Για τη μελέτη του David Brewer «Η φλόγα της ελευθερίας – 1821-1833» (μτφρ. Τιτίνα Σπερελάκη, εκδ. Πατάκη), έναν από τους τρεις τόμους τους οποίους έχει αφιερώσει ο συγγραφέας στην ελληνική ιστορία.
Της Λεύκης Σαραντινού
Το βιβλίο Η φλόγα της ελευθερίας του φιλολόγου και ιστορικού από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Ντέιβιντ Μπριούερ αποτελεί τον έναν από τους τρεις τόμους τους οποίους έχει αφιερώσει ο συγγραφέας στην ελληνική ιστορία. Ο πρώτος αφορά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1453-1821), ο δεύτερος την Κατοχή και τον Εμφύλιο (1940-1949) και ο τρίτος την Ελληνική Επανάσταση (1821-1833).
Πρόκειται για έργο εξαιρετικά καλογραμμένο και –πιθανότατα επειδή ο συγγραφέας δεν είναι Έλληνας– αντικειμενικό και αμερόληπτο, που καταρρίπτει παγιωμένους μύθους: για παράδειγμα όσους αφορούν την αρχή της επανάστασης, την εθνική ταυτότητα των αγωνιστών και την –παντελώς απούσα– ομοψυχία που επέδειξαν σε ορισμένες περιστάσεις, καταγράφοντας ακόμη και τις σχετικά άγνωστες βιαιοπραγίες στις οποίες προέβησαν οι Έλληνες πολλές φορές, εκτός από τους Τούρκους, κατά τη διάρκεια της επανάστασης.
Το μόνο σίγουρο λοιπόν είναι ότι ακόμη και ο ιστορικός και ο εξοικειωμένος αναγνώστης με την εν λόγω περίοδο οπωσδήποτε θα ανακαλύψει κάτι το οποίο δεν γνώριζε μέχρι την ανάγνωση του παρόντος πονήματος. Αξίζει, για παράδειγμα, να σταθούμε στον πλούτο των –εν πολλοίς– άγνωστων για το ευρύ κοινό πληροφοριών που αυτό περιέχει για τη λειτουργία και τη δράση της Φιλικής Εταιρείας. Το ίδιο συμβαίνει και με την εξιστόρηση των γεγονότων τα οποία αφορούν τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων, την εκστρατεία της Υψηλής Πύλης εναντίον του και τη σχέση του με το Σούλι. Εξετάζεται επίσης διεξοδικά το ζήτημα της έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης και ο αντίκτυπος που αυτή είχε στους ξένους.
Αξίζει, για παράδειγμα, να σταθούμε στον πλούτο των –εν πολλοίς– άγνωστων για το ευρύ κοινό πληροφοριών που αυτό περιέχει για τη λειτουργία και τη δράση της Φιλικής Εταιρείας.
Η εξιστόρηση ξεκινά με την παράθεση των απαραίτητων πληροφοριών που συναπαρτίζουν το ιστορικό πλαίσιο για την ορθή κατανόηση της Τουρκοκρατίας και της αφύπνισης του ελληνικού γένους τον 18ο αιώνα. Γεγονότα, όπως η συνέλευση της Βοστίτσας και η ανακήρυξη της επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, καθώς και πολεμικά ορόσημα της επανάστασης εξιστορούνται λεπτομερώς, τόσο τα πιο γνωστά, όπως η άλωση της Τριπολιτσάς, η σφαγή της Χίου και η πολιορκία του Μεσολογγίου, όσο και τα λιγότερο γνωστά, όπως η λησμονημένη μα σημαντικότατη μάχη των Μύλων.
Το βιβλίο, εκτός από τα στρατιωτικά γεγονότα, δεν παραλείπει να αναφερθεί με κάθε λεπτομέρεια και στα πολιτικά, όπως οι εθνοσυνελεύσεις, αλλά και σε άλλα γεγονότα που αφορούν την Ελληνική Επανάσταση, όπως τα δάνεια του Αγώνα, ο φιλελληνισμός, ο Εμφύλιος και το πέρασμα τον λόρδου Βύρωνα από την επαναστατημένη χώρα μας. Η εξιστόρηση τελειώνει με μία εξονυχιστική επισκόπηση της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου, της Συνθήκης του Λονδίνου και της έλευσης του Καποδίστρια ως πρώτου κυβερνήτη του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
![]() |
|
Ο Ντέιβιντ Μπριούερ, ομότιμος καθηγητής Κλασικών Σπουδών στην Οξφόρδη, σπούδασε Κλασική Φιλολογία και Ιστορία στην Οξφόρδη και ασχολήθηκε με τη διδασκαλία και τη δημοσιογραφία πριν αφοσιωθεί στη μελέτη της ελληνικής ιστορίας. Έμαθε ελληνικά και γοητεύτηκε από την Επανάσταση του 1821. Ζει στο Λονδίνο. |
Ο Ντέιβιντ Μπριούερ όμως δεν παραθέτει μόνο τα γεγονότα, αντιθέτως ωθεί τον αναγνώστη στην κριτική επεξεργασία και ερμηνεία τους. Διαβάζοντας το βιβλίο ο αναγνώστης θα συνειδητοποιήσει τον ρόλο που έπαιξαν και άλλοι βαλκάνιοι λαοί, όπως οι Αλβανοί, στον Αγώνα της Παλιγγενεσίας, την εξάρτηση του νεοσύστατου κράτους από τις Μεγάλες Δυνάμεις και τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν με την Επανάσταση τόσο οι Οθωμανοί, από την πλευρά τους, όσο και οι Έλληνες. Ακόμη, θα κατανοήσει καλύτερα γιατί οι δυνάμεις οι οποίες είχαν την παντοδυναμία κατά την Τουρκοκρατία, δηλαδή οι πρόκριτοι, η Εκκλησία και πολλοί οπλαρχηγοί, είχαν κάθε λόγο να αντιδρούν στην εγκαθίδρυση ενός νεωτερικού κράτους μετά την Επανάσταση, όπως ακριβώς το ευαγγελίζονταν κάποιοι εξευρωπαϊσμένοι πολιτικοί στις εθνοσυνελεύσεις. Έτσι επιτυγχάνεται η καλύτερη κατανόηση του επονείδιστου ελληνικού Εμφυλίου και εξηγείται γιατί ήταν αναπόφευκτο αυτός τελικά να ξεσπάσει κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.
Ο συγγραφέας έχει μελετήσει διεξοδικά όλες τις πρωτογενείς πηγές που αφορούν την Παλιγγενεσία, τόσο τις ξένες όσο και τις ελληνικές, στις οποίες καταφεύγει περιοδικά προκειμένου να αποσαφηνίσει και να τεκμηριώσει τα λεγόμενά του. Έτσι στις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης θα βρει καταγεγραμμένα αποσπάσματα λόγων από αγωνιστές της Επανάστασης, όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Μακρυγιάννης, από πολιτικούς, όπως ο Σπυρίδων Τρικούπης, από περιηγητές όπως ο Πουκεβίλ, από ξένους ιστορικούς, όπως ο Γκόρντον και ο Φίνλεϊ, αλλά και από φιλέλληνες, όπως ο Χάου και ο Βύρωνας.
Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα από τα πληρέστερα και πιο τεκμηριωμένα έργα που έχουν γραφτεί για την Ελληνική Επανάσταση.
* Η ΛΕΥΚΗ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΥ είναι συγγραφέας και καθηγήτρια μουσικής. Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Μύθοι που έγιναν ιστορία» (εκδ. Ενάλιος).
Η φλόγα της ελευθερίας
1821-1833
DAVID BREWER
Μτφρ. ΤΙΤΙΝΑ ΣΠΕΡΕΛΑΚΗ
ΠΑΤΑΚΗΣ 2020
Σελ. 512, τιμή εκδότη €19,90