιολογικών, ψυχολογικών, και κοινωνιολογικών θεμάτων. Δεν είμαι επίσης βέβαιη ότι η θετική πρόταση που αρθρώνει η Λεβέ στο τελευταίο τμήμα του βιβλίου της αποφεύγει κάποια από τα ηθικολογικά ατοπήματα που χαρακτήριζαν προ-νεωτερικές αντιλήψεις περί των ουσιωδών χαρακτηριστικών της «θηλυκότητας» – αντιλήψεις που ορθώς, κατά τη γνώμη μου, προσπάθησε να επερωτήσει η νεωτερική σκέψη, κυρίως μέσα από τους κλασικούς του αστικού μυθιστορήματος, από τον Φλωμπέρ και την Έλιοτ ώς τον Τζόις και τη Γουλφ και από φιλοσόφους όπως η Σιμόν ντε Μπωβουάρ, η Σούζαν Μπόρντο κι η Άιρις Γιανγκ.

Το δοκίμιο της Λεβέ είναι πολύ ενδιαφέρον και ευανάγνωστο και αξίζει να διαβαστεί όχι μόνο από όσους ασχολούνται με ζητήματα ισότητας και σεξουαλικότητας, αλλά και από κάθε αναγνώστη που επιθυμεί να ενημερωθεί για την τρέχουσα διαμάχη και για τους τρόπους με τους οποίους επηρεάζει τη ζωή μας. Συνολικά, η κριτική της Λεβέ στη «θεωρία του φύλου» είναι εύλογη και οι εύστοχες ενστάσεις που εγείρει αποτελούν αφορμή για να στοχαστούμε πάνω στις συχνά δυσδιάκριτες αλλά σημαντικές συνέπειες που μπορεί να έχει η τρέχουσα διανοητική μόδα για ένα πλήθος ζητημάτων που αφορούν την εκπαίδευση, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ποικίλες διαστάσεις των πολιτικών επιλογών μας.

* Η ΕΥΑ ΣΤΑΜΟΥ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, η συλλογή «Τα κορίτσια που γελούν» (εκδ. Αρμός).

 Στην κεντρική εικόνα, πίνακας της ζωγράφου Gluck «Self-Portrait», 1942


altΗ θεωρία του φύλου
ή Ένας κόσμος αγγελικά πλασμένος
Bérénice Levet
Μτφρ. Μυρσίνη Γκανά
Ποικίλη Στοά 2019
Σελ. 272, τιμή εκδότη €15,00

alt

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κριτική δημόσια ανθρωπολογία και σπουδές φύλου», των Ειρήνης Αβραμοπούλου και Ελένης Παπαγαρουφάλη (επιστ. επιμέλεια)

«Κριτική δημόσια ανθρωπολογία και σπουδές φύλου», των Ειρήνης Αβραμοπούλου και Ελένης Παπαγαρουφάλη (επιστ. επιμέλεια)

Σκέψεις με αφορμή τον συλλογικό τόμο «Κριτική δημόσια ανθρωπολογία και σπουδές φύλου» (επιστημονική επιμέλεια: Ειρήνη Αβραμοπούλου, Ελένη Παπαγαρουφάλη, εκδ. Τόπος)

Γράφει η Αλίκη Θεοδοσίου

Ο συλλογικός τόμος  ...

«Το γκρίζο κύμα» του Πέτρου Παπακωνσταντίνου (κριτική) – Η νέα ακροδεξιά και οι συνεργοί της

«Το γκρίζο κύμα» του Πέτρου Παπακωνσταντίνου (κριτική) – Η νέα ακροδεξιά και οι συνεργοί της

Για το βιβλίο του Πέτρου Παπακωνσταντίνου «Το γκρίζο κύμα. Η νέα ακροδεξιά και οι συνεργοί της» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, διαδήλωση ακροδεξιών στην Αυστρία. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τελικά, παρά τις περί το...

«Μια μέρα της ζωής του Άμπεντ Σαλάμα» του Νέιθαν Θρωλ (κριτική) – Ανατομία μιας τραγωδίας στην Ιερουσαλήμ

«Μια μέρα της ζωής του Άμπεντ Σαλάμα» του Νέιθαν Θρωλ (κριτική) – Ανατομία μιας τραγωδίας στην Ιερουσαλήμ

Για το βιβλίο-ντοκουμέντο του Νέιθαν Θρωλ [Nathan Thrall] «Μια μέρα της ζωής του Άμπεντ Σαλάμα – Ανατομία μιας τραγωδίας στην Ιερουσαλήμ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Δώμα). Το μυθιστόρημα τιμήθηκε με το Βραβείο Pulitzer Γενικής Τεκμηριογραφίας 2024. 

Γράφει ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) –  Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) – Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

Για το βιβλίο των Έρικ Τσάπο [Eric Csapo] και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ [William J. Slater] «Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε μετάφραση Βάιου Λιαπή. Στις εικόνες, θεατρικές μάσκες σκαλισμένες σε μάρμαρo, όπως βρίσκονται στη Νεκρόπολη της αρχαίας ...

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] –  Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] – Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

«Η Γραμμή του Ορίζοντος», το τελευταίο μυθιστόρημα του Χρήστου Βακαλόπουλου, συμπυκνώνει το πεζογραφικό του σύμπαν και συμπληρώνει το ψηφιδωτό μιας ανήσυχης, δημιουργικής και έκκεντρης προσωπικότητας.

Γράφει ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Habent sua fata...

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Από τις «20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα» μέχρι το «Υπόγειο», μια «Ελεγεία και Σάτιρες» δρόμος. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Βαγγέλη Μπέκα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ