alt

Για τις σημειώσεις του Ρολάν Μπαρτ «Τετράδια από το ταξίδι στην Κίνα» (επιμέλεια – πρόλογος – σημειώσεις: Anne Herschberg Pierrot, μτφρ: Κατερίνα Σχινά εκδ. Πατάκη)

Του Γιώργου Βέη

Ο Ρολάν Μπαρτ την άνοιξη του 1974, ανταποκρινόμενος σε επίσημη κυβερνητική πρόσκληση, βρίσκεται για είκοσι μέρες στην Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, στο αποκορύφωμα κυριολεκτικά της περιώνυμης Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης.

altΈχει προηγηθεί, ως γνωστόν, το εξαιρετικά πρόσφορο ταξίδι του στη γειτονική Ιαπωνία. Αποτυπώθηκε στην περιώνυμη Επικράτεια των Σημείων το 1970. Εκδόθηκε στη χώρα μας από τον «Κέδρο» δέκα χρόνια αργότερα. Και σε αναθεωρημένη μορφή το 1984. Στην πατρίδα του Λι Τάι Πο, ο ρηξικέλευθος Γάλλος συγγραφέας θα παρατηρήσει, μεταξύ άλλων, από κοντά την εφαρμοσμένη ακύρωση του λεγομένου αντεπαναστατικού πνεύματος, τους μηχανισμούς της περαιτέρω εδραίωσης της περί τον Μεγάλο Τιμονιέρη κομματικής ομάδας, τον διεθνιστικό προσανατολισμό της κομμουνιστικής ρητορικής, την πληθώρα των λεγομένων παραλόγων αντιφάσεων της καθημερινότητας των Κινέζων και βεβαίως την πλέον συντονισμένη προπαγανδιστική διάδοση του μαοϊκού κοσμοειδώλου στις πλατειές σινικές μάζες.

Μπαρτ: Δεν έχω δει το πιπί ούτε ενός Κινέζου. Τι να μάθεις για έναν λαό, αν δεν γνωρίζεις τη σεξουαλικότητά του;

Μαζί με το ζεύγος Φιλίπ Σολέρς - Τζούλια Κρίστεβα, τον Μαρσελέν Πλεϊνέ και τον Φρανσουά Βαλ, εκδότη του τον καιρό εκείνο, ο Ρολάν Μπαρτ έρχεται κοντολογίς αντιμέτωπος και μάλιστα σε αυστηρά προγραμματισμένη συχνότητα με ένα χαρακτηριστικό στάδιο της οικοδόμησης του μαρξισμού-λενινισμού με έντονες μαοϊκές προσθαφαιρέσεις. Συνιστά το περιβόητο εκείνο κοινωνικο-οικονομικό μόρφωμα, το οποίο ως σήμερα ακόμα θεωρείται από τους κρατικούς ιθύνοντες το θεμέλιο της κυριολεκτικής αναγέννησης της αχανούς αυτής χώρας από τις στάχτες της. Πρόκειται για το προβεβλημένο συνταγματικό της κεκτημένο. Η Κίνα του φιλοπερίεργου Ρολάν Μπαρτ είναι εν ολίγοις η Κίνα ενός ριζικού πειραματισμού πάνω στις προσωποπαγείς αρχές ενός πείσμονος δημοδιδασκάλου και αυτοσχέδιου οικονομολόγου, με χαρίσματα όμως ικανότατου δημεργέτη, του Μάο Τσε Τουνγκ. Η εξομολόγηση του επισκέπτη Μπαρτ είναι συνεπώς καθόλα ενδεικτική του αρχικού αδιεξόδου: «Δεν βρίσκω, αλήθεια, τίποτα να σημειώσω, να αριθμήσω, να ταξινομήσω [...] Δε μαθαίνει κανείς τίποτα, δε θα μάθω ποτέ τίποτα: ποιο είναι το αγόρι πλάι μου;». Από αντίδραση ο εμβριθής και οτρηρός δημιουργός της Απόλαυσης του κειμένου θα διαβάσει και θα ξαναδιαβάσει το ημιτελές αριστούργημα του Φλομπέρ Μπουβάρ και Πεκυσέ. Τέσσερα χρόνια πριν, ο Μισέλ Φουκώ, στο εναρκτήριο μάθημά του στο College de France, τόνιζε με έμφαση ότι«να μη φανταζόμαστε πως ο κόσμος στρέφει προς το μέρος μας ένα ευανάγνωστο πρόσωπο που σε μας δεν μένει παρά να το διευκρινίσουμε∙ δεν είναι συνένοχος της γνώσης μας∙ δεν υπάρχει καμιά προμελετημένη πρόνοια που την διαθέτει προς χάρη μας». Βλ. πρόχειρα, Η Τάξη του Λόγου, εκδόσεις Ηριδανός.

barthes kristeva xianΑν το ταξίδι στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου ήταν μια ασφαλώς διεισδυτική, ιδανικά φιλελεύθερη περιήγηση «στη διεργασία του σημείου, την πλησιέστερη μάλιστα προς τις δικές του πεποιθήσεις και στους δικούς του οραματισμούς, την πιο απομακρυσμένη από την απέχθεια, τον εκνευρισμό και την άπωση, τη οποία του προξενούσε η δυτική σημειογραφία», το ταξίδι στην Κίνα ήταν το πειθαναγκαστικό βάφτισμα στην πεζή πραγματικότητα του αλλόκοτου, απόμακρου, κατά τα φαινόμενα αφελούς, «κίτρινου Άλλου». Ξεχωρίζω τα εξής δηλωτικά της συγκεκριμένης συγκυρίας: «Μεγάλη επιτυχία ενός μάστορα των ηχητικών εφέ. Κλίση των Κινέζων προς τη μίμηση; Προς την κριτική; Αρχή κάποιου πράγματος; [...] Πληκτικό και αναπόφευκτο: Βρισκόμαστε μαντρωμένοι μαζί με δυο σειρές από γηραιές Ευρωπαίες. Αδύνατον να αναμειχθείς με τους ντόπιους. Δεν το θέλουν. Σώματα που αμύνονται. Αποκλεισμοί [...] Το βράδυ: πολύ κουρασμένος και αποθαρρυμένος. Αίσθημα: το έχω βαρεθεί όλο αυτό (μαζί και τις συζητήσεις μεταξύ μας). Αφού δεν προλαβαίνω να φτιάξω εδώ το περιπόθητο κοστούμι μου και αφού δεν μπορούμε να πάμε στο Κατάστημα, δεν μας μένει τίποτ' άλλο παρά να κάνουμε μια μικρή βόλτα στη μεγάλη λεωφόρο μπροστά από το ξενοδοχείο: όμορφη νύχτα, λεπτό δρεπάνι της σελήνης, πολύς κόσμος πολύ ανέμελος, άνθρωποι στις σκοτεινές αλέες κάνουν τη γυμναστική τους, μια ολόκληρη μικρή ατομική ζωή, η νύχτα [...] Ξαφνικά, με έναν από τους παίκτες του Μπάντμινγκτον, ερωτικός ηλεκτρισμός: είναι επειδή έχει έξυπνα μάτια. Εξυπνάδα στη θέση του σεξ. Μα, πού βάζουν λοιπόν τη σεξουαλικότητά τους; [...] Δουλειά, κάθε μέρα: παίρνεις πόντους εργασίας (28 μέρες για τον άνδρα, 26 για τη γυναίκα). Δεν υφίσταται Κυριακή. Κυκλικό ωράριο [...] δεν έχω δει το πιπί ούτε ενός Κινέζου. Τι να μάθεις για έναν λαό, αν δεν γνωρίζεις τη σεξουαλικότητά του;».

Μαρτυρία μιας άγρυπνης συνείδησης.

Η Πιλίν Πικόνγκ, δηλαδή η καλά οργανωμένη εκστρατεία εναντίον του πρώην «πιστού συντρόφου» του Προέδρου Μάο και μετέπειτα «ποταπού προδότη» Λιν Πιάο, αλλά και η καθολική δήθεν αποδόμηση του «κατ'εξοχήν κήρυκα της δουλείας», ήτοι του Κομφούκιου, ρίχνει βαριά τη σκιά της στα τετράδια του Ρολάν Μπαρτ. Αυτά που καταγράφονται τόσο προσεκτικά εκεί και τα οποία, σημειωτέον, απέδωσε έξοχα η Κατερίνα Σχινά, είναι αποσπάσματα της μαρτυρίας μιας άγρυπνης συνείδησης. Η οποία, όπως φάνηκε, ήταν μάλλον παντελώς απροετοίμαστη για τα όσα θα συναντούσε στην πράξη. Συγκρατώ ότι το ημερολόγιο περιέχει όντως πολλούς κειμενικούς σπινθήρες, οι οποίοι θα μπορούσαν ενδεχομένως να προκαλέσουν μιαν ευρύτερη δοκιμιακή εργασία, ανάλογη μ' εκείνην η οποία απετέλεσε τον πυλώνα της προαναφερόμενης Επικράτειας των σημείων. Ο αιφνίδιος θάνατος του συγγραφέα άφησε τα Τετράδια από το ταξίδι στην Κίνα στο στάδιο των σημειώσεων. Πολύτιμων πάντως, όπως αποδεικνύει η ενδελεχής περιδιάβασή τους.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι πρέσβης επί τιμή και ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή πεζών κειμένων «Ινδικοπλεύστης» (εκδ. Κέδρος).


barthes-exofylloΤετράδια από το ταξίδι στην Κίνα
Ρολάν Μπαρτ
Επιμέλεια – πρόλογος – σημειώσεις: Anne Herschberg Pierrot
Μτφρ: Κατερίνα Σχινά
Εκδόσεις Πατάκη, 2012
Τιμή: € 16,40, σελ.335

politeia-link

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ROLAND BARTHES

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Για τα βιβλία «Η θεραπεία της ψυχής – Πατέρες και ψυχολόγοι σε διάλογο», του Αλέξιου Ιερομόναχου Καρακαλλινού, και «Τα θεμέλια της βιοηθικής – Μια χριστιανική θεώρηση» (μτφρ. Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου), του Τρίσταμ Χ. Ένγκελχαρτ (Tristam H. Engelhardt Jr), που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αρμός.

Γ...

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

Για το βιβλίο του Ζορζ Μινουά [Georges Minois] «Η ιστορία της αθεΐας – η αθεΐα στον Δυτικό κόσμο» (μτφρ. Βάλια Σερέτη, εκδ. Νάρκισσος).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αθεϊσμός είναι ένα ίσως από τα επιδραστικά πνευματικά κινήματα του σύγχρονου κό...

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο [Vito Mancuso] «Ο δρόμος της ομορφιάς» (μτφρ. Παναγιώτης Αρ. Υφαντής, εκδ. Αρμός). Κεντρική εικόνα: ο πίνακας του William Turner “Dutch Boats in a Gale” [«Ολλανδικές βάρκες σε θύελλα»], 1801 © The Capricorn Foundation.

Γράφει ο Διονύση...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ