empeirikos360

Η έννοια της «κατασκευής» απασχολεί τελευταία όλο και περισσότερο τους έλληνες θεωρητικούς, καθώς με την επίδραση των μεταδομιστικών κριτικών αντιλήψεων συνειδητοποιούν ότι η λογοτεχνία είναι μια δημιουργία που εκτός από τα κείμενα πλάθει νοοτροπίες και συμμετέχει σε μια μεγάλη πολιτισμική ζύμωση.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η λογοτεχνία δεν είναι απλώς αναγνωστική απόλαυση, αλλά και μια κοινωνική πρακτική που επιχειρεί άμεσα ή έμμεσα να αλλάξει τον κόσμο.

Μια τέτοια άμεση αλλαγή, πέρα από τις υπόρρητες επιδράσεις των ίδιων των πεζών ή ποιημάτων της, επιχείρησε με συνειδητό τρόπο, απ’ ό,τι φαίνεται, η γενιά του ’30. Ήδη το 2011 ο Δημήτρης Τζιόβας θέλησε να αποδείξει ότι η εικόνα της γενιάς αυτής διαμορφώθηκε σκόπιμα από τους ίδιους τους εκπροσώπους της μέσα από τα δοκίμια και τα άρθρα τους, μέσα από τις παρεμβάσεις τους, μέσα εν τέλει από τη συμμετοχή τους στην ίδια την πολιτισμική αλλαγή την οποία σε μεγάλο βαθμό οι ίδιοι προκάλεσαν. Έφτιαξαν λοιπόν το δικό τους ιδεολόγημα, τον δικό τους μύθο, κατασκευάζοντας την αυτοεικόνα τους, για να προωθήσουν τις εκσυγχρονιστικές τους προθέσεις.

Ο Μιχάλης Χρυσανθόπουλος καταπιάνεται πάλι με τη γενιά του ’30, αλλά εστιάζει στο υπερρεαλιστικό της σκέλος. Από τη μία αποδεικνύει το αυτονόητο, κάτι όμως που δεν είχε τύχει συνολικής επεξεργασίας σε έναν ενιαίο τόμο: την εκδήλωση δηλαδή του σουρεαλιστικού κινήματος στη Γαλλία με τη συγκεκριμένη του στοχοθεσία και τη μεταφορά του στα καθ’ ημάς από τον Ανδρέα Εμπειρίκο*, τον Νικόλα Κάλας και τον Νίκο Εγγονόπουλο. Κι είναι εύλογο ότι οι έλληνες υπερρεαλιστές υιοθέτησαν το σκεπτικό αλλά και τους στόχους των γάλλων ομοτέχνων τους, έφεραν στην Ελλάδα την ψυχανάλυση και τον μαρξισμό, επιχείρησαν να ανατρέψουν την αστική σύλληψη της τέχνης, συνέζευξαν ζωή και λογοτεχνία και μπόλιασαν την ελληνική σκέψη με την ανατρεπτική άλογη λογική τού ονείρου και του ασυνείδητου.

Ο δρόμος προς τον υπερρεαλισμό πέρασε από την παράδοση 

Πέρα όμως από αυτό που εύκολα γίνεται κατανοητό, ο Μ. Χρυσανθόπουλος δείχνει ότι οι υπερρεαλιστές, με την ορμή που τους διέκρινε και την κινηματική τους συμπεριφορά, επιχείρησαν να ανατρέψουν την καθιερωμένη παράδοση και να αναδείξουν άλλες πολιτισμικές εκφάνσεις που ως τότε έμεναν σε δεύτερη μοίρα. Η επιδίωξή τους δεν ήταν μόνο να φέρουν τον υπερρεαλιστικό αέρα στην ελληνική τέχνη και στη ζωή, αλλά και να χαράξουν μια γραμμή που ναι μεν φτάνει ώς αυτούς, αλλά περιλαμβάνει συνάμα αφανείς προγόνους, οι οποίοι λειτούργησαν με ανάλογη φυγόκεντρη διάθεση και έτσι, ακούσια, τοποθετούνται τώρα στην υπερρεαλιστική προϊστορία. Οι υπερρεαλιστές εντάσσουν σ’ αυτήν την ανασυντεθειμένη παράδοση τον Ανδρέα Κάλβο και όχι τον Δ. Σολωμό, τον Δ. Παπαρρηγόπουλο, τον οικουμενικό Κ. Καβάφη, απέναντι στον “εθνοκεντρικό” Κ. Παλαμά, και τον Τ. Παπατσώνη. Όλοι αυτοί άνοιξαν τον δρόμο για την έλευση του υπερρεαλισμού και συνδιαλεγόμενοι με την ευρωπαϊκή διανόηση ανανέωσαν πρόδρομα το ελληνικό πολιτισμικό γίγνεσθαι.

Ο Μ. Χρυσανθόπουλος συστήνει τους έλληνες υπερρεαλιστές και επανεκτιμά το καινοτόμο ποιητικό και θεωρητικό έργο τους, όχι μόνο για να τους γνωρίσει σε μας, αλλά κυρίως για να αναδείξει την παράδοση που αυτοί κατασκεύασαν. Κι αυτό που απομένει να συζητηθεί περαιτέρω είναι το κατά πόσον αυτή η νέα κατά υπερρεαλιστές παράδοση μπόρεσε να αλλάξει τις απόψεις τής ελληνικής διανόησης και να επηρεάσει αποτελεσματικά την ανασύνταξη τής ευρύτερης πολιτισμικής γραμμής, που σίγουρα παρεξέκλινε κατά μερικές μοίρες έκτοτε.


* Είναι αξιοπρόσεκτο ότι ο Ανδρέας Εμπειρίκος απέσπασε την προσοχή πολλών μελετητών οι οποίοι έσκυψαν με προσοχή, μέσα στο 2012, στο έργο του και ασχολήθηκαν με την ποιητική του. Ο Ανδρέας Κ. Φυλακτού έγραψε το “Ο Εμπειρίκος συνομιλεί με τον Σικελιανό: Συμβολή στη μελέτη των πηγών και της ποιητικής τού Ανδρέα Εμπειρίκου” (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κύπρου, Αθήνα 2012), ενώ ο Νίκος Σιγάλας δημοσιεύει το “Ο Ανδρέας Εμπειρίκος και η ιστορία τού ελληνικού υπερρεαλισμού. Ή μπροστά στην αμείλικτη αρχή τής πραγματικότητας” (εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2012). Κι ας μην ξεχνάμε και τον Γιώργη Γιατρομανωλάκη που το 2011 εξέδωσε με ανθολόγηση και επιμέλεια δική του το: “Ο Μέγας Ανατολικός: Ανθολόγιον” (εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2011), ενώ τώρα συγκέντρωσε σε έναν ενιαίο τόμο ποιητικά έργα τού Ανδρέα Εμπειρίκου με τίτλο “Τα χαϊμαλιά τού έρωτα και των αρμάτων” (εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2012).

Ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης είναι δρ Φιλολογίας και κριτικός λογοτεχνίας.

chryssanthopoulosΟ ελληνικός υπερρεαλισμός και η κατασκευή της παράδοσης
«Εκατό χρόνια πέρασαν και ένα καράβι»
Μιχάλης Χρυσανθόπουλος
Εκδόσεις Άγρα, 2012
Τιμή: € 20,00 σελ. 376

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μίλα, Πηνελόπη!» της Αγγέλας Καστρινάκη (κριτική)

«Μίλα, Πηνελόπη!» της Αγγέλας Καστρινάκη (κριτική)

Για τη μελέτη της Αγγέλας Καστρινάκη «Μίλα, Πηνελόπη! – Λογοτεχνικές μεταμορφώσεις της μυθικής ηρωίδας στην Ελλάδα και τον Δυτικό κόσμο από τον 19ο αιώνα ώς τις μέρες μας» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Γράφει ο Θόδωρος Σούμας

Η προβληματική τ...

«Για το νόημα της ζωής» του Βίτο Μανκούζο (κριτική) – Αναζητώντας το νόημα στο υπέρτερο, στην απομόνωση της πανδημίας

«Για το νόημα της ζωής» του Βίτο Μανκούζο (κριτική) – Αναζητώντας το νόημα στο υπέρτερο, στην απομόνωση της πανδημίας

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο «Για το νόημα της ζωής» (μτφρ. Παναγιώτης Υφαντής, εκδ. Αρμός). Στην κεντρική εικόνα, ο θεολόγος και καθηγητής Βίτο Μανκούζο.

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αμφιλεγόμενος χώρος που γνωρίζουμε σήμ...

«Είμαι το τέρας που σας μιλά» του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο (κριτική) – Ένα μανιφέστο για τις δυσκολίες της φυλομετάβασης

«Είμαι το τέρας που σας μιλά» του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο (κριτική) – Ένα μανιφέστο για τις δυσκολίες της φυλομετάβασης

Για το βιβλίο του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο «Είμαι το τέρας που σας μιλά: Αναφορά σε μια ακαδημία ψυχαναλυτών» (μτφρ. Αναστασία Μελία Ελευθερίου, εκδ. Αντίποδες). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Το κορίτσι από τη Δανία» (2015). 

Γράφει η Ελένη Αβδούλου ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ