empeirikos360

Η έννοια της «κατασκευής» απασχολεί τελευταία όλο και περισσότερο τους έλληνες θεωρητικούς, καθώς με την επίδραση των μεταδομιστικών κριτικών αντιλήψεων συνειδητοποιούν ότι η λογοτεχνία είναι μια δημιουργία που εκτός από τα κείμενα πλάθει νοοτροπίες και συμμετέχει σε μια μεγάλη πολιτισμική ζύμωση.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η λογοτεχνία δεν είναι απλώς αναγνωστική απόλαυση, αλλά και μια κοινωνική πρακτική που επιχειρεί άμεσα ή έμμεσα να αλλάξει τον κόσμο.

Μια τέτοια άμεση αλλαγή, πέρα από τις υπόρρητες επιδράσεις των ίδιων των πεζών ή ποιημάτων της, επιχείρησε με συνειδητό τρόπο, απ’ ό,τι φαίνεται, η γενιά του ’30. Ήδη το 2011 ο Δημήτρης Τζιόβας θέλησε να αποδείξει ότι η εικόνα της γενιάς αυτής διαμορφώθηκε σκόπιμα από τους ίδιους τους εκπροσώπους της μέσα από τα δοκίμια και τα άρθρα τους, μέσα από τις παρεμβάσεις τους, μέσα εν τέλει από τη συμμετοχή τους στην ίδια την πολιτισμική αλλαγή την οποία σε μεγάλο βαθμό οι ίδιοι προκάλεσαν. Έφτιαξαν λοιπόν το δικό τους ιδεολόγημα, τον δικό τους μύθο, κατασκευάζοντας την αυτοεικόνα τους, για να προωθήσουν τις εκσυγχρονιστικές τους προθέσεις.

Ο Μιχάλης Χρυσανθόπουλος καταπιάνεται πάλι με τη γενιά του ’30, αλλά εστιάζει στο υπερρεαλιστικό της σκέλος. Από τη μία αποδεικνύει το αυτονόητο, κάτι όμως που δεν είχε τύχει συνολικής επεξεργασίας σε έναν ενιαίο τόμο: την εκδήλωση δηλαδή του σουρεαλιστικού κινήματος στη Γαλλία με τη συγκεκριμένη του στοχοθεσία και τη μεταφορά του στα καθ’ ημάς από τον Ανδρέα Εμπειρίκο*, τον Νικόλα Κάλας και τον Νίκο Εγγονόπουλο. Κι είναι εύλογο ότι οι έλληνες υπερρεαλιστές υιοθέτησαν το σκεπτικό αλλά και τους στόχους των γάλλων ομοτέχνων τους, έφεραν στην Ελλάδα την ψυχανάλυση και τον μαρξισμό, επιχείρησαν να ανατρέψουν την αστική σύλληψη της τέχνης, συνέζευξαν ζωή και λογοτεχνία και μπόλιασαν την ελληνική σκέψη με την ανατρεπτική άλογη λογική τού ονείρου και του ασυνείδητου.

Ο δρόμος προς τον υπερρεαλισμό πέρασε από την παράδοση 

Πέρα όμως από αυτό που εύκολα γίνεται κατανοητό, ο Μ. Χρυσανθόπουλος δείχνει ότι οι υπερρεαλιστές, με την ορμή που τους διέκρινε και την κινηματική τους συμπεριφορά, επιχείρησαν να ανατρέψουν την καθιερωμένη παράδοση και να αναδείξουν άλλες πολιτισμικές εκφάνσεις που ως τότε έμεναν σε δεύτερη μοίρα. Η επιδίωξή τους δεν ήταν μόνο να φέρουν τον υπερρεαλιστικό αέρα στην ελληνική τέχνη και στη ζωή, αλλά και να χαράξουν μια γραμμή που ναι μεν φτάνει ώς αυτούς, αλλά περιλαμβάνει συνάμα αφανείς προγόνους, οι οποίοι λειτούργησαν με ανάλογη φυγόκεντρη διάθεση και έτσι, ακούσια, τοποθετούνται τώρα στην υπερρεαλιστική προϊστορία. Οι υπερρεαλιστές εντάσσουν σ’ αυτήν την ανασυντεθειμένη παράδοση τον Ανδρέα Κάλβο και όχι τον Δ. Σολωμό, τον Δ. Παπαρρηγόπουλο, τον οικουμενικό Κ. Καβάφη, απέναντι στον “εθνοκεντρικό” Κ. Παλαμά, και τον Τ. Παπατσώνη. Όλοι αυτοί άνοιξαν τον δρόμο για την έλευση του υπερρεαλισμού και συνδιαλεγόμενοι με την ευρωπαϊκή διανόηση ανανέωσαν πρόδρομα το ελληνικό πολιτισμικό γίγνεσθαι.

Ο Μ. Χρυσανθόπουλος συστήνει τους έλληνες υπερρεαλιστές και επανεκτιμά το καινοτόμο ποιητικό και θεωρητικό έργο τους, όχι μόνο για να τους γνωρίσει σε μας, αλλά κυρίως για να αναδείξει την παράδοση που αυτοί κατασκεύασαν. Κι αυτό που απομένει να συζητηθεί περαιτέρω είναι το κατά πόσον αυτή η νέα κατά υπερρεαλιστές παράδοση μπόρεσε να αλλάξει τις απόψεις τής ελληνικής διανόησης και να επηρεάσει αποτελεσματικά την ανασύνταξη τής ευρύτερης πολιτισμικής γραμμής, που σίγουρα παρεξέκλινε κατά μερικές μοίρες έκτοτε.


* Είναι αξιοπρόσεκτο ότι ο Ανδρέας Εμπειρίκος απέσπασε την προσοχή πολλών μελετητών οι οποίοι έσκυψαν με προσοχή, μέσα στο 2012, στο έργο του και ασχολήθηκαν με την ποιητική του. Ο Ανδρέας Κ. Φυλακτού έγραψε το “Ο Εμπειρίκος συνομιλεί με τον Σικελιανό: Συμβολή στη μελέτη των πηγών και της ποιητικής τού Ανδρέα Εμπειρίκου” (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κύπρου, Αθήνα 2012), ενώ ο Νίκος Σιγάλας δημοσιεύει το “Ο Ανδρέας Εμπειρίκος και η ιστορία τού ελληνικού υπερρεαλισμού. Ή μπροστά στην αμείλικτη αρχή τής πραγματικότητας” (εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2012). Κι ας μην ξεχνάμε και τον Γιώργη Γιατρομανωλάκη που το 2011 εξέδωσε με ανθολόγηση και επιμέλεια δική του το: “Ο Μέγας Ανατολικός: Ανθολόγιον” (εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2011), ενώ τώρα συγκέντρωσε σε έναν ενιαίο τόμο ποιητικά έργα τού Ανδρέα Εμπειρίκου με τίτλο “Τα χαϊμαλιά τού έρωτα και των αρμάτων” (εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2012).

Ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης είναι δρ Φιλολογίας και κριτικός λογοτεχνίας.

chryssanthopoulosΟ ελληνικός υπερρεαλισμός και η κατασκευή της παράδοσης
«Εκατό χρόνια πέρασαν και ένα καράβι»
Μιχάλης Χρυσανθόπουλος
Εκδόσεις Άγρα, 2012
Τιμή: € 20,00 σελ. 376

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Στο χείλος του γκρεμού» του Τόμπι Ορντ (κριτική) – Πλησιάζει άραγε το τέλος του κόσμου;

«Στο χείλος του γκρεμού» του Τόμπι Ορντ (κριτική) – Πλησιάζει άραγε το τέλος του κόσμου;

Για το δοκίμιο του Τόμπι Ορντ (Toby Ord) «Στο χείλος του γκρεμού - Υπαρξιακός κίνδυνος και το μέλλον της ανθρωπότητας» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Μίνωας).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Στο διήγημα ...

«Ο πόλεμος από ανθρωπολογική σκοπιά – Η πολιτισμική διάσταση της εισβολής στην Ουκρανία» των Νίκου Γιαννίκα και Νίκου Ν. Μάλλιαρη (κριτική)

«Ο πόλεμος από ανθρωπολογική σκοπιά – Η πολιτισμική διάσταση της εισβολής στην Ουκρανία» των Νίκου Γιαννίκα και Νίκου Ν. Μάλλιαρη (κριτική)

Για το δοκίμιο των Νίκου Γιαννίκα και Νίκου Ν. Μάλλιαρη «Ο πόλεμος από ανθρωπολογική σκοπιά – Η πολιτισμική διάσταση της εισβολής στην Ουκρανία» (εκδ. Μάγμα). 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Μέχρι την έκδοση αυ...

«Το ψυχαναλυτικό κίνημα » του Έρνεστ Γκέλνερ – Μια ανάγνωση της ψυχανάλυσης μέσα από τα γυαλιά της φιλοσοφίας

«Το ψυχαναλυτικό κίνημα » του Έρνεστ Γκέλνερ – Μια ανάγνωση της ψυχανάλυσης μέσα από τα γυαλιά της φιλοσοφίας

Για το δοκίμιο του Έρνεστ Γκέλνερ (Ernest Gellner) «Το ψυχαναλυτικό κίνημα – Η πανουργία του παραλόγου» (μτφρ. Αλκυόνη Τσέγκου, εκδ. Αρμός). Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ (Sigmund Freud).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ